سخنرانان مراسم بیستوسومین سالگرد انتشار روزنامه «دنیایاقتصاد» بر نقش نهادسازی این رسانه تاکید کردند
اصولی برای همه فصول
عکسها: مجتبی سرانجامپور- دنیای اقتصاد
در این نشست، دکتر علیرضا بختیاری، مدیرمسوول مجموعه رسانهای دنیایاقتصاد، ضمن اشاره به اهداف و دلایل تاسیسی این روزنامه گفت: در آن زمان اهداف و برنامههایی در جهت تاسیس این روزنامه در نظر گرفته شد که بخش عمدهای از این اهداف محقق شده است.
محمدرضا نوروزپور، معاون مطبوعاتی و امور رسانهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با تاکید بر نقش «دنیایاقتصاد» در ارتقای سواد مالی و قدرت پیشبینی در جامعه، خواستار تقویت آموزش اقتصادی و گسترش تولید محتوای بینالمللی شد. محمدجواد ظریف، وزیر اسبق امور خارجه، نیز با تمرکز بر نقش رسانه در برسازی آینده، روایتگری و دیپلماسی عمومی تاکید کرد که آینده بهتر از مسیر شناخت انسان بهعنوان کنشگر اصلی و تصویرسازی واقعبینانه و امیدبخش ساخته میشود. در ادامه، محمد مهاجری با اشاره به دشواریها و رنجهای حرفه روزنامهنگاری، تداوم ۲۳ساله «دنیایاقتصاد» را دستاوردی قابلتوجه دانست. عباس عبدی نیز با تشریح سه ویژگی «بنگاه بودن»، «مدرسه بودن» و «نهاد شدن» این روزنامه، نقش آن را در اصلاح رسانه و جامعه برجسته کرد. همچنین مهدی رحمانیان با اشاره به پدیده «فروماند اجتماعی»، تلاش آیندهنگرانه «دنیایاقتصاد» در شرایط دشوار اقتصادی و اجتماعی را شایسته تقدیر دانست.
ضرورت تقویت آموزش سواد مالی
معاون مطبوعاتی و امور رسانهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سخنرانی خود به مناسبت بیستوسه سالگی دنیایاقتصاد با بیان اینکه یکی از ویژگیهای دنیایاقتصاد این است که هیچوقت در خبر باقی نمانده و هیچ وقت خود را محدود و محصور به روزنامه چاپی نکرده است، اظهار کرد: «روزنامه دنیایاقتصاد از محدوده روزنامه چاپی به خوبی اوج و فاصله گرفت و نمود آن را امروز در مکانی مجهز به استانداردهای روز میبینیم که همه ما را گرد هم جمع کرده است.»
به گفته محمد رضا نوروزپور، از این امکانات حتما در راستای توسعه روزنامهنگاری اقتصادی از جمله تولید محتوا استفاده بهینه خواهد شد. وی با اشاره به اینکه شعار دنیایاقتصاد این است که «دنیای اقتصاد به شما قدرت پیشبینی میدهد» افزود: «این شعار خیلی مهم است؛ زیرا وضعیت جامعه ما الان به گونهای است که امنیت روانی جامعه خیلی کاهش پیدا کرده و یکی از عوامل اصلی کاهش امنیت روانی جامعه این است که جامعه ما قابل پیشبینی نیست. در این شرایط اصلیترین جایی که ضربه میخورد، اقتصاد خانواده است.»
وی تاکید کرد: «یکی از مولفههای اصلی امنیت روانی جامعه، اقتصاد پایه است که طبق آن باید اساسیترین اصول اقتصاد در خانواده مهیا باشد.» معاون امور رسانهای و تبلیغات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اینکه یکی دیگر از ویژگیهای روزنامه دنیایاقتصاد این بوده که همیشه سعی کرده در حوزه کار خود نوعی آموزش سواد مالی و سواد اقتصادی برای مخاطب داشته باشد، تصریح کرد: «یک بخش خصوصی که 23سال در حوزه مطبوعات و رسانه دوام بیاورد، رشد کند و کارش را توسعه دهد، دست مریزاد دارد و واقعا باید به آن افتخار کرد. ما در معاونت امور رسانهای به این پیشرفتها افتخار میکنیم و سعی داریم که حمایت معنوی خود را داشته باشیم.»
وی در ادامه نشست با تاکید بر این نکته که تلاش معاونت مطبوعاتی این است که فعالیت رسانهها و روزنامهها در حوزه صوت و تصویر فراگیر را تصویب کند، تصریح کرد: از جناب دکتر بختیاری خواهش میکنم که حوزه آموزش سواد مالی و سواد اقتصادی را تجهیز کنند تا دنیایاقتصاد و اکوایران هاب آموزش اقتصادی و مالی برای آحاد جامعه شوند. متاسفانه آحاد جامعه ما سواد مالی خوبی ندارند و دنیایاقتصاد میتواند آموزشگاه مالی و اقتصادی باشد.» وی با اشاره به اینکه ما در کشورمان بیش از آنکه به دانشگاه نیاز داشته باشیم به آموزشگاه نیاز داریم، تاکید کرد: «فکر میکنم اکو ایران بتواند آموزشگاه خوبی در حوزه مالی، اقتصادی برای مخاطبانش باشد.»
