زندگی ارامنه در تهران

وحید حلاج محله‌های اطراف بلوار کریم‌خان مثل بهجت‌آباد، ویلا، میرزای شیرازی، سنایی و قائم‌مقام و همین‌طور محله‌های مجیدیه و وحیدیه، از ده‌ها سال پیش محل زندگی ارامنه بوده است. احتمالا بسیاری از مردم ایران فکر می‌کنند که ارامنه‌ ایران در شهرهایی مثل تهران و ارومیه و تبریز و اصفهان زندگی کرده‌اند، اما جالب است بدانید که ما در ایران چند روستای ارمنی‌نشین داریم؛ و لهجه ارمنی‌های روستانشین با ارمنی‌های شهرنشین متفاوت است. یکی از همین روستاها، دهی به نام لیلان از توابع دهستان کمره در نزدیکی خمین است که روبرت صافاریان، طبق گفته خودش در آن به‌‌دنیا آمده است. کتاب «خانه‌ دو طبقه‌ خیابان سنایی» نه رمان است، نه زندگی‌نامه و نه مجموعه داستان؛ بلکه ترکیبی از هر سه‌ این موارد است. دو‌سوم کتاب ذکر خاطرات نویسنده است که از روستا شروع می‌شود و در تهران ادامه می‌یابد. پدر خانواده گارسون یک کافه بوده، مادر خانواده خانه‌دار و پسر بزرگ‌تر خانواده که گویا کله‌اش بوی قرمه‌سبزی می‌دهد، جذب سوسیالیسم می‌شود.

شش فصل اول مربوط به خاطرات جالبی است که با فراز و نشیب‌های بسیار ادامه می‌یابد. به غیر از فصل ششم که ممکن است کمی حوصله‌سربر و کسل‌کننده باشد، می‌توان گفت که بقیه فصول جذاب است و لحن و بیان روان و دلنشینی دارد. قسمت دوم کتاب از شش داستان کوتاه تشکیل شده که در دل همان خاطرات شکل گرفته است. کسی که بخش اول را خوب خوانده باشد، این داستان‌ها را بهتر متوجه خواهد شد. بخش دوم کتاب از بخش اول جذاب‌تر و گیراتر است و بعضی از داستان‌هایش مثل «یک بعد‌ازظهر گرم تابستان» یا «زندگی‌نامه‌ مادرم» به خوبی پرداخت شده‌اند و به علاوه، حاوی نکات عمیقی هستند که تنه به تنه‌ داستان‌‌های کوتاه‌ درجه یک تاریخ می‌زنند. اقلیت‌های دینی و نژادی یک جامعه همواره مرزبندی‌هایی با اکثریت آن جامعه داشته‌اند، هم خودشان کناره می‌گیرند و هم اکثریت چندان رغبتی برای پذیرفتن‌شان ندارد؛ به همین خاطر، اغلب زندگی آنها در هاله‌ای از ابهام قرار می‌گیرد. اما شاید در این میان، شخص کنجکاوی مثل همان مسافر داخل کوپه قطار در داستان «باجناق‌ها» وجود داشته باشد که بخواهد از چند و چون زندگی‌شان سر در بیاورد. راوی این کتاب با نقل خاطره‌ها و داستان‌های خواندنی، نقش «اُوانس» را در همان داستان دارد که ما را به میان زندگی یک خانواده فقیر ارمنی در «خانه‌ دو طبقه خیابان سنایی» می‌اندازد. روبرت صافاریان را به‌عنوان منتقد، مدرس و تحلیلگر فیلم می‌شناسیم. او در اینجا به سمت نوشتن یک اثر متفاوت خیز برداشته است.