«دنیای اقتصاد» سهم آمار رفاهی در بودجه را بررسی کرد
بذر رفاه در شوره‌زار بودجه
دولت هر ساله در لایحه بودجه‌‌ای که برای سال آینده تنظیم می‌کند، خلاصه درآمد‌ها و هزینه‌های خود را طبق جدول شماره ۲ اعلام می‌کند. براساس اعداد و ارقام اعلام شده در بخش هزینه‌های این جدول، دولت در هفت فصل هزینه‌های خود را تعریف می‌کند. فصل ششم هزینه‌های دولت به رفاه اجتماعی اختصاص دارد که حدودا ۵/ ۱۲۲ هزار میلیارد تومان برای آن در نظر گرفته شده است. این فصل بودجه شامل هزینه‌هایی مانند صندوق بازنشستگی کشوری، سازمان تامین‌اجتماعی نیروهای مسلح، سازمان بیمه سلامت و حق بیمه شاغلین است. با لحاظ کردن یارانه نقدی که حدودا ۵/ ۴۲ هزار میلیارد تومان است فصل رفاه اجتماعی در حدود ۱۶۵ هزار میلیارد تومان خواهد بود که به نسبت ۷/ ۴۰۷ هزار میلیارد تومان منابع عمومی دولت، سهم۴۰ درصدی را شامل می‌شود. اگر این میزان را نسبت به منابع بودجه عمومی دولت در نظر بگیریم (۴۷۸ هزار میلیارد تومان) این رقم به حدود ۵/ ۳۴ درصد می‌رسد. همچنین نسبت هزینه‌های رفاهی به کل رقم بودجه سال آینده (۱۷۰۳ هزار میلیارد تومان) به ۱۰ درصد می‌رسد.
هزینه‌های رفاهی بودجه
براساس ارقام منتشر شده، دولت قصد دارد در سال ۹۸ برای صندوق بازنشستگی کشوری ۵/ ۴۰ هزار میلیارد تومان، سازمان تامین‌اجتماعی نیروهای مسلح ۳۰ هزار میلیارد تومان، سازمان بیمه سلامت ۱۲ هزارمیلیارد تومان و برای حق بیمه شاغلین ۷/ ۳۹ هزار میلیارد تومان هزینه کند. این درحالی است که در قانون بودجه سال‌جاری، بودجه صندوق بازنشستگی کشوری ۲/ ۳۰ هزار میلیارد تومان، سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح ۳/ ۲۳ هزار میلیارد تومان و سازمان بیمه سلامت ۸/ ۱۰ هزار میلیارد تومان بوده است. براساس لایحه بودجه ۹۷، سهم رفاه اجتماعی حدود ۹۸ هزار میلیارد تومان و یارانه نقدی ۳۰ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است که با توجه به ارقام مطرح شده سهم بودجه رفاه اجتماعی و یارانه نقدی، در سال‌جاری رشد ۳۰ درصدی را ثبت کرده است.
سهم وزارت رفاه از بودجه ۹۸
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین وزارتخانه‌های کشور از لحاظ سازمان‌ها و شرکت‌های تابعه است. براساس بررسی‌های انجام‌شده، دولت پیش‌بینی کرده که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی حدود ۱/ ۴۳ هزار میلیارد تومان درسال آینده هزینه خواهد داشت که به نسبت منابع عمومی ۷/ ۴۰۷ هزار میلیارد تومانی دولت، سهم ۶/ ۱۰ درصدی را به خود اختصاص می‌دهد. هزینه برآورد شده برای این وزارتخانه در سال ۹۸، حدود ۸/ ۳۲ درصد به نسبت قانون بودجه ۹۷ و حدود ۶/ ۶۷ درصد به نسبت عملکرد سال ۹۶ منبسط شده است.
براساس اطلاعات سایت این وزارتخانه، ۱۲ سازمان و صندوق از سازمان‌های تابعه این وزارتخانه هستند که برخی از آنها در لایحه بودجه، ردیف بودجه اختصاصی دارند. سازمان تامین‌اجتماعی، سازمان بهزیستی، صندوق بازنشستگی کشوری، سازمان فنی و حرفهای کشور، اتاق تعاون مرکزی، موسسه آموزش عالی علمی- کاربردی بهزیستی و تامین‌اجتماعی، موسسه کار و تامین‌اجتماعی، آموزش عالی علمی -کاربردی مهارت، فدراسیون آماتوری ورزش کارگری، صندوق کارآفرینی امید، صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری تعاون و صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر از سازمان‌های تابعه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است.