نوروزپور در ادامه به یک ماموریت جدید برای دنیایاقتصاد پرداخت و با تاکید بر این واقعیت که باید در حوزه بینالملل ورود بیشتری داشته باشیم، ابراز کرد: «تولید محتوای داخلی در جای خود خیلی خوب است، اما نگاه باید به حوزه بینالملل باشد و برای مخاطب بینالمللی تولید محتوا شود. ما تولید محتوای فاخر برای مخاطب بینالمللی به زبانهای مختلف کم داریم.» وی ادامه داد: «اگر کسی واقعا بخواهد در کشور ما سرمایهگذاری کند یا گردشگری کند چه کسی سوالاتش را باید پاسخ دهد؟ لذا باید مرکزی داشته باشیم که ضمن تولید محتوا سوالات را پاسخ دهد تا ببینیم در ایران واقعا با چه ریسکهایی مواجه هستیم.» نوروزپور با بیان اینکه کشوری که درگیر ریسک باشد بد نیست، اما کشوری که ریسکهای آن مشخص نیست، بد است، تاکید کرد: ما برای مخاطب خارجیمان باید تبیین کنیم که ایران هم مانند همه کشورها ریسکهایی دارد و آنها را معرفی کنیم. ضمن اینکه راههای مواجه نشدن با این ریسکها یا غلبه بر آنها را نیز بگوییم. اینها مواردی است که میتواند یک رسانه را پرمخاطب کند. وی در پایان تاکید کرد که مجموعه این موارد رسالت مطبوعاتی و مسوولیت اجتماعی یک رسانه را بیش از پیش محقق خواهد کرد.
اهمیت رسانه در برساخت آینده
وزیر اسبق امور خارجه کشورمان دیگر سخنرانی بود که ضمن گرامیداشت سالروز «دنیایاقتصاد» به نقش رسانه در تصویرسازی آینده پرداخت. محمدجواد ظریف با بیان اینکه ما آینده بسیار درخشانی داریم، اظهار کرد: اگر آمادگی پیدا کنیم که امکانات و توانمندیهایمان را برای آینده ببینیم، آن وقت میتوانیم آینده را بسازیم. اما اگر گرفتار گذشته باشیم، نمیتوانیم آینده را بسازیم. ظریف با تصریح این نکته که شکی نیست که گذشته خوبی نداریم، افزود: گذشته و حال ما ایرادهای زیادی دارد. اما میتوانیم آینده خیلی خوبی داشته باشیم. برای این آینده ما نیاز به روایتگری داریم. ما روایت خوبی از ایران در دنیا نداریم و من فکر میکنم نکتهای که آقای دکتر نوروزپور گفتند، بسیار مهم است: نگاه کنیم به روایتی که از ایران در آینده و در خارج از کشور ساخته میشود، این نکته بسیار مهم است.
رئیس پیشین دستگاه دیپلماسی کشورمان در ادامه افزود: اتفاقی که در حال حاضر در جهان شاهد وقوع آن هستیم، این است که انسانها کنشگر شدهاند. در دنیا دیگر طرف معامله ما صرفا سازمانهای بزرگ و دولتها نیستند، بلکه انسان طرف تصمیمگیری قرار داشته و این انسان است که طرف عمل است و باید با این انسان ارتباط برقرار کرد؛ انسانی که ذاتا آزاد است و ذاتا آزاد فکر میکند.
وی در ادامه عنوان کرد: اما این انسان گرفتار یک مجموعه روایتها است که این روایتها ساخته یا برساخته شدهاند و نیاز داریم که برسازی در جامعه ما دقت بیشتری صورت بگیرد. اگر بیاییم آیندهای را برسازی کنیم که تاریک و تلخ است، این آینده خودش اتفاق خواهد افتاد. دوستان اقتصاددان اصطلاحی دارند در اقتصاد به اسم «آینده و پیشگوییهای خودکامبخش» این به آن معناست که ما آینده را با پیشگوییهای خودمان میسازیم. ما در اسلام و روابط بینالملل هم منطق مشابهی داریم. ما میتوانیم آینده بهتری را پیشبینی کنیم. میتوانیم روشهای بهتری را برای ساختن آینده پیدا کنیم.
ظریف گفت: البته ایرادهای زیادی داریم. دلخوریهای زیادی داریم، اما آینده خوبی هم میتوانیم داشته باشیم؛ به شرط اینکه تمرکز کنیم روی اینکه اولا طرف ما انسانها هستند و الزاما حکومتها نیستند. این انسانها هستند که آینده را میسازند. اگر چنین شود، حکومتها مجبور خواهند شد که در کنار انسانها حرکت کنند. برای همین است که حکومتها دوست نداشتند اصلا از کلمه دیپلماسی عمومی استفاده کنند. دلیل این مساله چیست؟ دلیلش این است که دیپلماسی عمومی یعنی اینکه ما مردم را به رسمیت بشناسیم.
وی افزود: اگر شما تاریخ را نگاه کنید، میبینید که اول میگفتند جنگ روانی، بعد میگفتند پروپاگاندا، بعد گفتند روابط عمومی؛ چون حاضر نبودند از کلمه دیپلماسی عمومی استفاده کنند؛ بهرغم اینکه دانشگاه فلچر کلمه دیپلماسی عمومی را در سال1968 ابداع کرد. با این حال، اولینباری که دولت آمریکا حاضر شد دپارتمان دیپلماسی عمومی در وزارت خارجهاش بنا کند، انتهای دهه هشتاد میلادی بود. علت این مساله این بود که نمیخواهیم، دولتها نمیخواهند، انسان را به رسمیت بشناسند و لذا این را نمیگویند و قبول نمیکنند که طرف دیپلماسی باید انسان باشد.
او ادامه داد: وقتی حاضر شدند انسان را به رسمیت بشناسند، مجبور شدند دیپلماسی عمومی را به رسمیت بشناسند، مجبور شدند رسانه را به رسمیت بشناسند. بیتعارف بگویم؛ کسی دوست ندارد رسانه را به رسمیت بشناسد. دولتها ناگزیر رسانه را به رسمیت میشناسند؛ دولتها بالاجبار انسان را به رسمیت میشناسند و برای همین است که رسانه نقش بسیار مهمی دارد در اینکه یک آینده بهتری را تصویر کند، آینده را بسازد و اجازه بدهد به ما که فکر کنیم راجع به یک آینده بهتر. ظریف در انتها گفت: روز مولانا است. روز عرس مولانا است. لذا اجازه بدهید با مولانا ختم کلام کنم: تو مگو همه به جنگند و ز صلح من چه آید/ تو یکی نهای هزاری تو چراغ خود برافروز.
