تاثیر تصمیم غیرمنتظره ترامپ بر آینده خاورمیانه
برنده خروج آمریکا از سوریه کیست؟
در خارج از مرزهای ایالات‌متحده نیز شاهد واکنش‌های متفاوت نسبت به این تصمیم هستیم؛ دمشق در این باره سکوت کرده و مسکو منتظر اجرای این تصمیم است. اعراب هم‌پیمان واشنگتن در شرق فرات در نگرانی به سر می‌برند و کردها احساس می‌کنند که مجددا به آنها خیانت شده است. آنکارا از تصمیم آمریکا به شکل محتاطانه استقبال کرده است و پاریس، لندن و برلین شوکه شده‌اند و تلاش می‌کنند تا واشنگتن را منصرف کنند. اما شاید بتوان گفت که این تصمیم آمریکا بیشترین تاثیر را بر موقعیت ایران خواهد داشت؛ تاجایی که هیلاری کلینتون، وزیر خارجه دولت باراک اوباما در پیامی توییتری نسبت به عواقب اقدام ترامپ هشدار داد و نوشت:« خواه ما در سوریه بمانیم یا نمانیم، کسانی که به‌دنبال آسیب رساندن به ما هستند، آنجا بوده و در جنگند. انزواطلبی نشانه ضعف است. قدرت‌بخشیدن به داعش خطرناک است. خود را به دست روسیه و ایران سپردن احمقانه است. این رئیس‌جمهور امنیت ملی ما را به خطر می‌اندازد.»
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا که هفته گذشته تصمیم گرفت نظامیان آمریکایی را از سوریه خارج کند در پیام‌های توییتری اظهار کرده بود: «تصمیم عقب‌نشینی نیروهای آمریکایی از سوریه ناگهانی نبوده و من سال‌های قبل به‌ویژه شش ماه قبل درباره این مساله صحبت کرده بودم. روسیه، ایران و سوریه و دیگر طرف‌ها دشمن بومی داعش هستند و اکنون زمان آن رسیده که نیروهای ما به وطن بازگردند.» به گزارش «ایسنا» دونالد ترامپ اخیرا در توییتی اعلام کرد که داعش «دشمن محلی» سوریه، ایران و روسیه است و آنها باید با این گروه مقابله کنند. وی افزود: «آمریکا نمی‌خواهد «پلیس خاورمیانه باشد.»
تاثیر معکوس سیاست‌های بولتون
ترامپ درحالی تصمیم به خروج نیروهایش از سوریه گرفت که جان بولتون، مشاور امنیت ملی کاخ سفید قصد داشت جنگ با داعش در سوریه را به جنگ با ایران تبدیل کند و برخی تحلیلگران معتقد هستند که این رویکرد در تصمیم ترامپ موثر بود. «اسپنسر اکرمن» و «کیمبرلی دوزیر» در تارنمای خبری «دیلی بیست» به مواضع تند بولتون و آثار معکوس آن پرداخته و نوشته‌اند: «مواضع تند بولتون در قبال سوریه تاثیر معکوس داشت و ترامپ را به خارج شدن (از سوریه) واداشت. مقام‌های ارشد آمریکایی می‌گویند که مشاور امنیت ملی کاخ سفید برای به چالش کشیدن ایران، دایره اهداف آمریکا در سوریه را گسترش داد و ترکیه نیز از فرصت پیش آمده برای فشار بر آمریکا جهت خارج شدن از سوریه استفاده کرد.» براساس این گزارش دو مقام ارشد آمریکایی گفتند، تصمیم بولتون در سوریه «اثر معکوس» گذاشت و دلیل کلیدی دستور ترامپ برای خروج نظامیان از سوریه همین موضوع بوده است. بولتون در ماه سپتامبر یک ماموریت دومی را به اهداف آمریکا در سوریه اضافه کرد. به گفته او نظامیان آمریکایی در سوریه به‌طور نامحدود باقی می‌مانند تا علاوه بر نابودی داعش، نیروهای ایرانی را هم به تدریج وادار به خروج کنند. ترامپ مدت‌ها قبل از آنکه رئیس‌جمهور شود، موضع تندی علیه تهران داشت اما او هرگز از این موضوع که حضور بی‌پایان آمریکا در سوریه را به موضوع ایران وصل کند، خرسند نبود.
