پاوه، بهشت گمشده
در شهر نخبه‌پرور
تا به دُکّان و خانه در گِروی
هرگز ای خام آدمی نشوی
برو اندر جهان تفرج کن
پیش از آن‌روز کز جهان بروی
پنج‌شنبه اول فروردین ماه ۹۸
پاوه در مجاورت مرز ایران و اقلیم کردستان قرار دارد. به دلیل ساختار پلکانی به شهر «هزارماسوله» معروف است. نام پاوه را به «پاو» سردار یزدگرد سوم - آخرین پادشاه ساسانی- منسوب می‌دانند که جهت جلب حمایت مردمان کرد، روانه این منطقه شد و مورد احترام اهالی قرار گرفت. بعدها به خاطر تجلیل از آن سردار، این ناحیه را پاوه نامیدند که در کتاب‌های عربی «فاوج» آمده است. پس از اسلام فاوج نام گرفت، سپس به پاوه تغییر نام یافت. عده‌ای دیگر معتقدند واژه پاوه به معنی پایدار و ثابت (ایستاده در گویش هورامی) است. ظاهرا در محلی نزدیک پاوه که اکنون «جنگاه» گفته می‌شود مردم پاوه با سعد وقاص جنگیده‌اند. شهر زیبای پاوه با قدمت تاریخی بیش از ۳ هزار سال در ۱۱۲ کیلومتری کرمانشاه و ۴۵ کیلومتری تا نقطه صفر مرزی قرار دارد. سازه‌ها و منازل مسکونی در این شهر به گونه‌ای طراحی شده است که در بیشتر موارد پشت‌بام خانه‌ای که در ارتفاع کمتری از دامنه کوه ساخته شده، حیاط منزلی است که چند متر بالاتر ساخته شده‌است. بر اساس برداشتی که داشتم کل شهر پاوه دارای یک خیابان است که به شکل هرمی و از بالا به پایین امتداد می‌یابد. پاوه یک شهر طولی است. خیابان‌هایش نام‌هایی تاریخی دارند؛ مثل خیابان صلاح‌الدین ایوبی و امام غزالی یا میدان عبدالقادر پاوه‌ای که شاعر این خطه بوده است. در هنگام گشت و گذار در شهر دو تکیه دیدیم: تکیه مرحوم حاج شیخ نصرالدین خالصی، رهبر طریقت قادری و دیگری تکیه و خانقاه نقشبندی که مرکز تجمع دراویش شیخ حسام‌الدین نقشبندی است. نخستین گشت‌زنی مفصل‌مان در پاوه به لطف برادرزاده همسر دوستمان (آقای متین لطفی) گشت‌زنی در روستای خانقاه بود که با جمعیتی بالغ بر ۲هزار نفر از توابع بخش مرکزی شهرستان پاوه است و در ۳ کیلومتری جنوب غربی شهر پاوه و ۱۲۰ کیلومتری کرمانشاه واقع شده است. این روستا دارای آب و هوای معتدل کوهستانی (در بهار و تابستان ملایم و مطبوع و در زمستان‌ها سرد) است. مردمانش به زبان هورامی سخن می‌گویند، مسلمان و سنی مذهب (پیرو مذهب امام شافعی) هستند. این روستا واقعا بهشتی است در دل بهشتی دیگر. اگر نگوییم یک سر و گردن از سایر نقاط سرسبز ایران بالاتر است اما به یقین چیزی هم کم ندارد. با آقای لطفی در خصوص برخی از قرائت‌های دینی و تشکیلات مردم‌نهاد در میان پیروان اهل سنت همچون «جماعت دعوت و اصلاح» به گفت‌وگو نشستیم. از این گفت‌وگو چنین برداشت کردم که این گروه مشی اعتدالی و اصلاح‌طلبانه دارد و هیچ‌گونه ارتباط تشکیلاتی با اخوان المسلمین مصر یا شاخه‌های دیگر ندارد. بر مبنای آنچه در مرام‌نامه جماعت دعوت و اصلاح آمده این تشکیلات مردم‌نهاد رویکرد مسالمت‌جویانه‌ای را نه تنها در برابر حکومت که در برابر آحاد افراد جامعه ایرانی در پیش گرفته است. این مرام‌نامه اشاره دارد: «جماعت به عنوان یک تشکل فراگیر در تمامی مناطق اهل سنت فعالیت داشته و استراتژی‌اش این بوده که به‌‌رغم برخی بی‌مهری‌ها نباید اجازه بدهیم دو اتفاق ناگوار بیفتد؛ نخست، رسیدن به درجه «یأس» به سبب اعمال محدودیت‌ها که نتیجه آن بی‌تفاوتی نسبت به سرنوشت جامعه و ترقی و وفاق آن خواهد بود؛ دوم رسیدن به نقطه تندروی و افراط.»
