سفر مرگ آلود در اعماق آب

آرمین ایثاریان پژوهشگر کارگردان اولین‌بار حدود ۲۲ یا ۲۳ سال پیش بود که در دوران دانشجویی به منطقه تخت‌سلیمان رفتم و با آن ناحیه آشنا شدم. غالبا مطالبی که می‌شنیدم و می‌خواندم ناظر بر این نکته بود که این دریاچه ناشناخته است. افسانه‌های بسیاری درباره‌اش مطرح بود و می‌گفتند تاکنون کسی نتوانسته است به عمق آن برود. این سوال که چطور ممکن است با این میزان پیشرفت فناوری، امروزه نتوان به عمق یک دریاچه رفت جرقه اولیه در ذهن من بود. سال‌ها گذشت تا اینکه فیلمساز شدم و شرایطی به‌وجود آمد که تصمیم گرفتم این پروژه را کلید بزنم. از دوستانم برای گروه تولید دعوت کردم و هم‌زمان با گروه‌های تخصصی و دانشگاهی درباره این موضوع وارد مشورت شدم. سراغ متخصصانی رفتیم که روی آن ناحیه تحقیقاتی انجام داده بودند و این‌گونه مقدمات ساخت این فیلم فراهم شد.

در فصل زمستان با دمایی حدود ۳۰ درجه زیر صفر کار می‌کردیم و یکی از مشکلات ما در آن دما، گرم نگه‌داشتن باتری دوربین‌ها بود. در سرمای خیلی جزئی‌تر شارژ باتری‌ها دچار افت می‌شد. مجبور شدیم برای دوربین تایم‌لپس که در ارتفاع بسیار بلندی کار گذاشته بودیم، یک سلول خورشیدی طراحی کنیم که هم باتری دوربین از آن شارژ شود و هم گرم‌کننده داخل باکس دوربین از آن استفاده کند. در چنین شرایطی ما نزدیک به هزار دقیقه تصویر و نما از تخت سلیمان ضبط کردیم که در این مستند ۷۲ دقیقه از آن را می‌بینید ولی برای تولید یک سریال مستند درباره این منطقه الان تصویر در اختیار داریم.

در آن بازه زمانی به غیر از فصل‌هایی که واقعا امکان کار وجود نداشت تقریبا به‌طور کامل در آن منطقه مستقر بودیم. گاهی ما حتی با روستاهای اطراف ارتباط نداشتیم و باید صبر می‌کردیم تا شرایط آب و هوایی و محیطی به‌گونه‌ای می‌شد که بتوانیم با جایی ارتباط بگیریم. تحقیقات و پژوهش‌های بسیاری درباره مردم بومی این ناحیه هم انجام دادیم اما از جایی به بعد احساس کردیم اگر بخواهیم سراغ همه این مباحث برویم این مستند هیچ‌گاه تمام نمی‌شود. به‌خصوص که افسانه‌ها، داستان‌ها و باورهای بسیاری در آن محدوده در میان مردم جریان داشت که به نظرم در قالب فیلم دیگری می‌توان به‌ آنها پرداخت. تلاش ما این بود که با تیغ برنده فناوری و تکنولوژی به‌گونه‌ای به این محدوده وارد شویم که آسیبی به ترکیب کلی و حتی افسانه‌ها و اسطوره‌های آن ناحیه وارد نکنیم. تلاش کردیم به تفکر و فرهنگ شفاهی مردم آن منطقه احترام بگذاریم. یکی از چالش‌های اصلی ما هم مرز باریک میان رویکرد علمی و توجه به باورهای بومی آن منطقه بود.  در ایران تصویربرداری زیر آب، برای فیلم‌های سینمایی داریم اما نهایت عمقی که آنها امکان کار دارند ۴ متر است و تجربه‌ای برای تصویربرداری در عمق زیاد تا حدود ۴۵ متری ندارند. از طرف دیگر تیم‌های غواصی متخصص برای اعماق زیاد هم داریم که طبیعتا کار تصویربرداری بلد نیستند. برای همین تصمیم گرفتم دو نفر از همین غواص‌ها را با خودم همراه کنم، غواصی یاد بگیرم و با همراهی آنها برای تصویربرداری زیر آب بروم. برای این بخش‌ها هم از یک متخصص برای آموزش کمک گرفتیم. در این بخش بلاهای بیشتری سر ما آمد و در مجموع خودم و تیم اصلی تولید، ‌۷ یا ۸ بار در مسیر ضبط این تصاویر تا کام مرگ رفتیم و برگشتیم!