کار رسانه آکنده از رنج است
در ادامه این نشست، محمد مهاجری، فعال سیاسی و عضو شورای سردبیری سایت خبرآنلاین دیگر سخنرانی بود که در بیستوسومین سالگرد تاسیس روزنامه دنیایاقتصاد عنوان کرد که کار رسانه آکنده از رنج و محنت است. مهاجری با بیان اینکه هر وقت سالگرد یک روزنامه یا رسانهای میشود همیشه این مصرع به یادم میآید که «ما را به سخت جانی خود این گمان نبود»، افزود: به دوستان دنیایاقتصاد تبریک میگویم که توانستند این روزنامه را تا بیستوسومین سال به هر شکلی ادامه دهند. وی افزود: حالا بعضی از دوستان اقتصادی شاید در فضاهای تولید دردسرهای کار تولیدی و اقتصادی را خوب بدانند. اما واقعا کار رسانه بسیار کار پر زجری است، یعنی هم زجری که خود اعضای رسانه میبرند، هم زجری که به جامعه میدهند. در پایان برای همه آرزوی موفقیت دارم.
نهادی به نام دنیایاقتصاد
عباس عبدی، روزنامهنگار و فعال سیاسی نیز در سخنانی ضمن تبریک 23سالگی روزنامه دنیایاقتصاد به سه ویژگی روزنامه اشاره کرد و با بیان مهم بودن این ویژگیها گفت: نخست اینکه روزنامه دنیایاقتصاد یک بنگاه اقتصادی است. روزنامهای که بنگاه نباشد، باید تعطیل شود. وی افزود: منظورم از بنگاه فقط به این معنی نیست که سودآوری داشته باشد؛ چون همه این روزنامهها که در حال فعالیت هستند، سودآوری دارند. مهم این است که یک بنگاه بخش اعظم سود خود را در خود مجموعه سرمایهگذاری کند. وی وجود ساختمان و استودیوی روزنامه دنیایاقتصاد را دلیلی بر همین موضوع دانست و گفت: در غیر این صورت اینکه هرکسی یک بنگاه درست کند و با همان زندگی کند، نمیتواند پیشرفت کند.
عبدی ویژگی دوم روزنامه دنیایاقتصاد را مدرسه بودن این روزنامه بیان کرد و گفت: اگر این روزنامه بازار هم نبود و یک نشریه سوسیالیستی محسوب میشد، همین جمله را تکرار میکردم. وی با بیان اینکه این مدرسهها در مسوولیت پذیرکردن مردم نقش زیادی دارند، افزود: یکی از دلایلی که برخی از افرادی که تفکر چپ دارند، غیرمسوولانه سخن میگویند بهدلیل نداشتن مدرسه است؛ چون آنها جایی را ندارند که بهطور مشخص پاسخگو باشند. وی با بیان اینکه از دید من روزنامه دنیایاقتصاد با ایجاد این مدرسه به کار آموزش پرداخته است، گفت: با توجه به پژوهشی که سال گذشته انجام شده است، میتوانم بگویم درک جامعه از ویژگیهای اقتصاد بازار نسبت به دهههای گذشته خیلی معقولتر و متناسبتر شده است.
وی در بیان سومین ویژگی روزنامه دنیایاقتصاد که به گفتهاش از اهمیت بیشتری برخوردار است، گفت: روزنامه دنیایاقتصاد حالا به یک نهاد تبدیل شده است. عبدی گفت: نهاد نه تنها به مخاطبان بلکه به اقتصاددانان و روزنامهنگاران هویت میدهد. موضوعی که در محاسبات اقتصادی نمیگنجد، اما اگر از فعالان اقتصادی بپرسیم، آنها حس مثبت خود را از طریق رسانه و روزنامهای که مربوط به خودشان است، میگیرند. این روزنامهنگار باسابقه در ادامه با اشاره به این سه ویژگی دنیایاقتصاد تاکید کرد: به نظر من روزی این مملکت اصلاح میشود که رسانهاش اصلاح شود. تا وقتی که اصلاحی در رسانه عمومی صورت نگیرد، هیچ اتفاقی رخ نخواهد داد. به گفته عبدی، این مهمترین رکن اصلاح جامعه است.
عبدی در ادامه ضمن اشاره به سخنان دکتر غنینژاد درخصوص آزادی فکر و اندیشه در رسانه گفت: به نظر من روزنامه فقط در فضای آزاد کار نمیکند. بخش عمدهای از آزادی غرب محصول عملکرد روزنامه است، نه اینکه روزنامهها در فضای آزاد کار میکنند. وی با بیان اینکه این اشتباهی است که خیلیها مرتکب میشوند، گفت: وظیفه اصلی روزنامه و روزنامهنگار این است که چگونه آزادی را از طریق نحوه نوشتن و مطالبی که روی آنها تاکید میکند گسترش دهد و بهبود ببخشد. عبدی در پایان گفت: در این مورد هم مجموعه دنیایاقتصاد موفق بوده است. وی ابراز امیدواری کرد بیستوسه سال بعد بتوانیم چهل و ششمین سالگرد تولد روزنامه را جشن بگیریم.
امروز دچار فروماند اجتماعی هستیم
از دیگر سخنرانان این مراسم مهدی رحمانیان، مدیر مسوول روزنامه شرق بود که در ادامه با اشاره به یادداشتی درباره فروماند اجتماعی و وضعیت امروز جامعه، گفت: «این روزها وقتی به افراد مختلف در جامعه برخورد میکنید، میگویند که خسته شدهاند و دیگر توان ادامه راه را ندارند. این به معنای فروماند اجتماعی است که یک موضوع شخصی محسوب نمیشود و کاملا اجتماعی است. امروز که نرخ ارز را میبینیم، متوجه خواهیم شد که همه چیز در حال بالا رفتن است.»