به گفته مقام‌های آمریکایی، ترامپ جنگیدن با داعش را می‌پذیرفت اما از قبل هم درباره مدت این جنگ ابراز ناخرسندی کرده بود. او بهار امسال خطاب به تعدادی از افراد حاضر در یکی از دیدارهایش گفته بود مایل است که «به‌زودی» از سوریه خارج شود. با این حال، بولتون که به‌عنوان یکی از افراد دارای تندترین مواضع سیاست خارجی به‌ویژه درخصوص ایران شهرت دارد، در جریان گفتوگو با خبرنگاران در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل عملا جنگ (آمریکا در سوریه) را با یک هدف جدید ترسیم کرد. او گفت که «ما قرار نیست تا زمانی که نیروهای ایرانی از مرزهای این کشور خارج شوند، از سوریه خارج شویم.» جاشوا لاندیس، کارشناس امور سیاسی در دانشگاه اوکلاهاما معتقد است که ترامپ هیچ‌وقت با توجیهات مایک پمپئو و بولتون درباره لزوم حفظ حضور نظامی واشنگتن در سوریه برای مقابله با ایران علاوه بر شکست داعش قانع نشد. کارشناسان معتقدند این اقدام ترامپ یک فرصت استثنایی برای سایر بازیگران منطقه‌ای مانند روسیه، ایران و حتی داعش است تا بار دیگر موقعیت خود را تحکیم کنند. درحالی‌که این اقدام نمایانگر تنش میان ترامپ و جبهه بولتون-پمپئو است، می‌تواند نشانه‌ای از نفوذ وزیر دفاع، جیمز متیس در ترامپ نیز باشد چرا که او از مدت‌ها پیش تاکید می‌کرد که تنها علت حضور نظامی آمریکا در سوریه، پایان دادن به فعالیت داعش است.
شرط موفقیت مثلث تهران-آنکارا-مسکو
از دیگرسو یکی از گزینه‌هایی که به‌دنبال خروج آمریکا از سوریه صحبت درباره آن شدت گرفته، افزایش حضور و نقش‌آفرینی نیروهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای همچون ایران، ترکیه و روسیه در سوریه است. البته حسین موسویان، دیپلمات پیشین ایرانی معتقد است که خروج آمریکا از سوریه به شرطی به نفع مثلث مسکو ـ تهران ـ آنکارا خواهد بود که بتوانند همکاری‌های مشترک را تعمیق بخشیده و هرچه سریع‌تر بحران سوریه را مدیریت کنند. حسین موسویان در گفتوگو با «ایسنا» در مورد خروج آمریکا از سوریه با اشاره به اینکه «اختلاف‌نظر داخل آمریکا جدی است»، گفت: «پنتاگون و اکثریت کنگره مخالف این تصمیم هستند. تصمیم‌گیری در شورای امنیت ملی آمریکا هم به خاطر اختلافات اعضا تاکنون اتخاذ نشده است و ترامپ راسا تصمیم خروج نیروهای نظامی آمریکا از سوریه را به پنتاگون اعلام کرده است.» وی ادامه داد: «ترامپ در مبارزات انتخاباتی، وعده خروج نیروهای نظامی آمریکا از سوریه و افغانستان را داده بود و همین خط را دنبال می‌کند. او معتقد است که کشورهای منطقه اعم از ایران، روسیه، ترکیه، عربستان و روسیه در منطقه هزینه می‌کنند و در این شرایط آمریکا هم باید هرچه سریع‌تر خود را از این منجلاب بیرون کشد.»
این دیپلمات پیشین کشورمان در پاسخ به این پرسش که خروج آمریکا از سوریه چه تاثیری بر رفتار و اهداف روسیه، ایران و ترکیه خواهد داشت، اظهار کرد: «خروج آمریکا از سوریه به شرطی به نفع مثلث مسکو ـ تهران ـ آنکارا خواهد بود که بتوانند همکاری‌های مشترک را تعمیق و هرچه سریع‌تر بحران سوریه را مدیریت کنند.» موسویان درباره تحولات و تغییرات در دولت آمریکا به ویژه استعفای وزیر دفاع آمریکا و تاثیر آن بر تصمیم خروج از سوریه گفت: «استعفای ژنرال متیس، جان بولتون را شاد کرد زیرا متیس هم موافق برجام بود و هم مخالف جنگ. با خروج متیس، اگر فرد جایگزین وزیر دفاع در خط جان بولتون باشد، مثلث جدیدی از پمپئو ـ بولتون و رئیس جدید پنتاگون، شکل می‌گیرد که اقدامات ضد ایرانی را با شتاب بیشتری گسترش خواهند داد.»
