۵۰ سال تجارت خارجی
یکی از عرصه‌های مهم در تاریخ‌نگاری کشورمان حوزه تاریخ تجارت است که به باور بیشتر کارشناسان و صاحب‌نظران، پژوهش در این حوزه چشمگیر نیست و کمتر از سوی نهادهای مربوطه و مراکز پژوهشی و اسنادی به آن توجه شده است. این موضوع دلایل فراوانی دارد که ذکر همه آنها در این مجال نمی‌گنجد. به هر روی، طی دو سه سال اخیر به همت و حمایت برخی نهادهای اقتصادی دولت مجموعه‌ای از اسناد و مطبوعات سر به مهر تاریخ تجارت دویست سال اخیر کشورمان در حال بازیابی، سازماندهی و انتشار است که برخی از آنها به‌صورت لوح فشرده در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت. ذکر این نکته ضروری است که انجام تحقیقات نوین در عرصه تاریخ‌نگاری با موضوعات متنوع منوط به بازیابی اسناد و گزارش‌های دست اول است و بی‌گمان بدون حضور این دسته منابع نتیجه کار و تحقیق از اعتبار علمی چندانی برخوردار نیست؛ به بیان دیگر، اساسا زمانی که در پژوهشی سند مورد استفاده قرار می‌گیرد، آن پژوهش اعتبار می‌یابد. در ادامه این مسیر به پیشنهاد این نگارنده و با همفکری دوستان پژوهشگر، انتشار گزارش‌های اقتصادی و مالی دولتی در اولویت انتشار و بازیابی قرار گرفت. گزارش‌هایی از وضعیت صادرات و واردات کشور که به «احصائیه تجارتی» معروف است و از سوی اداره گمرک ایران منتشر می‌شده، از مهم‌ترین اسناد مالی یکصد سال اخیر به شمار می‌رود. این گزارش‌ها اطلاعات بسیار ارزنده‌ای درباره اقلام صادراتی و وارداتی کشور و نحوه و میزان آن به دست می‌دهد که در دیگر منابع اقتصادی به چشم نمی‌خورد. در میان گزارش‌هایی که با عنوان «احصائیه تجارتی ایران» در این لوح فشرده آمده است، اطلاعات بی‌همتایی از اقلام صادراتی و وارداتی، نرخ حمل و نقل زمینی و دریایی کالا، تشکیلات اداره تجارت، اسامی تجار و بازرگانان سرشناس داخلی، اطلاعات نمایشگاه‌های اقتصادی برگزار شده، قوانین تجارتی ایران و جهان، نقد برخی از قوانین تجارتی، اسامی کشورهایی که با ایران داد و ستد تجارتی دارند، طبقه‌بندی ممالک جهان بر اساس اهمیت تجاری و اقتصادی آنها، احصائیه ورود و خروج مسافران از سرحدات ایران، نرخ ارز و همچنین اطلاعات متفرقه راجع به پست و تلگراف، راه‌آهن، جاده‌های شوسه و خطوط کشتیرانی و... وجود دارد. به این ترتیب، در کنار هم قرار گرفتن این مجموعه اطلاعات ذی‌قیمت که از اعتبار قابل تامل سندی و اداری برخوردار است، امری موثر در روشن ساختن نقاط تاریک تاریخ تجاری کشورمان است و به جرات می‌توان ادعا کرد که انتشار این مجموعه، مهم‌ترین و موثرترین اقدامی است که تاکنون در زمینه انتشار اسناد و گزارش‌های تجاری کشورمان از دو منظر کمی و کیفی انجام شده است.
ارسال نظر