مدیرمسوول روزنامه شرق ادامه داد: «من برای بچهها نحوه ساخت معدن را توضیح میدادم که از طریق انفجار باروت و تیانتی این کار را انجام میدهند؛ ولی این انفجارها باید با فاصلههای منطقی انجام شود تا به بقیه بخشها آسیبی وارد نشود. شرایط امروز جامعه نیز به همین شکل است و معلوم نیست که انفجار در بحث نرخ ارز روی چه عددی مثلا 200 یا 250 یا 300 هزار تومان رخ بدهد.» او خطاب به مدیر مسوول و خبرنگاران مجموعه دنیایاقتصاد گفت: «من به آقای بختیاری و تمامی همکارانشان تبریک میگویم که در این شرایط فروماند اجتماعی امیدوارانه و آیندهنگرانه تلاش میکنند. آقای عبدی هم گفته بودند که آقای بختیاری عمده درآمد خودشان را صرف توسعه رسانه میکنند و امیدوارم که آقای بختیاری بهعنوان یک الگو سالیان سال حضور داشته باشید و بتوانید به این شکل که تاکنون به جامعه خدمت کردهاید، در عرصه رسانه هم خدمت کنید.»
اقتصاددانان و سیاستگذاران از نقش ویژه «دنیای اقتصاد» در آگاهیبخشی و ارتقای دانش سخن گفتند
نهادسازی در زمین رسانه
دنیای اقتصاد: روز گذشته بیست و سومین سالگرد روزنامه «دنیای اقتصاد» با حضور جمعی از اقتصاددانان، سیاستگذاران، کارشناسان و روزنامهنگاران برگزار شد. در این همایش 16 سخنران کلیدی، نکاتی را درباره اثرگذاری و نقش روزنامه «دنیای اقتصاد» در ارتقای سواد اقتصادی جامعه و فعالان اقتصادی در 23 سال اخیر ارائه کردند. علاوه بر این، سخنرانان با توجه به وضعیت نامطلوب اقتصادی و شرایط پیش روی کشور پیشنهادهایی را برای اثرگذاری بهتر این مجموعه در آینده ارائه کردند. در این مراسم، سخنرانان با نگاهی تحلیلی به نقش رسانههای اقتصادی، بر اهمیت وجود یک تریبون مستقل و حرفهای برای تبیین مسائل اقتصادی، ارتقای سواد عمومی و شکلدهی به گفتوگوی کارشناسی تاکید کردند.
«دنیای اقتصاد» در این چارچوب، نه صرفا بهعنوان یک روزنامه، بلکه بهمثابه نهادی تاثیرگذار در گفتمان اقتصادی کشور مورد توجه قرار گرفت. در سخنان مطرحشده، محور آزادی اقتصادی و فاصله گرفتن از رویکردهای دستوری بهعنوان یکی از پیشنیازهای تامین منافع ملی برجسته بود. بر این نکته تاکید شد که بدون حاکمیت قانون، شفافیت و پذیرش سازوکارهای بازار، امکان اصلاح پایدار اقتصاد فراهم نخواهد شد. در عین حال، نقش رسانه در باز کردن فضای بحث آزاد، طرح دیدگاههای متفاوت و نقد سیاستها، بهعنوان یکی از ارکان ضروری اصلاحات اقتصادی مورد توجه قرار گرفت. سخنرانان همچنین با اشاره به محدودیتهای موجود در نظام تصمیمگیری اقتصادی، بر ضرورت اثرگذاری بر آینده از مسیر آگاهیبخشی عمومی تاکید کردند.
به باور آنان، پاسخ به پرسشهای بنیادینی نظیر چرایی وضعیت کنونی اقتصاد و مسیرهای برونرفت از آن، بدون مشارکت رسانههای تخصصی و گفتوگوی مستمر با جامعه امکانپذیر نیست. در این میان، توجه به آینده، سناریونویسی و ارائه پیشنهادهای عملی برای شرایط احتمالی پیشرو، بهویژه در حوزه تعاملات بینالمللی، تجارت و استفاده از ظرفیتهای ژئوپلیتیک کشور، بهعنوان یک ضرورت مطرح شد. در کنار این مباحث، نوآوری رسانهای، نقد منصفانه و امیدآفرینی بهعنوان عوامل کلیدی ماندگاری یک رسانه اقتصادی مورد تاکید قرار گرفت. همچنین تاکید شد که در فضایی آکنده از نااطمینانی و فشارهای اقتصادی، حفظ امید اجتماعی در کنار نقد دقیق و مسوولانه، میتواند به تقویت سرمایه اجتماعی و شکلگیری نگاههای اصلاحگرایانه در جامعه کمک کند.
جایگاه اقتصاد آزاد در «دنیای اقتصاد»
موسی غنینژاد، اقتصاددان در سخنان خود، به علت حضور و همکاری خود با «دنیای اقتصاد» اشاره کرد و گفت: علت حضور و همکاری من با این روزنامه این است که «دنیای اقتصاد» از ابتدا تاکیدش بر اقتصاد آزاد بود. به این خاطر بود که خدمت آقای بختیاری رسیدیم، البته معرفم، دوست عزیزم علی میرزاخانی بود. او به من گفت که اگر به این مجموعه بیایی میتوانی حرفهایت را ارائه کنی. اینجا روزنامهای است که میتوان در آن از اقتصاد آزاد حرف زد و افتخار میکنم که در این 23 سال با «دنیای اقتصاد» همکاری کردم.
غنینژاد تاکید کرد: منافع هر کشوری در گرو آزادی به معنای عام آن است و آزادی اقتصادی در راس انواع آزادی است. جامعهای میتواند منافع ملیاش را تامین کند که جامعهای آزاد باشد و شهروندانش، شهروندانی آزاد باشند و اراده آزاد بر جامعه حاکم باشد. اما آزادی در مقابل چه مفهومی است؟ در مقابل دستور، متاسفانه جامعه ما به دلایلی تاریخی گرفتار یک تفکر ایدئولوژیک دستوری چپ شد که هنوز هم ادامه دارد.
