در حاشیه بر‌‌گزاری ایران اکسپو۲۰۲۴ مطرح شد
جای پای دولت در پتروشیمی
ششمین دوره از نمایشگاه توانمندی‌های صادرات ایران با عنوان ایران اکسپو برگزار شد تا توانمندی‌های اقتصادی و فنی کشور برای بازارهای هدف و بازرگانان سایر کشورها معرفی شود. در سال‌جاری یکی از صنایعی که حضور فعالی در این نمایشگاه داشت و از جایگاه خوبی در اقتصاد ایران نیز برخوردار است، صنعت پتروشیمی است که نقش مهمی در عملکرد اقتصاد ایران در سال‌های اخیر داشته‌است؛ در سال‌گذشته ۱۸میلیارد و ۶۵۶میلیون دلار کالای پتروشیمی از کشور صادر شده‌است که مجموعا معادل ۳۷.۸درصد از ارزش صادرات غیرنفتی ایران محسوب می‌شود. این رقم به روشنی بیانگر اهمیت صنایع پتروشیمی در نقشه تجارت ایران است، به همین منظور در حاشیه بر‌‌گزاری نمایشگاه اکسپو به همت گروه رسانه‌ای «دنیای‌اقتصاد» پنلی با عنوان «وضعیت ارزآوری صنعت پتروشیمی» برگزار و سعی شد تا در آن تمامی چالش‌ها و استعدادهای این حوزه مورد‌توجه قرار گیرد.
لزوم همگرایی با بازارهای هدف
شکی نیست که تجارت و تولید دو رکن مهم برای ایجاد یک اقتصاد شکوفا و باثبات هستند. این دو نه‌تنها در دوره مدرن نقش مهمی در افزایش سطح رفاه و توانمندی کشورها و بهبود زندگی اجتماعی ایفا کرده‌اند، بلکه در تمامی دوران زندگی بشر بعد از عناصر طبیعی مهم‌ترین مبانی‌‌‌‌ای بوده‌اند که تمدن بشری با استفاده از مزایای آن توانسته‌اند به حیات خود ادامه دهند، از این‌رو شیوه‌های مختلفی برای معرفی محصولات و دستاوردهای اقتصادی و فنی، تاکنون به‌کار گرفته‌شده‌اند که یکی از مهم‌ترین آنها نمایش فیزیکی محصولات در قالب بر‌‌گزاری نمایشگاه‌ها است. ایران نیز به نوبه خود در طول سالیان گذشته سعی داشته تا با معرفی تولیدات صنعتی به فعالان اقتصادی از سایر کشورها سهم بازار خود را درمیان رقبای بین‌المللی افزایش دهد تا ضمن معرفی صنایع به ارزآوری و موفقیت شرکت‌های ایرانی اهتمام داشته‌باشد. به همین منظور در ششمین نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی جمهوری‌اسلامی ایران که به ایران اکسپو معروف است، بسیاری از تجار و بازرگانان داخلی و خارجی گردهم آمده‌اند تا ضمن آشنایی با ظرفیت‌های اقتصاد ایران‌زمینه همگرایی بیشتر تولیدکنندگان را با بازارهای هدف فراهم آورند. یکی از صنایع مهم حاضر در این نمایشگاه، صنعت پتروشیمی بود که با قرارگرفتن در خط‌مقدم تحریم‌ها طی سال‌های اخیر توانست گام مهمی در جهت کاهش فشار ناشی از کمبود ارز برای اقتصاد کشور بر دارد، به همین‌دلیل در حاشیه بر‌‌گزاری ایران اکسپو۲۰۲۴ گروه رسانه‌ای «دنیای‌اقتصاد» با بر‌‌گزاری یک پنل تخصصی که «وضعیت ارزآوری صنعت پتروشیمی» نام داشت، چالش‌ها و فرصت‌ها در مهم‌ترین صنعت ایران از لحاظ ارزش تولیدات بررسی شد.
پتروشیمی توانمند در ارزآوری
در این پنل که با حضور رضا پدیدار، آرش نجفی، احمد مهدوی و محمدرضا میرلواسانی برگزار شد، ابتدا آرش نجفی رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران به‌عنوان مجری ضمن ارائه کلیاتی درخصوص صنعت پتروشیمی، زمینه گفت‌وگو پیرامون موضوع نشست را فراهم کرد.
