پیامدهای آزادسازی حلب عکس: سیف الله طاهری

دنیای اقتصاد: نشست آثار استراتژیک آزادسازی حلب در شورای راهبردی روابط خارجی برگزار شد. در این نشست کارشناسان بر چند نکته تاکید کردند: اول آزادسازی حلب از نظر میدانی و نظامی توازن را به نفع نظام سوریه تغییر داده و می‌توان شاهد دومینوی سقوط مناطق تحت اشغال تروریست‌ها باشیم. دوم؛ تشدید رفتار میدانی از سوی عربستان، امارات و قطر وجود دارد؛ اما اولویت‌ها برای ترکیه تغییر کرده است. سوم؛ نقش آمریکایی‌ها نسبت به گذشته در مقایسه با روس‌ها ضعیف‌تر شده است و چهارم؛ آزادسازی حلب وضعیت را به اتخاذ یک راه‌حل سیاسی نزدیک می‌کند.

دنیای اقتصاد- کامران کرمی: آزاد‌سازی شهر مهم و استراتژیک حلب به میزانی دارای اهمیت است که ناظران و تحلیلگران از آن به‌عنوان یک نقطه عطف در روند بحران فرسایشی سوریه یاد می‌کنند که برتری متحدان بشار اسد را به‌دنبال داشته است. در همین زمینه سفیر سابق ایران در سوریه سه‌شنبه عصر در نشست آثار راهبردی آزادسازی حلب که در شورای راهبردی روابط خارجی برگزار شد، گفت که آزادسازی حلب از نظر میدانی و نظامی توازن را که به مدت چهار سال بین مسلحان و دولت وجود داشت، به نفع نظام سوریه تغییر داد و این فشار روانی بر معارضان را تحمیل کرده و می‌توانیم شاهد دومینوی سقوط مناطق تحت اشغال تروریست‌ها باشیم. همزمان مدیرکل خاورمیانه و شمال آفریقای وزارت امور خارجه نیز با بیان اینکه تحولات در سوریه وارد فاز جدید می‌شود، ابراز کرد: «این اتفاقات عمدتا وضعیت را به یک راه‌حل سیاسی نزدیک می‌کند و تحولات اخیر ناشی از پیروزی در حلب است.»

دلایل شکل‌گیری بحران

در ابتدای این نشست که با سخنان مقدماتی عبدالرضا فرجی راد استاد دانشگاه و کارشناس مسائل ژئوپلیتیک شروع شد، محمدرضا رئوف شیبانی سفیر سابق ایران در سوریه به جزئیات بحران سوریه و تاثیرات آزاد‌سازی حلب پرداخت. رئوف شیبانی با بیان اینکه سوریه در سه دهه گذشته به‌عنوان کریدور لجستیک محور مقاومت همواره مدنظر بوده و ایفای نقش کرده است، به علت‌های شکل‌گیری بحران در سوریه اشاره کرد و گفت: «در سوریه مردمی را داشته و داریم که مطالباتی دارند و علاوه بر این نحوه برخورد نامطلوب برخی از دستگاه‌های حاکمیتی سوریه یکی از علت‌های شکل‌گیری و فوران این بحران بوده است.»

شیبانی افزود: «یک انفجار جمعیتی در داخل سوریه در دهه‌های گذشته به‌ویژه در مناطق روستایی رخ داد که بستر مناسبی برای نشر و گسترش افکار تندرو و افراطی در این مناطق شکل گرفته و محیطی برای در برگرفتن و در دامان گرفتن حرکت‌های افراطی و تند شد.» سفیر سابق ایران در سوریه گفت: «اختلاف سنتی بین حاکمیت سوریه و اخوان‌المسلمین در دهه ۸۰ به بعد نیز وجود داشت و به‌عنوان عقده و آتش زیر خاکستر ایفای نقش می‌کرد که در شکل‌گیری بحران هم این مشکل سر باز کرد و به بحران و تشدید آن کمک کرد.» او ادامه داد: «علاوه بر این نقش بازیگران خارجی را نباید در این تحول و بحران نادیده بگیریم، همچنین بحث تاثیرپذیری جامعه سوریه از حرکت‌های مردمی و جهان عرب که از تونس شروع شد و لیبی و مصر و مجموعه‌ای از کشورها را به‌صورت دومینو دربرگرفت، در شکل‌گیری این تحول بی تاثیر نبود.» شیبانی تاثیر رسانه‌ها در شکل‌گیری و استمرار و تعمیق بحران را مهم خواند و گفت: «العربیه و برخی رسانه‌ها در سناریو‌سازی برای شکل‌گیری افکار عمومی نقش موثری داشتند و بحران ساز بودند.»