ترکیه، برنده اصلی
همچنین به نظر می‌رسد که یکی از برندگان این خروج، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه است که اکنون می‌تواند به راحتی به نبرد با نیروهای کرد در شمال سوریه بپردازد. به گزارش ان‌بی‌سی نیوز اردوغان در تماس تلفنی هفته گذشته به دونالد ترامپ گفته بود، در صورت خروج نظامیان آن کشور از سوریه، ترکیه مسوولیت تکمیل ماموریت شکست داعش را بر عهده خواهد گرفت. یک مقام ارشد کاخ سفید گفت: اردوغان به رئیس‌جمهور گفت که «در واقع، من به‌عنوان دوست شما، در این مورد به شما قول می‌دهم.» یک مقام آمریکایی دیگر هم تأیید کرد که اردوغان در خلال این مکالمه تلفنی گفته بود ترکیه، در صورتی که بتواند در شمال سوریه عملیات کند، از پس باقی‌مانده‌های گروه تروریستی داعش برخواهد آمد. درواقع ترکیه از مدت‌ها پیش برای هموار کردن مسیر حمله به نیروهای کُرد در شمال سوریه در تلاش بوده آمریکا را متقاعد به خارج کردن نظامیانش از این منطقه کند. آنکارا نیروهای کرد را تروریست‌هایی می‌داند که ثبات این کشور را تهدید می‌کنند. تصمیم ترامپ در شرایطی اتخاذ شد که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه تهدید کرده قصد دارد عملیاتی را برای حمله به نیروهای شبه‌نظامی مسلح کرد که هم‌پیمان آمریکا در سوریه هستند آغاز کند. او حدود ۱۰ روز پیش گفت ترکیه قصد دارد عملیات خود در شرق رود فرات در سوریه را تا چند روز دیگر آغاز کند تا «شرق فرات از حضور گروه تروریستی جدایی‌طلب کُرد آزاد شود.»
نگرانی اروپا
همچنان‌که در ابتدای گزارش نیز اشاره شد، پایتخت‌های اروپایی در مقابل این تصمیم رئیس‌جمهور آمریکا شگفت‌زده‌اند و نگرانی‌هایی نیز در رابطه با چگونگی پر شدن خلأ نیروهای آمریکایی دارند. یک روزنامه آمریکایی در گزارشی در این باره نوشت: «تصمیم یک‌جانبه رئیس‌جمهور آمریکا برای خروج نیروهایش از سوریه موجب نگرانی اروپایی‌ها نسبت به این مساله شده است که اکنون ایران و روسیه خلأ ناشی از نبود نیروهای آمریکایی را پر خواهند کرد.» به گزارش «ایسنا» به نوشته روزنامه وال‌استریت‌ژورنال، تصمیم یک‌جانبه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا برای خروج نیروهایش از سوریه و افغانستان و همزمان شدن آن با استعفای جیمز متیس، وزیر دفاع آمریکا نگرانی‌هایی را در سراسر اروپا ایجاد کرده و سبب شده است آنها خواهان استقلال راهبردی بیشتری از واشنگتن شوند. طرح خروج سریع نیروهای آمریکایی، دیپلمات‌های اروپایی را که در هفته‌های اخیر درحال رایزنی با وزارت امورخارجه آمریکا بودند، متعجب کرده است. این دیپلمات‌ها در تلاش بودند تا راهی مشترک برای برقراری ثبات در مناطقی از سوریه و عراق بیابند که نیروهای افراط‌گرای داعش از آنها بیرون رانده شده‌اند.
سخنگوی دولت آلمان در این باره گفت که رایزنی‌ها پیش از اعلام این تصمیم مفید بوده است اما اروپایی‌ها مایوس شده‌اند.