غنینژاد ادامه داد: در این شرایط، «دنیای اقتصاد» تنها تریبونی بود که احساس کردم میتوانم در آن آزادانه حرفهایم را بزنم و زدهام. در این شرایط، هیچگاه فشاری از سوی روزنامه «دنیای اقتصاد» و مدیر مسوول محترم آن، آقای بختیاری عزیز وارد نمیشد. البته که سخنان در چارچوب باید مطرح میشد که قابل گفتن باشد. او تاکید کرد: چرا این سخنان را گفتم؟ به این دلیل که در اقتصاد بسیار واضح و مشخص است که آزادی منتهی به منافع شهروندان میشود؛ اگرچه در حوزه سیاست نیز همینطور است، اما آن ایدئولوژی چپ که بر جامعه ما حاکم شد و همچنان ادامه دارد اجازه نداد تا این مباحث در حوزه سیاست روشن شود.
این اقتصاددان اشاره کرد: تلاشم تا به اینجا این بوده است و از این به بعد نیز همین خواهد بود که بر این گزاره پافشاری بکنم که اصلی که میتواند مملکت ما را نجات دهد و منافع ملی ما را ایجاد و حفظ کند یک چیز است و آن آزادی است. آزادی در گرو حکومت قانون است و حکومت قانون مفهوم مخالف حکمرانی دستوری است.
پاسخ به دو سوال کلیدی
مسعود نیلی، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف نیز در سخنان خود اشاره کرد: به آقای دکتر بختیاری، مدیر مسوول روزنامه «دنیای اقتصاد» و همکارانشان بابت اینکه این دوران سخت را با موفقیت گذراندند، تبریک میگویم. روزنامه دنیای اقتصاد باید تمام تجربیات، توان و پختگی خود را باید برای دورانی که در پیش داریم جمع کند. این اقتصاددان اشاره کرد: به نظر میرسد تغییراتی که برای خروج ما از این شرایط لازم است، در ظرفیت نظام تصمیمگیری اقتصادی کنونی ما نیست. در نتیجه احتمالا دوران سختی را پیشرو خواهیم داشت. او افزود: ما هرچه تلاش کرده و میکنیم که بر زمان حال اثرگذاری داشته باشیم چندان موفق نبودهایم؛ در نتیجه باید تلاش کنیم تا بر آینده اثر بگذاریم و این هم از مسیر آگاهی عمومی و رسانهها میگذرد.
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف گفت: اینکه چرا ما اینگونه شدیم و اگر قرار شد شرایط تغییر کند چه کار باید بکنیم؟ سوالات کلیدی هستند که اگر جواب آنها را نداشته باشیم، وضعیت گذاری که در پیش روی خود داریم دشوارتر خواهد بود. اما اگر جایی همچون روزنامه «دنیای اقتصاد» که خود را برای پاسخ به این سوالات تجهیز کرده است بتواند به این رسالت خود بپردازد، در این صورت ما با مخاطبان آینده ارتباط بهتری میتوانیم برقرار کرده و شاید باشیم و ببینیم که انشاءالله شرایط بهتر شده است.
نگاه به آینده با تجربه گذشته
محمدمهدی بهکیش، اقتصاددان در سخنان خود اشاره کرد: به جناب دکتر بختیاری از این بابت تبریک میگویم که «دنیای اقتصاد» در مقایسه با سایر تحریریهها کار شگفتانگیزی انجام داده است. این صاحبنظر افزود: در این مملکت دهها مجله و روزنامه اقتصادی به وجود آمده و از بین رفتهاند، اما خوشبختانه این روزنامه توانسته است به صورت مستمر بقای خود را حفظ کند و اقتصاددانان و صاحبان کسب و کار و سیاسیون را به دور خود جمع کرده است. این یک نعمت است که شما بتوانید بین حرفههای گوناگون تعامل داشته باشید.
بهکیش اشاره کرد: آنچه ما را محدود کرده است این است که این مجموعه به مسائل مهم روز میپردازد، اما این مجموعه باید به آینده نیز بپردازد. برای مثال اگر معجزهای رخ دهد و آقای دکتر ظریف فردا تماس بگیرد و بگوید که باید با آمریکا مذاکره کنیم، در صورت رخ دادن این فرض، حالا چه پیشنهادهایی باید به آمریکا داد؟ این اقتصاددان ادامه داد: در این شرایط، آنچه سهلالوصول است، تجارت است. ما باید بتوانیم از این موقعیت سوقالجیشی کشورمان استفاده خوبی بکنیم، که تا به الان نکردهایم. او افزود: در این شرایط اگر بتوانیم به استفاده از تجارت بیشتر بپردازیم، اگر بتوانیم به بحث استفاده از نیروی انسانی و خلاقیتهای فردی بیشتر بپردازیم؛ سیاسیونی که انشاءالله در آینده نه چندان دور قرار است مسائل بینالمللی را حل کنند آمادگی بیشتری خواهند داشت.
نوآوری؛ رمز ماندگاری «دنیای اقتصاد»
حجتاله صیدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در بیستوسومین سالگرد روزنامه دنیای اقتصاد گفت: اگر بخواهم در مورد «دنیای اقتصاد» نکتهای داشته باشم، این رسانه واقعا بخشی از زندگی همه ما است. ۲۳ سال است که هر روز وقت مهمی از زندگی ما را به خودش اختصاص داده است. امروز هم با نوآوریهایی که داشته، «دنیای اقتصاد»، «تجارت فردا» و مجموعه کارهای جدید، نو و جامع، جایگاه ویژهای پیدا کردهاند.
او گفت: به یاد دارم در سال ۸۳ یا ۸۴ یک اتفاقی رخ داد که در گذشته خدمت آقای بختیاری آن خاطره را عرض کرده بودم. یکی از روزنامههای اقتصادی مشهور آن زمان که دستاندرکارانش هم زحمت زیادی میکشیدند، دچار مشکل شد. همانجا بود که وقتی «دنیای اقتصاد» را با آن نشریه مقایسه کردیم، یک ویژگی بسیار مهم را دریافتیم؛ ویژگی که تا امروز هم به آن پایبند مانده است. اولین ویژگی، نوآوری است. دنیای اقتصاد همیشه نوآور بوده و رمز ماندگاریاش هم همین نوآوری است. امید است که جشن صدسالگیاش را هم با افتخار کنار هم برگزار کنیم. این نوآوری واقعا ویژگی بسیار مهمی است.