در حالی که مشغول گپ و گفت در جاده خاکیِ واقع در روستای خانقاه بودیم همزمان از منظره زیبای روستای مذکور هم غرق لذت می‌شدم. این روستا در بهار و تابستان فضای جنگلی زیبایی دارد. بافت منازل روستای خانقاه هم خصلت پلکانی دارد و بام خانه‌ها، حیاط خانه دیگر است. برخی منازل در دو طبقه ساخته شده‌اند که طبقه اول مخصوص دام و انبار علوفه و... و طبقه دوم مسکونی است. هنگام رانندگی در جاده خاکی و باریک چهره‌هایی به ما معرفی می‌شدند که استاد دانشگاه بودند و همزمان لباس کردی به تن داشتند. شهر پاوه شهری نخبه‌پرور است. با وجود کوچک بودنش اما چنین به نظر می‌رسد که بیشتر شهروندانش تحصیلات عالیه دارند. پاوه با وجود سطح بالای دانش مردمانش اما سهمش از اقتصاد کشور محرومیت است. از نخستین تابلویی که پس از کرمانشاه عنوان «پاوه، ۱۱۲ کیلومتر» را بر خود داشت که نشان می‌داد ۱۱۲ کیلومتر به این شهر مانده، تا زمان ورود به شهر دیگر تابلویی از نام این شهر ندیدیم. در مدتی که در پاوه بودم نشانی از متکدیان یا کودکان کار یا گدا ندیدم. بی‌جهت نیست که بومیان محلی این شهر را دومین شهر بدون گدای ایران نامیده‌اند.
جمعه ۲ فروردین ماه ۹۸
عصر امروز پس از حضور در میهمانی ناهار به همراه آقای لطفی عازم روستای «هجیج» شدیم. روستای هجیج در ۳۲ کیلومتری شهرستان پاوه (در فاصله حدود ۵۰ دقیقه‌ای) قرار گرفته و به دلیل پلکانی بودن از محبوبیت خاصی بین گردشگران برخوردار است. همچنین با کوه‌های سنگی، مناظر سرسبز، چشمه‌های خروشان و مسیر پرپیچ و خم که چشم هر بیننده‌ای را به خود معطوف می‌کند. به علت کمبود زمین، پشت بام هر منزلی حیاط منزل پشتی محسوب می‌شود. هجیج به معنای دره سرسبز و عمیق است و از آنجا که این روستا در این دره قرار دارد به آن هجیج گفته می‌شود. جاده مارپیچ پاوه- نودشه یا هجیج- داریان آنقدر زیباست که می‌توان آن را «بهشت ایران‌زمین» نامید. دوربین ناتوان‌تر از آن است که بتواند زیبایی‌های بکر این جاده را به تصویر بکشد. در طول مسیر همراهان محلی و بومی توضیحات جالبی ارائه می‌کردند و من هم نت‌برداری می‌کردم. در این مسیر روستایی به نام «وُراء» قرار دارد. اسم روستا از کوهی گرفته شده که در سمت جنوب روستا قرار گرفته است؛ چون این کوه ریزش کرده و تمام روستای قدیم را به زیر خاک برده است؛ در اصل «ورا» یعنی ریزش کوه. اگر روستا را از دور نگاه کنیم، سه طرف آن را باغ‌های انار در بر گرفته است. روستای دیگری هم در میان راه هست به نام «شِرکان» که محصول صادراتی انار دارد.
ادامه دارد...
ارسال نظر