مبهم بودن افق تحولات

سفیر سابق ایران در سوریه در ادامه با بیان اینکه افق تحولات همچنان مبهم است، ابراز کرد: «به‌رغم تحرکات میدانی و تحولات صورت گرفته همچنان افق مبهم است، اما در عین حال همه به اجماع به این نقطه در حال نزدیک شدن هستند که راه‌حل نظامی چاره ساز این بحران نیست.» شیبانی تاکید کرد: «زمانی دو طرف اصرار بر حل نظامی داشتند اما بازیگران به این نتیجه رسیدند که راه‌حل سیاسی را باید جست‌وجو کرد و راه‌حل نظامی چاره ساز نیست.»

اهمیت راهبردی حلب

سفیر سابق ایران در سوریه در ادامه درخصوص تحولات حلب گفت: «استان حلب مرز مشترک با ترکیه دارد و به‌عنوان کانال تقویت گروه‌های تروریستی از شمال محسوب می‌شود.» او گفت: «حلب که در اختیار معارضان بود به‌عنوان برگه قدرت در مذاکرات محسوب می‌شد. حلب بزرگ‌ترین استان از نظر جمعیتی در سوریه است و کمک قابل‌توجهی به گروه‌های مسلح و جریان‌های تروریستی برای جذب سلاح از این استان داشت.»

دلایل شکست معارضه

محمدرضا رئوف‌شیبانی درخصوص علت شکست معارضه نیز گفت: «طولانی شدن عمر بحران و خستگی مسلحان، بروز اختلافات داخلی بین گروه‌های مسلح، تبعیت بخشی از جریان‌های مسلح از ترکیه و از خارج، تغییر اولویت‌ها در ترکیه که بعضا این گروه‌ها ترکیه را متهم می‌کردند که توجه قبلی را به آنها ندارد.» شیبانی افزود: «سردرگمی دولت آمریکا در مورد تحولات سوریه و وجود اختلاف در حاکمیت آمریکا هم مزید بر علت بود.»

تاثیرات آزادسازی حلب

رئوف شیبانی در ادامه درباره تاثیرات آزادسازی حلب اظهار کرد: «این اتفاق از نظر میدانی و نظامی توازن نظامی را که قبلا مدت چهار سال بین مسلحان و دولت سوریه وجود داشت به نفع دولت سوریه تغییر داد و این فشار روانی بر معارضان را تحمیل کرده و در دیگر جبهه‌ها هم اثرگذار خواهد بود.» سفیر سابق ایران در سوریه خاطرنشان کرد: «برخی معتقدند باید دومینوی سقوط مناطق تحت اشغال تروریست‌ها را شاهد باشیم.» اوتضعیف گروه‌های مسلح در ادلب را از دیگر آثار آزادی حلب عنوان کرد و افزود: «گفته می‌شود ادلب به‌عنوان کاندیدای بعدی برای این حوادث است و باید انتظار آزادسازی ادلب را داشته باشیم.» او یکی دیگر از اثرات سیاسی این اتفاق را از دست دادن برگه مهم از سوی معارضه و گروه‌های مسلح دانست و افزود: «به احتمال قوی این حادثه باعث تغییر در موضع کشورهای اروپایی شده و آنها را وادار می‌کند از سیاست سیاه و سفید دست برداشته و تمایل گفت‌وگو با بازیگران منطقه‌ای در آنها تقویت شود.»

نگاه قدرت‌های منطقه‌ای و آمریکا

سفیر سابق ایران در سوریه تاکید کرد: «احتمال اینکه از سوی عربستان، امارات و قطر شاهد تشدید رفتار میدانی باشیم وجود دارد، اما ترکیه سیاست‌مدارا با نتایج سلبی این حادثه و مدیریت تبعات منفی بحران سوریه را در پیش گرفته و عملا اولویت‌ها برای ترکیه تغییرکرده و متفاوت از گذشته شده است.» به گفته این دیپلمات ایرانی روی کار آمدن ترامپ و دولت جدید و مواضع ترامپ باعث مقداری خوش‌بینی نزد برخی شخصیت‌ها در داخل سوریه و دیگر کشورها شده بود که موضع آمریکا در مورد سوریه متعادل‌تر از گذشته خواهد شد.» او گفت: «باید دید نگاه ترامپ و حزب جمهوری‌خواه و برآیند این دو چه خواهد شد و این سیگنال ترامپ در مورد تشکیل مناطق امن نکته‌ای است که باید با حساسیت زیادی مد نظر داشت و باید نوع بازی آمریکایی را شاهد باشیم که شکل جدید به خود گرفته باشد.»