هزینه‌های وزارت رفاه
لایحه بودجه ۹۸ نشان می‌دهد اعتبار ۱/ ۴۳ هزار میلیارد تومانی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، به ۶ ردیف بودجه‌‌ای شامل صندوق بازنشستگی کشوری، کمک به اداره و نگهداری مجموعه‌های ورزشی- تفریحی کارگران، صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر، کمک به موسسه آموزش عالی علمی -کاربردی مهارت، شکل‌گیری و توانمند‌سازی تعاونی‌ها و برخی هزینه‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تعلق دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود ۵/ ۴۰ هزار میلیارد تومان معادل ۹۴ درصد از کل بودجه در نظر گرفته شده برای این وزارتخانه به صندوق بازنشستگی تعلق دارد. علاوه براین، برای کمک به اداره و نگهداری مجموعه‌های ورزشی تفریحی کارگران نیز ۲/ ۳ میلیارد تومان درنظر گرفته شده است. برآورد بودجه درنظر گرفته شده برای سال آینده صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر نیز ۵/ ۵۸۶ میلیارد تومان است که سهم ۴/ ۱ درصدی از کل بودجه این وزارتخانه را در بر دارد. برای کمک به موسسه آموزش عالی علمی -کاربردی مهارت و شکل‌گیری و توانمند‌سازی تعاونی‌ها نیز به ترتیب ۲/ ۱۴ میلیارد تومان و ۱۰ میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. هزینه‌های خود وزارتخانه نیز در حدود ۲ هزار میلیارد تومان برآورد شده است که از کل بودجه در نظر گرفته شده برای این وزارتخانه سهم ۷/ ۴ درصدی دارد.
بودجه سازمان‌های تابعه
اما هزینه‌های پراعتبارترین وزارتخانه کشور به ۱/ ۴۳ هزار میلیارد تومان درنظر گرفته شده در بودجه خلاصه نمی‌شود. سازمان بهزیستی، سازمان تامین‌اجتماعی و سازمان فنی و حرفهای کشور سه سازمان بزرگ تابعه این وزارتخانه هستند که ردیف بودجه اختصاصی برای خود دارند. بررسی‌ها نشان می‌دهد دولت برای سازمان بهزیستی در لایحه بودجه ۹۸ سهم بودجه ۴ هزار میلیارد تومانی درنظر گرفته است که به نسبت قانون بودجه ۹۷ رشد ۵۷ درصدی داشته است. در لایحه بودجه ۹۸ برای سازمان تامین‌اجتماعی نیز ۶/ ۱ هزار میلیارد تومان برآورد هزینه شده است که به نسبت قانون بودجه ۹۷ حدود ۹/ ۳۶ درصد منبسط‌تر شده است. سازمان فنی و حرفهای کشور نیز حدودا ۸۹۰ میلیارد تومان هزینه خواهد داشت که رشد آن به نسبت قانون بودجه ۹۷ رشد ۱۹ درصدی داشته است. در لایحه بودجه ۹۸ برای موسسه کار و تامین‌اجتماعی و اتاق تعاون ایران نیز به ترتیب ۸/ ۱۲ میلیارد تومان و ۶ میلیارد تومان در نظر گرفته شده است.
عوامل شکست برنامه‌های رفاهی
آمار بودجه در فصل امور رفاهی، فصل‌های مختلفی دارد که امکان همپوشانی بین اعداد وجود دارد و رقم ۱۶۵ هزار میلیارد تومانی را می‌توان به‌عنوان کف هزینه‌های رفاهی در بودجه دانست. اما سوال مهم این است که چرا با هزینه‌کرد این میزان از منابع، وضعیت خانوارهای کم‌توان و دهک‌های پایین درآمدی بهبود نیافته و برنامه‌های رفاهی با موفقیت روبه‌رو نبوده است. این درحالی است که کشورهای دیگر با هزینه‌کرد کمتر و به میزان کمتر از ۱۰ درصد بودجه کشور، نتایج مناسب‌تری را کسب کردند.
نتایج پیمایش ارزش و نگرش‌های ایرانیان که توسط وزارت فرهنگ در سال ۱۳۹۴ اجرا شد، نشان داد که ۷۶ درصد از مردم بر این باورند که فاصله طبقاتی نسبت به ۵ سال گذشته افزایش یافته و همین درصد معتقدند در آینده فاصله طبقاتی تشدید خواهد شد. کارشناسان دلیل اصلی بالا بودن نابرابری با وجود سازمان‌ها و سیاست‌های متنوع رفاهی را پوشش گسترده نظام حمایتی و عدم هدفمندی طرح‌های حمایتی دانستند که در نهایت منجر به کمبود منابع و ناکارآیی آنها می‌شود. وابستگی طولانی به درآمد نفت و توقع از دولت به‌عنوان توزیع‌کننده این درآمد، دولت را به‌عنوان منبع پرداخت یارانه‌های گوناگون در فرهنگ مردم نهادینه کرده است. سیاست‌گذاران نیز به‌دلیل رفتارهای سیاسی، برای قطع حمایت‌ها از افراد بی‌نیاز انگیزه نداشته‌اند و در سمت اجرایی نیز نبود اشراف اطلاعاتی کافی درخصوص آحاد جامعه، هدفمند ساختن نظام حمایتی را با مشکل مواجه کرده است. بررسی تجربه کشورها نشان می‌دهد که راه صحیح و پایدار کاهش نابرابری، تشخیص اطلاعات درآمدی خانوار از منابع مستقل، اخذ مالیات با نرخ تصاعدی از درآمد ثروتمندان و پرداخت آن به فقرا متناسب با درآمد آنها است. این نظام بازتوزیع باید چهار ویژگی داشته باشد: انتقال مبنای اخذ مالیات از خانوار به بنگاه، اشراف اطلاعاتی بالای سازمان مالیاتی، نرخ تصاعدی مالیات بر خانوار و بازتوزیع مالیات به‌صورت مابه‌التفاوت درآمد آنها از خط فقر چهارشاخصی است که می‌تواند باعث افزایش کارآیی برنامه‌های رفاهی در بودجه شود.
ارسال نظر