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار به ویژگی دوم رسانه «دنیای اقتصاد» اشاره کرد و گفت: ویژگی دوم، نقد منصفانه است. نقد کردن کار آسانی نیست، نقد منصفانه و دلسوزانه بسیار سختتر است. مهمتر از آن، حفظ مرز نقد با تخریب است؛ و در عین حال، جذاب ماندن. دنیای اقتصاد توانسته این مرز را بهخوبی حفظ کند. ویژگی سومی که گروه رسانهای دنیای اقتصاد را با سایرین متمایز میکند، امید است. او در پایان گفت: «دنیای اقتصاد» هیچوقت امید را فراموش نکرده است. این نکته بسیار مهم است. در پایان هر نقد و هر روایت، با وجود همه سختیها و نقدها مخاطب به امید میرسد. این امید یکی از اصلیترین رمزهای ماندگاری «دنیای اقتصاد» بوده است.
«دنیای اقتصاد» تنها یک روزنامه نیست!
مسعود سمیعینژاد، معاون وزیر صمت و رئیس هیات عامل ایمیدرو گفت: «دنیای اقتصاد» همواره برای ما صرفا یک روزنامه نبوده است، بلکه بهواسطه برگزاری سمینارها و همایشهای بزرگ و تخصصی، بهویژه در حوزه صنعت و معدن و در راستای سیاستهای توسعهای کشور، نقش موثری در ارتقای گفتوگوی کارشناسی ایفا کرده است. آقای بختیاری و همکاران ایشان در این مسیر همواره حضوری فعال و اثرگذار داشتهاند.
او افزود: بخش معدن از جمله حوزههایی بوده که بهطور ویژه مورد توجه و حمایت تحلیلی «دنیای اقتصاد» قرار گرفته است. رویکرد این رسانه در پرداختن به مسائل معدنی، صرفا روزنامهنگارانه نبوده، بلکه مبتنی بر تحلیلهای عمیق کارشناسی و بهرهگیری از دیدگاه متخصصان مجرب در حوزه سیاستگذاری معدن و زنجیره صنایع معدنی بوده است؛ تحلیلی که به ارتقای فهم عمومی و تخصصی این بخش کمک شایانی کرده است. او در ادامه به خاطرهای اشاره کرد و توضیح داد: در زمان واگذاری شرکت هرمزگان، «دنیای اقتصاد» با دقت و صراحت به این موضوع پرداخت و آن را بهعنوان نخستین خصوصیسازی انجامشده بهصورت نقدی مورد تحلیل و بررسی قرار داد. این رویکرد تحلیلی، حتی اگر ناظر بر یک سیاست خاص بود، در مجموع اقدامی حرفهای و قابل تقدیر به شمار میرفت و از منظر شخصی، این اقدام را شایسته تبریک میدانم. همواره از تحلیلها و ارزیابیهای تیم کارشناسی «دنیای اقتصاد»، چه در قالب مطالب مکتوب و چه در سمینارها و نشستهای تخصصی، بهرهمند شدهام و برای این مجموعه، تداوم موفقیت و اثرگذاری را آرزو میکنم.
پیوند میان علم اقتصاد و جامعه
علینقی مشایخی، اقتصاددان و استاد دانشگاه شریف در این همایش تاکید کرد: در رسانههای کشور، متاسفانه نوعی گرایش به عوامزدگی در مواجهه با مسائل اقتصادی مشاهده میشود. به نظر میرسد «دنیای اقتصاد» با برقراری پیوندی جدی و مستمر با علم اقتصاد و طرح مباحثی مبتنی بر این دانش، توانسته است اثری پایدار و ماندگار بر فضای فکری و تحلیلی جامعه بر جا بگذارد؛ امری که خود گویای اهمیت اتکای رسانه به مبانی علمی است. از این منظر، نقش رسانهها، خبرنگاران و تحلیلگران در شکلدهی به افکار عمومی نقشی تعیینکننده است. زمانی که تحلیلهای سطحی و غیرعلمی تولید و بازنشر میشوند، زمینه برای شکلگیری برداشتهای نادرست و بدبینی نسبت به سیاستهای صحیح و عقلانی فراهم میشود. از این رو، پالایش فضای رسانهای از رویکردهای عوامانه و نزدیک کردن آن به دانش اقتصاد، اقدامی ارزشمند است که «دنیای اقتصاد» در این مسیر نقش قابلتوجهی ایفا کرده است. بیتردید، سامانیابی امور جامعه بدون اتکا به علم ـ بهویژه علوم اجتماعی و در میان آنها علم اقتصاد ـ امکانپذیر نخواهد بود.
این اقتصاددان افزود: نکته مهم دیگری که میتوان آن را از دستاوردهای «دنیای اقتصاد» دانست، ایجاد نوعی توازن در فضایی است که ادامه فعالیت رسانهها، بهخصوص رسانههای منتقد، با دشواریهای جدی روبهروست. توانایی یک رسانه در حفظ استمرار و بقا، در عین نقد سیاستها و رویکردها، نشاندهنده مهارت حرفهای و درک عمیق از الزامات فعالیت رسانهای است. در این چارچوب، کنش رسانهای موثر نه در طرح نقدهای شتابزده و احساسی، بلکه در ارائه نقدهای عالمانه، عمیق و سازنده معنا مییابد؛ نقدهایی که ضمن حفظ استقلال فکری، امکان تداوم حضور و اثرگذاری رسانه را نیز فراهم میکنند. استمرار چنین رویکردی، شرط لازم برای ایفای نقش موثر رسانه در ارتقای گفتوگوی عمومی و اصلاح سیاستهاست و از این جهت، تلاشهای صورتگرفته شایسته قدردانی است.