به نوشته وال‌استریت‌ژورنال، مقامات اروپایی می‌گویند که نگرانند اکنون ایران و روسیه خلأ ناشی از عدم حضور نیروهای آمریکایی را پر کنند و تاکید دارند که یک بیگانگی رو به افزایش در اتحاد فراآتلانتیک در حال وقوع است. دیپلمات‌ها در این شرایط احساس خیانت شدگی دارند چراکه اروپا در مقایسه با آمریکا با تهدیدات بیشتری از جانب تروریست‌ها، موشک‌ها یا پناهندگانی مواجه است که از عراق و سوریه به اروپا روی می‌آورند. تصمیم ناگهانی رئیس‌جمهور ترامپ درخصوص سوریه و افغانستان پس از آن اتخاذ شد که وی در سال‌جاری نیز خروج آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران را در ماه مه اعلام کرد. وی این کار را به‌‌رغم مخالفت شدید دیگر طرف‌های توافق به‌ویژه اروپایی‌ها انجام داد. ترامپ بسیار تلاش کرد تا لندن، پاریس و برلین را متقاعد کند تا با خواسته‌هایش برای اعمال محدودیت‌های جدید بر ایران همراه شوند. به نوشته این روزنامه آمریکایی، اروپایی‌ها همچنین نگرانند که خروج آمریکا از سوریه، ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه را که به‌طور فعال و عملی از بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه حمایت کرده است، تقویت خواهد کرد.
در عین حال آنا آرونهایم در روزنامه اسرائیلی جروزالم پست نوشت: «عقب‌نشینی آمریکا از سوریه به معنی چراغ سبزی برای ادامه فعالیت‌های ایران در این کشور جنگ‌زده است که می‌تواند پیامد‌های نامطلوبی برای متحدان آمریکا در این منطقه به خصوص اسرائیل داشته باشد. به گزارش «انتخاب»، این روزنامه ادامه داد: «برخی کارشناسان این اقدام را به معنی تسلیم شدن آمریکا دانسته‌اند و برخی دیگر گفته‌اند چطور ممکن است متحدان ما به رئیس‌جمهوری اعتماد کنند که تصمیماتش را مانند جوراب‌هایش مدام عوض می‌کند.» سنگ سگنیک، کارشناس مطالعات کرد در مرکز پژوهشی موشه‌دایان نیز گفت: «اسرائیل کار‌های زیادی در سوریه دارد و مسائل زیادی هست که باقی مانده و ناگهان مهم‌ترین متحد اسرائیل در منطقه بدون هماهنگی قبلی اعلام می‌کند که قصد خروج دارد و همه چیز را به هم می‌زند.»
تقویت فعالیت اسرائیل در سوریه
از دیگر سو بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در پی تصمیم رئیس‌جمهور آمریکا برای خروج نیروهایش از سوریه گفت که ارتش ممکن است برای مقابله با ایران فعالیت‌هایش را در سوریه گسترش دهد. به گزارش «ایسنا» به نوشته روزنامه جروزالم پست، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی روز یکشنبه گفت: «تصمیم آمریکا برای خروج ۲ هزار نیرویش از سوریه سیاست‌های ما را تغییر نمی‌دهد. ما به مقابله با تلاش ایران برای ایجاد پایگاه نظامی در سوریه ادامه می‌دهیم.»
نتانیاهو همچنین به ارائه جزئیاتی درباره فعالیت ارتش رژیم صهیونیستی در مرزهای شمالی اراضی اشغالی برای تخریب تونل‌های حزب‌الله پرداخت وی پیش‌تر درباره آنها گفته بود، یک تونل تاکنون منفجر شده و یکی دیگر نیز بسته شده است. وزیر دادگستری رژیم صهیونیستی نیز صبح روز گذشته در واکنش به تصمیم خروج نیروهای آمریکایی از سوریه گفت: «ما می‌دانیم چگونه از خود دفاع کنیم. هرچند این تصمیم برای اسرائیل خوب نیست و موجب تقویت رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه خواهد شد.» وی در ادامه با تکرار ادعاهای مقامات صهیونیستی گفت: «خروج نیروهای آمریکایی از سوریه ممکن است به افزایش انتقال سلاح به حزب‌الله از ایران منجر شود اما ما هر کاری برای جلوگیری از تقویت ایران در سوریه می‌کنیم.»
