«دنیای‌اقتصاد» زیرپوست عمر کوتاه روکش جاده‌‌‌های کشور را بررسی می‌کند
تخریبچی راه‌‌‌ها
سهم بالای «حمل بار با کامیون» فشار تردد وسایل نقلیه سنگین به جاده‌‌‌ها را بالا برده است
طبق اظهارنظرهای کارشناسی، دوام روکش آسفالت باید برای یک دوره پنج‌ساله تضمین شود، اما به دلیل بهره‌‌‌برداری نامناسب از راه‌‌‌های کشور از جمله تکیه ۹۰درصد حمل بار بر ناوگان جاده‌‌‌ای و تردد بیش از حد خودروهای سنگین و خسارات ناشی از فشار این ترددها، این دوره به دو تا سه سال کاهش پیدا کرده و هزینه‌‌‌های نگهداری جاده‌‌‌های کشور را افزایش چشمگیری داده است؛ این رقم تا ۶۷۰۰ میلیارد تومان برآورد شده است.
تخریب روکش، آسیب به زیرسازی و افزایش حوادث جاده‌‌‌ای
به گزارش «دنیای‌اقتصاد» سعید امیرانی‌‌‌زاده، کارشناس حوزه حمل‌ونقل درباره معایب تکیه بیش از حد حمل بار کشور بر روی ماشین‌‌‌های سنگین گفت: یکی از مشکلاتی که در این بخش وجود دارد حمل بار غیرمجاز بدون بارنامه یا اضافه بار کامیون‌‌‌هاست که در این صورت فشار چرخ‌‌‌های کامیون به صورت نقطه‌‌‌ای به جاده وارد شده و عمر روکش را کاهش می‌دهد. امیرانی‌‌‌زاده افزود: معمولا در قسمت‌‌‌هایی از راه که کامیون‌‌‌ها تردد دارند شاهد ایجاد شیار، شکستگی و گودافتادگی هستیم که اینها به مرور حتی به لایه‌‌‌های زیرین راه هم آسیب می‌‌‌زند.
وی با بیان اینکه تردد کامیون‌‌‌ها باعث ایجاد موج‌‌‌افتادگی در سطح راه‌‌‌ها می‌شود، اضافه کرد: این موج‌‌‌افتادگی‌‌‌ها برای خودروهای سواری خطراتی به دنبال دارد و علاوه بر افزایش استهلاک خودرو، می‌تواند به انحراف، تصادف، خروج از محور و حوادث فوتی منجر شود.
فرآیند آلاینده تهیه آسفالت و آسیب به محیط‌زیست
این کارشناس حمل‌ونقل درباره آسیب‌‌‌های محیط‌زیستی کامیون‌‌‌ها به آسفالت جاده‌‌‌ها هم گفت: برای ترمیم راه‌‌‌ها نیاز به منابع و مصالحی است که در یک فرآیند آلاینده تهیه می‌‌‌شوند. به عنوان نمونه گرد و خاک معادن شن و ماسه موردنیاز آسفالت آلودگی به دنبال دارد یا تهیه قیر موردنیاز برای آسفالت جاده‌‌‌ها فرآیندی بسیار آلاینده است و هرچقدر که خسارت به جاده‌‌‌ها بیشتر باشد نیاز به این مصالح برای ترمیم نیز بیشتر و آلودگی و گرمایش و آسیب به محیط‌زیست هم افزایش می‌‌‌یابد.
مرگ زودرس جاده‌‌‌ها بر اثر تردد کامیون‌‌‌ها
وی در ادامه، حمل بار توسط کامیون‌‌‌ها روی جاده را یکی از عوامل کاهش عمر مفید جاده‌‌‌ها عنوان کرد و افزود: معمولا راه‌‌‌ها برای یک دوره ۲۰ ساله طراحی می‌‌‌شوند اما تردد کامیون‌‌‌ها یکی از عواملی است که می‌تواند در کنار سایر عواملی چون افزایش تعداد خودروها، عمر مفید یک راه را به ۱۰ سال کاهش دهد.
این کارشناس حمل‌ونقل ادامه داد: دوره تضمین روکش آسفالت جاده‌‌‌ها نیز معمولا پنج ساله است اما عاملی چون تردد کامیون‌‌‌ها و آسیب‌‌‌های ناشی از آن در کنار سایر عوامل، این دوره تضمین پنج ساله دوام روکش را به دو تا سه سال کاهش داده و همین هزینه‌‌‌های نگهداری راه‌‌‌ها را حدودا دو برابر کرده است.
هزینه آسفالت هر کیلومتر راه ۳ تا ۴ میلیارد تومان است
امیرانی‌‌‌زاده افزود: طبق آخرین برآوردها، هزینه هر تن آسفالت چیزی در حدود ۱.۵ تا ۲ میلیون تومان است؛ برای آسفالت هر کیلومتر راه با ۷.۵ متر عرض به حدود ۲هزار تن آسفالت نیاز است که با توجه به قیمت هر تن آسفالت بین ۳ تا ۴ میلیارد تومان هزینه برمی‌‌‌دارد. بنابراین کاهش دوره دوام راه‌‌‌ها به دلیل تردد کامیون‌‌‌ها، هزینه هنگفتی را به بودجه عمومی کشور وارد می‌کند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: یکی از راه‌‌‌هایی که دنیا برای پیشگیری از خسارت به راه‌‌‌ها بر اثر حمل بار در نظر گرفته و به سمت آن رفته؛ حمل‌ونقل ریلی است که علاوه بر این خطرات و آلودگی کمتری نیز به دنبال دارد.