ماموریت اصلی «دنیای اقتصاد»
مسعود روغنیزنجانی، رئیس پیشین سازمان برنامه و بودجه در صحبتهای خود تاکید کرد: اگر تحولات ایران را در بستر تاریخی و در چارچوب اقتصاد سیاسی بررسی کنیم، از دوران مشروطه به اینسو با سلسله تحولاتی مواجه میشویم که در نهایت به تقویت و حاکمیت دولت انجامیده است. با استقرار دولت مرکزی در دوره رضاخان، روند دولتسازی با اتکا به منابع عمومی آغاز شد و بسیاری از اصلاحات و برنامههای توسعهای از مسیر مداخله مستقیم دولت پیش رفت. در ادامه، اصلاحات ارضی نیز بهعنوان یکی از نقاط عطف مهم، ساختار اقتصادی و اجتماعی کشور را دستخوش تغییر کرد و مسیر حرکت اقتصاد ایران را بیش از پیش تحت تاثیر سیاستهای دولتی قرار داد. در دوره پس از انقلاب نیز این روند ادامه پیدا کرد. این تحولات، هرچند با اهداف مشخصی دنبال میشد، اما پیامدهای اقتصادی گستردهای نیز به همراه داشت. یکی از مهمترین این پیامدها، تحمیل هزینههای سنگین به بخش خصوصی و ایجاد عدم قطعیت در فضای کسبوکار بود.
این اقتصاددان افزود: اما اگر قرار است اقتصاد ایران به سمت ثبات و پیشبینیپذیری حرکت کند، رسالت یک رسانه تخصصی اقتصادی آن است که هزینهها و پیامدهای این تحولات را برای بنگاهها، بخش خصوصی و نیز ساختار سیاستگذاری بهروشنی تبیین کند. چنین تبیینی میتواند به روشن شدن این پرسش کمک کند که کدام رویکردهای سیاستی باید در اولویت قرار گیرند تا اقتصاد آزاد بهعنوان یک چارچوب مرجع و توافق ملی در ذهن جامعه نهادینه شود. به بیان دیگر، ماموریت اصلی در این مسیر آن است که نشان داده شود محور اقتصاد باید بر فعالیت بخش خصوصی و کنشگری مردم استوار باشد؛ جایی که صاحبان سرمایه، ایده و ابتکار بتوانند نقش اصلی را در شکلدهی به آینده اقتصادی کشور ایفا کنند.
اقدام مهم روزنامه «دنیای اقتصاد»!
مهدی کرباسیان، رئیس اسبق هیات عامل ایمیدرو، از دیگر سخنرانان روز گذشته تاکید کرد: یکی از اقدامات مهمی که گروه «دنیایاقتصاد» و آقای دکتر بختیاری، انجام داده، برگزاری رویداد جامع معدن و صنایع معدنی در سالهای گذشته بوده است. بهعنوان یک تحلیلگر اقتصادی عرض میکنم که این همایش یکی از مهمترین اقدامات در حوزه اقتصاد کشور به شمار میآید. در سالهای اخیر، علاوه بر فولاد، فلزات غیرآهنی نیز به این همایش افزوده شده است و اخیرا نیز موضوع فناوری و معدنکاری دیجیتال هم در این رویداد در دستور کار قرار گرفته است. بهطور کلی، این همایش بر اقتصاد کشور بسیار اثرگذار است؛ زیرا فرصتی است برای متخصصان، صنعتگران و فعالان اقتصادی تا در جریان جدیدترین تحولات علمی و اقتصادی قرار گیرند.
به گفته او، متاسفانه در دو تا سه سال اخیر، بهدلیل تشدید شرایط تحریمی، حضور کارشناسان، دانشمندان و فعالان صنعتی بینالمللی بهطور محسوسی کاهش یافته است. با این حال، در دوره مسوولیت بنده بهعنوان رئیس ایمیدرو، این همایشها نقش مهمی در ارتقای دانش تخصصی من و همکارانم ایفا میکرد و عملا جایگزین موثری برای آن وجود نداشت. در سالهای اخیر بهجای سفر به مراکز صنعتی و اقتصادی جهان مانند لندن یا شانگهای از طریق همین سمینارها با آخرین تحولات، مباحث علمی و روندهای روز صنعت در سطح جهانی آشنا میشدیم. بدون شک این همایشها تاثیرات بسیاری داشته و هنوز هم دارد. «دنیایاقتصاد» در حوزه معدن و صنایع معدنی نقش بزرگی در پیشبرد اهداف اقتصاد کشور ایفا کرده است.
قطبنمای اقتصاد ایران
محمدرضا بهرامن، نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران، نیز در این نشست تاکید کرد: روزنامه دنیایاقتصاد امروز فراتر از یک رسانه، نقش یک تحلیلگر سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را ایفا میکند؛ نقشی که جامعه امروز ایران بیش از هر زمان دیگری به آن نیاز دارد. مجموعه «دنیایاقتصاد» بهعنوان یک نهاد رسانهای حرفهای، مایه افتخار کشور است و یکی از وجوه نگاه ما به این رسانه، جایگاه افتخارآمیزی است که برای اقتصاد ایران ایجاد کرده است. همانگونه که رسانههای معتبر در سطح جهان نقشی تعیینکننده در هدایت فکر و سیاستگذاری کشورها دارند، «دنیایاقتصاد» نیز در ایران چنین نقشی را در حوزه اقتصاد و صنعت بر عهده گرفته است. این روزنامه، بهدرستی بهعنوان راهنمای فهم و تبیین سازوکارهای اقتصاد بازار عمل میکند؛ راهنمایی که فقدان آن، به معنای سردرگمی و خطای جدی در تحلیل و هدایت روندهای اقتصادی خواهد بود.
او افزود: در نبود چنین مرجعی، این پرسش اساسی مطرح میشود که چه نهادی میتواند بهصورت منسجم و حرفهای، روندهای اقتصادی کشور را تحلیل و جهتدهی کند. از اینرو، به خانواده «دنیایاقتصاد» تبریک میگویم؛ چراکه با رویکرد تحلیلی و مسوولانه خود، مسائل و نیازهای اساسی کشور را در مسیر توسعه پایدار اقتصادی هدایت میکنند.
