چند روز پس از این ملاقات در مسکو و در «کنفرانس خاورمیانه باشگاه والدایی» محمدجواد ظریف و سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، در حضور مقامات دیپلماتیک و متخصصانی از ۳۰ کشور سخنرانی کردند. در این سخنرانی ظریف اعلام کرد: «دیدگاه ایران و روسیه در بسیاری از موضوعات منطقه‌ای نزدیک به هم است.»  به گزارش نشریه آمریکایی «نیویورکر»، تصمیم دولت ترامپ در به چالش کشیدن توافق هسته‌ای ایران، هزینه‌های ژئواستراتژیک گسترده‌ای به همراه دارد. روابط میان تهران و مسکو – اعم از نظامی، دیپلماتیک و اقتصادی – به مشارکت استراتژیک روزافزون این دو کشور تبدیل شده است. از سال ۲۰۱۷، زمانی‌که ترامپ سکان هدایت دولت آمریکا را به دست گرفت، مسکو و تهران شرایط مشابهی را تجربه کرده‌اند: افزایش تنش با واشنگتن و تلاش برای گسترش حوزه قدرت در منطقه خاورمیانه.

در این رابطه کیهان برزگر، رئیس «مرکز تحقیقات استراتژیک خاورمیانه» در تهران و محقق ارشد سابق «مرکز بلفر دانشگاه هاروارد» در مصاحبه با خبرنگار «نیویورکر» می‌گوید: «دو سال پیش این آمریکا بود که موضوعات منطقه– حتی موضوعات مربوط به ایران – را شکل می‌داد. اکنون اما این وضعیت تغییر کرده است. درحال‌حاضر روسیه که برای بازیگران منطقه جذابیت دارد، به‌دنبال رسیدن به پویایی است. آمریکا در منطقه آشفتگی ایجاد می‌کند و روسیه خلأ قدرت را پر می‌کند.»

 به گزارش این نشریه آمریکایی، بازتاب تعمیق روابط مسکو-تهران در سفری که ماه نوامبر سال گذشته رئیس‌جمهوری روسیه به ایران داشت مشاهده شد. در این سفر، پوتین در گفت‌وگویی که با رهبر انقلاب داشت، گفت: «همکاری‌های روبه گسترش روسیه-ایران بسیار سازنده است.» علی واعظ، فرد ایرانی-آمریکایی که ریاست پرتفلیو ایران در «گروه بحران‌های بین‌المللی مستقر در بروکسل» را برعهده دارد در واکنش به صحبت‌های پوتین گفته است: مهم‌ترین نکته‌ای که پوتین در این گفت‌وگو به آن اشاره کرد این بود که «من به شما خیانت نخواهم کرد.» به گفته علی واعظ، در واقع در این سخنان پوتین به طرف ایرانی اطمینان داد که می‌توانید به ما اعتماد کنید و ما همانند آمریکایی‌ها دبه نخواهیم کرد. واعظ در ادامه افزود: «این لحظه‌ای محوری در یک اتحاد رو به تکامل است که طی چند دهه اخیر هرگز فراتر از روابط تاکتیکی نبوده است. این اتحاد، نتایج گسترده‌ای برای خاورمیانه و جامعه جهانی دارد.»

گفت‌وگوی رئیس‌جمهوری روسیه با رهبر انقلاب کمتر از سه هفته بعد از بیانیه دونالد ترامپ درخصوص اعلام عدم پایبندی ایران به توافق هسته‌ای صورت گرفت، آن هم در شرایطی که «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» پیش از آن پایبندی کامل ایران به «برجام»‌ را تایید کرده بود. براساس مصوبه کنگره آمریکا، کاخ سفید موظف است هر ۹۰ روز پایبندی یا عدم پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را به این کنگره گزارش کند. به گزارش «نیویورکر»، تصمیم ترامپ در رابطه با تایید نکردن پایبندی ایران به توافق هسته‌ای، یک گام دیگر آمریکا را به خروج از «برجام» نزدیک‌تر کرد. دونالد ترامپ در این سخنرانی که اواسط اکتبر (اواخر مهر) ایراد شد و با توصیف «سخنرانی خصمانه و تند» نشریه «تایمز»‌ همراه بود، مدعی شد: «ما مسیری را که نتیجه قابل‌ پیش‌بینی آن خشونت و هرج‌ومرج بیشتر است ادامه نخواهیم داد.» در ماه ژانویه رئیس‌جمهوری آمریکا یک قدم فراتر رفت و اعلام کرد در صورتی که کنگره آمریکا و متحدان اروپایی این کشور اقدامی برای اصلاح «برجام‌»‌ نکنند، این توافق را از بین خواهد برد: «هیچ‌کس نباید به سخنان من شک کند.» در این رابطه هیچ‌یک از طرف‌های دیگر «برجام» – اروپا، روسیه و چین – از تغییر توافق هسته‌ای حمایت نکردند.  

به گفته ناصر هادیان، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران و کسی که سابقه تدریس در دانشگاه کلمبیا نیویورک را دارد، موضوع تنها به توافق هسته‌ای ختم نمی‌شود بلکه آنچه برای آمریکایی‌ها اهمیت دارد آینده ایران است. در حال حاضر، آمریکایی‌ها خواسته یا ناخواسته ایران را به سمت روسیه سوق می‌دهند.  طی سال‌های اخیر، همکاری نظامی ایران و روسیه گسترش یافته است. اکنون اما این همکاری‌ها شدت یافته است. در ماه نوامبر، رئیس ستاد مشترک ارتش روسیه در سفری که به تهران داشت با همتای ایرانی خود، سرلشکر باقری، ملاقات کرد. در ماه ژانویه و در جلسه «شورای امنیت» نمایندگان روسیه، چین و فرانسه به‌خاطر مواضعی که آمریکایی‌ها در قبال تظاهرات ایران داشتند، انتقادات تندی را متوجه این کشور ساختند. نماینده روسیه در «سازمان ملل» با طرح این پرسش که چرا جامعه جهانی به برخورد دولت آمریکا با تظاهرات‌کنندگان ایالت میسوری واکنش نشان نمی‌دهد، مواضع آمریکایی‌ها را به چالش کشید.

در این رابطه علی واعظ به خبرنگار «نیویورکر» می‌گوید: «پس از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵، پوتین نگران نزدیکی آمریکا و ایران بود. همان‌گونه که در همکاری ایران و روسیه در موضوع سوریه مشاهده شد، پوتین در جلوگیری از گسترش روابط تهران-واشنگتن منافعی داشته است. در این باره تغییرات بسیاری صورت گرفته است. اکنون روسیه مهم‌ترین و قدرتمندترین متحد ایران است.»

اخبار مرتبط