گادی آیزنکوت، رئیس ستاد ارتش رژیم صهیونیستی نیز روز یکشنبه در کنفرانسی اعلام کرد که خروج نیروهای آمریکایی از سوریه اقدام مهمی است اما در اهمیت آن نباید مبالغه شود. آیزنکوت با اشاره به مقابله رژیم صهیونیستی با دشمنانش مدعی شد: «اسرائیل کمپینی علیه ایران و حزب‌الله دارد که اکثر آن از انظار عموم پنهان است.» وی افزود: «اسرائیل در برابر نفوذ ایران در سوریه فعالیت می‌کند و به این کار ادامه خواهد داد.» رئیس ستاد ارتش رژیم صهیونیستی در ادامه اظهارات بی‌اساس و ایران‌ستیزانه خود ادعا کرد که چهار سال است، تلاش ایران برای ساخت تاسیسات نظامی در سوریه به نگرانی اول ارتش رژیم صهیونیستی بدل شده اما آنها به‌طور مداوم توانسته‌اند این‌گونه تلاش‌های ایران را خنثی سازند.
خروج آمریکا از سوریه ارتباطی با ایران و روسیه ندارد
همچنین سخنگوی رئیس‌جمهوری روسیه اعلام کرد که تصمیم آمریکا مبنی بر خروج از سوریه ارتباطی با توافق‌های جدید حاصل شده با ایران و حزب‌الله ندارد. به گزارش «ایسنا» به نقل از المصدر، دیمیتری پسکوف، سخنگوی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه اظهار کرد که تصمیم آمریکا مبنی بر خروج از سوریه، ارتباطی با روسیه نداشته است. وی همچنین افزود که هیچ صحبتی با واشنگتن درباره نقش ایران و حزب‌الله در داخل سوریه صورت نگرفته است. المصدر در ادامه گزارش داد: «این دپیلمات روسی هیچ توضیحی درباره ماهیت توافق جدید صورت گرفته با ایران و حزب‌الله نداده است.»
پیروزی استراتژیک ایران
در این بین برخی خبرگزاری‌ها و رسانه‌های خارجی، خروج نظامیان آمریکا را یک پیروزی استراتژیک برای ایران در مقام متحد و پشتیبان دولت سوریه قلمداد کرده‌اند. خبرگزاری فرانسه در گزارشی درباره پیش‌بینی آینده اقدام آمریکا در خارج کردن نیروهایش از سوریه نوشت: «اجرای این تصمیم آمریکا، زمینه تقویت نفوذ ایران در منطقه را فراهم می‌کند.»
به گزارش خبرگزاری فارس، بنا به این گزارش، عقب‌نشینی آمریکا از سوریه، زمینه ایجاد کریدوری زمینی که ایران را به مدیترانه متصل می‌کند، فراهم می‌کند، چیزی که تهران همواره به‌دنبالش بوده و واشنگتن با آن مقابله کرده است. به نوشته خبرگزاری فرانسه، تحلیلگران سیاسی بر این باورند که سناریوی خروج آمریکا از سوریه، ایران را قادر می‌سازد تا نقشه منطقه را بازسازی کند، زیرا این کریدور قلمرو ایران را به عراق، سوریه و لبنان متصل می‌کند.
این گزارش ادامه می‌دهد: «منتقدان تصمیم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، گفته‌اند که این تصمیم به ایران اجازه خواهد داد به یک هدف استراتژیک خود دست یابد درحالی‌که مقابله با تحقق این هدف یکی از اولویت‌های اصلی سیاست آمریکا در خاورمیانه بوده است.» جولیان ترون، استاد دانشگاه و پژوهشگر امور سوریه در گفتوگو با خبرگزاری فرانسه در واکنش به تصمیم آمریکا گفت: «واضح است که این، یک پیروزی استراتژیک برای تهران است و به ایران امکان می‌دهد تا با شکستن حصر منطقه بی‌طرفی که غرب بین سوریه و عراق ایجاد کرده است، در آنجا مستقر شود.» خبرگزاری فرانسه نوشت: «ایران که در کنار روسیه از مهم‌ترین متحدان بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه محسوب می‌شود مستشاران و نیروهای نظامی خود را برای حمایت از ارتش سوریه به این کشور فرستاده است.» این منبع افزود: «با وجود اینکه ترامپ، تصمیم خارج کردن نیروهایش از سوریه را با شکست داعش مرتبط می‌داند؛ اما مخالفان این تصمیم حتی در داخل جبهه آمریکا آن را نادرست ارزیابی می‌کنند و معتقدند تصمیم آمریکا اشتباهی راهبردی است و میدان را به نفع ایران رقیب اصلی آمریکا در منطقه خالی می‌کند.»
ارسال نظر