آموزشگاه «دنیای اقتصاد»
محمدحسین عادلی، اقتصاددان و رئیس کل پیشین بانک مرکزی تاکید کرد که اقتصاد، در واقع روایتگر سیر تحول درک ما از مسائل اقتصادی در زندگی اجتماعی است. در یادداشت کوتاهی که پیشتر نوشتم، بحث را با خاطرهای آغاز کردم؛ خاطرهای که چندان خوشایند نبود. در اوایل دهه ۱۳۶۰، به همراه هیاتی به یکی از کشورهای خارجی سفر کرده بودیم و رئیس هیات ما فردی بلندپایه بود. در جریان مذاکرات، طرف خارجی پرسشی بسیار ابتدایی مطرح کرد: «به نظر شما تورم چیست؟» این تجربه بهخوبی نشان میداد که سطح سواد و درک اقتصادی در آن مقطع، حتی در میان برخی مسوولان، تا چه اندازه محدود بوده است.
به گفته او، از این منظر، این گزاره که یک رسانه میتواند نقش «آموزشگاه» را ایفا کند، کاملا با واقعیت همخوانی دارد. حقیقت آن است که سطح سواد اقتصادی، نهتنها در میان مسوولان، بلکه در میان نخبگان، فعالان بخش خصوصی و حتی عموم مردم، تا حد زیادی به واسطه فعالیت رسانههای تخصصی اقتصادی ارتقا یافته است. حاصل این فرآیند، شکلگیری نوعی فرهنگ اقتصادی حداقلی و مشترک در جامعه بوده است. جامعهای که فاقد ادبیات مشترک باشد، امکان گفتوگوی موثر ندارد؛ زیرا گفتوگو تنها در سایه زبان و مفاهیم مشترک معنا پیدا میکند. در این چارچوب باید تاکید کرد که اداره و استمرار یک رسانه مستقل و اثرگذار در حوزه اقتصاد، کاری بسیار دشوار و پرهزینه است. تداوم چنین رسانهای مستلزم ترکیبی از نگاه حرفهای، توان مدیریتی، درک درست از اقتضائات سیاستگذاری و حساسیتهای اجتماعی است. اینکه رسانهای بتواند در طول زمان هم نقش آموزشی ایفا کند، هم به تحلیل عمیق بپردازد و هم جایگاه خود را در فضای عمومی حفظ کند، خود نشاندهنده برخورداری از مدیریتی سنجیده و آیندهنگر است.
این اقتصاددان تاکید کرد که نکته قابلتوجه دیگر، نقش نویسندگان، تحلیلگران و کارشناسانی است که با تولید محتوای دقیق، مستند و آموزشی، توانستهاند اقتصاد را از سطح شعار و قضاوتهای سطحی فراتر ببرند و به حوزهای قابل گفتوگو و فهم عمومی تبدیل کنند. این رویکرد موجب شده است که مخاطب نه صرفا مصرفکننده خبر، بلکه درگیر مفاهیم و منطق اقتصادی شود. بهطور کلی، هنر اصلی چنین رسانههایی در آن است که توانستهاند ترکیبی متوازن از تحلیل کارشناسی، روزنامهنگاری حرفهای و نگاه بلندمدت ایجاد کنند؛ ترکیبی که به آنها هویت بخشیده و نقشی موثر در شکلدهی به ادبیات مشترک اقتصادی در جامعه ایفا کرده است. این دستاورد، بیتردید شایسته قدردانی است.
پل ارتباطی سیاستگذاران و صنعتگران
ابراهیم شیخ، معاون صنایع عمومی وزارت صنعت، معدن و تجارت در بیستوسومین سالگرد «دنیایاقتصاد» گفت: حجم اقتصاد ایران در حال حاضر در حدود ۴۳۰ تا ۴۴۰میلیارد دلار برآورد میشود که نزدیک به ۲۵درصد آن به بخش صنعت و معدن اختصاص دارد. با این حال، متاسفانه حجم این بخش در سال جاری کوچکتر شده است؛ وضعیتی که نه با اهداف و برنامههای اعلامی کشور و نه با ظرفیت اقتصاد ایران همخوانی دارد. ایران از نظر برخورداری از شهرکها و زیرساختهای صنعتی، در مقایسه با بسیاری از کشورهایی که تولید ناخالص داخلی بالاتری دارند، وضعیت بهتری دارد. با این حال، بر اساس آمار موجود، کمتر از ۴۰درصد از پروانههای صنعتی صادرشده فعال هستند و در صنعت لوازمخانگی این رقم حتی به زیر ۲۰درصد کاهش یافته است. همچنین حدود ۲۰میلیارد دلار سرمایهگذاری انجامشده در صنعت پتروشیمی هنوز وارد چرخه تولید نشده و بلااستفاده باقی مانده است.
به گفته او، مجموعه این عوامل موجب شده است که صنعت کشور با سطح بسیار پایینی از بهرهوری فعالیت کند. در این میان، صنعت ایران با هشت مساله اساسی از جمله کمبود زیرساختهای انرژی، نبود سرمایه در گردش، عدم تکمیل زنجیره مواد اولیه، ضعف در تسهیل و توسعه تجارت و چالشهای مشابه مواجه است. در سال۱۴۰۲، در دورهای که مسوولیت بخشی از صنایع کشور (شامل حدود ۴۱هزار واحد صنعتی) را بر عهده داشتم، تقریبا هر روز روزنامه «دنیایاقتصاد» را مطالعه میکردم و همواره نشانههایی از پرداختن جدی و تحلیلی به این مسائل بنیادین را در مطالب مشاهده میکردم. تاکنون سهبار بهدلیل تحلیلهای دقیق و اثرگذار این روزنامه، شخصا با مدیرمسوول «دنیایاقتصاد»، آقای بختیاری تماس گرفتهام تا قدردانی خود را از نقش موثر این رسانه در طرح مسائل اساسی صنعت و ایجاد ارتباط میان سیاستگذاری و صنعتگران ابراز کنم. از همینجا از مدیرمسوول محترم روزنامه، نویسندگان و تمامی دستاندرکاران دنیایاقتصاد صمیمانه تشکر میکنم.