نزدیک شدن راه‌حل سیاسی

در ادامه این نشست، مدیرکل خاورمیانه و شمال آفریقای وزارت امور خارجه نیز با بیان اینکه تحولات در سوریه وارد فاز جدید می‌شود، ابراز کرد: «این اتفاقات عمدتا وضعیت را به یک راه‌حل سیاسی نزدیک می‌کند و تحولات اخیر ناشی از پیروزی در حلب است.» «محمد ایرانی» گفت: «بحران حلب نقطه عطفی است و با پیروزی طرفداران مقاومت، ایران، ارتش سوریه و روسیه روشن می‌شود که وضعیت به‌ جایی خواهد رسید.»

ایرانی افزود: «دیدگاه دیگر این است که حلب جزئی از بحران و نه کل بحران سوریه است و سطح توقع را باید به این میزان داشت و باید دید شرایط آن چگونه است و حضور معارضان و مخالفان در کل سوریه را و توانایی‌های خودی و طرف مقابل را هم باید دید.» او به سابقه بیش از ۶ سال و روندی که در سوریه طی شد، اشاره و با این نگاه که در سوریه راه‌حل نظامی وجود ندارد، تاکید کرد: «اینکه افق پیروزی در حلب را به‌عنوان برد نظامی ببینیم می‌تواند ما را به راه خطا بکشد.»سفیر سابق ایران در اردن درباره اهمیت آزادی حلب نیز تاکید کرد: «آزادی حلب با توجه به بسیاری از ویژگی‌ها، اعم از ژئوپلیتیکی و شعارهای اقتصادی و جمعیت و بعد همسایگی و تاریخی اتفاق مهمی بوده است.» ایرانی با اشاره به اینکه تعداد زیادی از مردم در منطقه (حلب) در چند روز هفته گذشته خارج شدند، بیان کرد: «حدود ۳۶ هزار نفر با فضایی که فراهم شده از حلب خارج شدند.» سفیر سابق ایران در اردن با تاکید بر اینکه در رابطه با آزاد‌سازی حلب باید هم بخش‌های مثبت و هم منفی را در نظر گرفت، گفت:‌ «حل بحران سوریه تنها راه‌حل سیاسی دارد و نقش‌آفرینی ایران در این زمینه بسیار مهم بوده و باید بتوانیم در خلال گفت‌وگو‌ها امتیازگیری داشته باشیم.»

نقش آمریکا ضعیف‌تر شده است

این دیپلمات در ادامه با بیان اینکه مسکو و تهران به‌رغم خواسته طرف مقابل به‌عنوان بازیگران انکارناپذیر در مورد مساله حلب و سوریه در قبل و بعد عمل کردند، افزود: «تحلیل‌ها بر این تاکید دارد که بعد از آزادسازی حلب، نقش آمریکایی‌ها نسبت به گذشته در مقایسه با روس‌ها ضعیف‌تر شده است و می‌توان آن‌را به مسائل انتخاباتی و داخلی نسبت داد، اما به هر حال نقش آمریکایی‌ها در سوریه و حلب ضعیف شد.» او همچنین گفت که به نظر می‌رسد آزادی این شهر باعث کاهش نقش سازمان ملل شده است.

تغییر مواضع ترکیه

ایرانی درخصوص نقش ترکیه در معادله سوریه نیز گفت: «مواضع ترکیه تغییر کرده؛ اینکه در لایه پنهانی چه می‌گذرد یک بحث است، اما اینکه در نشست سه‌جانبه حاضر شود بحث دیگری است که تاکنون مطرح نبوده است.» مدیرکل خاورمیانه و شمال آفریقای وزارت امور خارجه گفت: «آنچه امروز آثار نمادین و ظاهری دارد این است که حضور ترکیه معنای خاص خود را دارد و آثار محتوایی آن، این است که در هفت بند بیانیه (سه‌جانبه ایران، روسیه و ترکیه) نکات مهمی است که ترکیه قبلا حاضر به پذیرش آنها نبود.»