هر کامیون معادل 5هزار خودروی سواری به جاده آسیب می‌‌‌زند
محمدجواد شاهجویی از کارشناسان حوزه حمل‌ونقل نیز معتقد است تردد هر کامیون در جاده‌‌‌های کشور معادل تردد پنج‌هزار خودروی سواری است.
وی خاطرنشان کرد: کامیون‌‌‌ها یکی از عوامل اصلی تصادفات جاده‌‌‌ای هستند. همچنین از نظر فنی و علمی هر کامیون به اندازه پنج‌هزار خودروی سواری به زیرساخت‌‌‌های جاده‌‌‌ای کشور آسیب می‌‌‌زند و این باعث شده که سالانه شاهد هزینه‌‌‌های هنگفتی برای جبران این خسارت‌‌‌ها باشیم.
شاهجویی افزود: هرچقدر که به سمت حمل‌ونقل ریلی رفته و از تکیه به حمل‌ونقل جاده‌‌‌ای کم کنیم؛ خسارات وارده به زیرساخت‌‌‌های راهی کشور و هزینه نگهداری راه‌‌‌ها را کاهش می‌‌‌دهیم.
شاهجویی به فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل جاده‌‌‌ای هم اشاره کرد و گفت: در حال حاضر بین ۴۰ تا ۵۰هزار کامیون بالای ۵۰ سال در جاده‌‌‌های کشور تردد می‌کنند که مصرف سوخت آنها بعضا تا ۹۰ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر هم می‌‌‌رسد. این معضل کشور را با عدم‌‌‌النفع صادرات سوخت مواجه کرده و آسیب جدی به دنبال داشته است.
جایگزینی حمل ریلی باعث جلوگیری از تحمیل خسارت به جاده‌‌‌ها
سیدطه‌‌‌حسین مدنی رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند، درباره تکیه بخش حمل بار کشور بر جاده‌‌‌ها، با بیان اینکه طبق برنامه ششم قرار بود 30درصد بار کشور به صورت ریلی جابه‌جا شود اما این رقم در پایان برنامه از هشت‌درصد فراتر نرفته و سهم جا‌به‌جایی جاده‌‌‌ای بسیار بالاست؛ گفت: این وضعیت در کنار حمل غیراستاندارد بار و اضافه بار توسط کامیون‌‌‌ها، سالانه منجر به تخریب حدود 13هزار کیلومتر از راه‌‌‌های کشور و تحمیل هزینه بیش از 6.7 همت برای بازسازی آنها می‌شود. حمل‌ونقل ریلی یکی از گزینه‌‌‌هایی است که می‌تواند از بروز این خسارات و هزینه‌‌‌ها جلوگیری کند به طوری که اگر طبق برنامه ششم توسعه سهم راه‌‌‌آهن از حمل بار به 30درصد می‌‌‌رسید؛ می‌توانستیم فقط با رفع معضل اضافه بار کامیون‌‌‌ها، با کاهش آسیب به 2900 کیلومتر از جاده‌‌‌ها معادل 1.5 همت خسارت را کمتر کنیم.
نیاز مداوم به روکش آسفالت و عدم‌‌‌النفع 800 میلیون دلاری صادرات قیر
مدنی افزود: فرصت از دست رفته صادرات قیر یکی دیگر از خسارات تردد بیش از حد ماشین‌‌‌های باری در جاده‌‌‌هاست چون نیاز مداوم به روکش آسفالت جاده‌‌‌های کشور باعث شده 30درصد قیر تولیدی ایران به مصرف داخلی برسد. در صورتی که اگر طبق برنامه ششم پیش رفته بودیم فرصت تجاری خوبی در بخش صادرات قیر ایجاد می‌‌‌شد.
وی توضیح داد: صادرات قیر ایران نسبت به نفت، آسان‌‌‌تر و باتوجه به اختلاف قیمت تا 100 دلار در هر تن با کشورهای آسیای شرقی، فرصت صادرات بسیار مهیاست و هرگونه مصرف بی‌‌‌رویه آن در داخل، مستقیما منابع ارزی کشور را هدف می‌گیرد.
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند ادامه داد: ایران می‌تواند با کاهش فشار بر جاده‌‌‌ها و نیاز به بازسازی مداوم راه‌‌‌ها تا 800 میلیون دلار از محل صادرات قیر درآمد جدید ارزی داشته باشد اما مصرف 30درصد قیر برای روکش و در کل 90درصد این محصول برای راه‌‌‌سازی، این فرصت ارزآوری را از کشور گرفته است. علاوه بر صادرات قیر خام، حتی می‌توان از این ماده برای تولید محصولات عایق‌بندی نیز استفاده کرد و در صادرات آن ارزآوری و اشتغال بیشتری کسب کرد.
مدنی در پایان خاطرنشان کرد: سالانه تا 100هزار میلیارد تومان بودجه هم باید صرف نگهداری ۳۰۰هزار کیلومتر راه کشور شود. در صورت تحقق انتقال بار از جاده به ریل و از سوی دیگر نظارت دقیق و عملیاتی بر میزان بار حمل‌شده توسط کشنده‌‌‌های جاده‌‌‌ای و اعمال جرایم بازدارنده برای متخلفان از این اصول و قواعد، می‌توان تا 50هزار میلیارد از بودجه موردنیاز را کاهش و در عین حال کیفیت حمل‌ونقل را نیز افزایش داد.