پس از او، رضا پدیدار نایب‌رئیس فدراسیون صنعت نفت، ضمن ارائه آمارهای مربوط به صنعت پتروشیمی و پتانسیل‌های آن مسائل این حوزه را از دیدگاه خود تشریح کرد. او گفت: صنعت پتروشیمی ایران هم‌اکنون پس از صنعت نفت، دومین صنعت ارزآور کشور است، به‌طوری که در ۵ سال‌گذشته توانسته بیش از ۶۵میلیون دلار ارزآوری برای ایران داشته‌باشد. این صنعت بنا بر آمار رسمی هم‌اکنون بیش از ۹۲میلیون تن ظرفیت دارد. پتروشیمی توانسته در سال‌گذشته ۱۶میلیارد دلار ارز وارد کشور کند. بسیاری از صنایع با تکنولوژی پیشرفته در دنیا اکنون به سمت کسب لایسنس و پتنت رفته‌اند، اما در ایران این مساله مغفول‌مانده‌است. به عقیده من کشور برای آنکه بتواند به رشد اقتصادی واقع‌بینانه و بر اساس ظرفیت‌های واقعی کشور دست پیدا کند، بدون‌شک یکی از مهم‌ترین مواردی که باید به آن توجه شود صنعت پتروشیمی است. ایران در مرکز بیضی انرژی جهان قرارگرفته و توانمندی ما در زمینه هیدروکربوری کشور معادل ۳۶۵میلیارد بشکه نفت‌خام است. این منابع عظیم در کنار ۲ کیلومتر دریای آزاد قرارگرفته‌است که ظرفیت عظیمی را پیش‌روی صنعت پتروشیمی قرار می‌دهد. سهم این صنعت از مجموع صادرات غیرنفتی ۲۵درصد است و می‌تواند بیشتر باشد.
آرش نجفی در تکمیل صحبت‌های نایب‌رئیس فدراسیون صنعت نفت گفت: هم‌اکنون ظرفیت اسمی صنعت پتروشیمی ما بیش از ۹۰میلیون تن است، اما هم‌اکنون بیش از ۶۵ تا ۷۰میلیون تن آن عملیاتی شده‌است. این بخش از صنعت ایران در حال‌حاضر این توان را دارد که بر تنوع تولیدات خود اضافه کند.
اما و اگرهای دولت
احمد مهدوی‌ابهری، دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی ایران در ادامه سخنان مطرح‌شده در این نشست تخصصی گفت: در بحث توسعه و رشد اقتصادی، هر کشوری سعی می‌کند تا مزیت‌های خود را در اولویت قرار دهد. این مساله را می‌توان به‌وضوح در ساختار اقتصادی کشورهایی که در این زمینه عملکرد خوبی دارند، دید. اگر بخواهیم به‌طور خلاصه بگوییم آنچه که صنعت پتروشیمی با گاز متان انجام می‌دهد نوعی کیمیاگری است. در حال‌حاضر ارزش گازی که در خانه‌ها به مصرف می‌رسد در مقابل ارزش‌افزوده‌ای که شرکت‌های پتروشیمی از آن ایجاد می‌کنند چندان زیاد نیست. این گاز هم‌اکنون برای مصارف خانگی حدود ۱۲۰تومان یا اندکی بیشتر است اما شرکت‌های حوزه پتروشیمی آن را با قیمتی بین ۵ تا ۶هزار‌تومان می‌خرند و تازه بعد از این مرحله ارزش‌افزوده دلاری برای آن ایجاد می‌کنند که در برخی از فرآورده‌ها نظیر اوره بیش از ۵۰درصد سود دارد. او افزود: هم‌اکنون صنعت پتروشیمی در ارزآوری بعد از صنعت نفت در جایگاه دوم قرار دارد اما ذکر این نکته نیز مهم است که ارز حاصل از فروش نفت به اندازه محصولات پتروشیمی سهل‌الوصول نیست، بنابراین پتروشیمی از لحاظ در دسترس‌بودن ارز حاصل از فعالیت خود در جایگاه بهتری قرار دارد.
دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی ایران افزود: در ۵ سال‌گذشته ۸۵درصد درآمد ارزی پتروشیمی‌ها در اختیار بانک‌مرکزی قرارگرفته و در عمل در اختیار سایر صنایع و نیازهای ارزی ایران بوده‌است. در سال۱۴۰۱ مجموعا ۳۳درصد غیرنفتی از آن پتروشیمی‌ها بوده و چیزی در حدود ۳۰درصد از کل ارزش بازار سرمایه به این صنعت اختصاص دارد، اما من فکر می‌کنم در ابتدای راه هستیم.
احمد مهدوی درخصوص نیاز صنعت پتروشیمی به گاز و مشکلاتی که پیرامون ناترازی صادرات برای این صنعت به‌وجود آمده‌است، گفت: مشکلاتی که از ناحیه کمبود گاز برای ما پیش‌آمده‌است، ناشی از سوء مدیریت‌های قبلی و اداره نادرست ظرفیت گازی بوده‌است و رفع مشکل آن از وظایف ذاتی صنعت پتروشیمی نیست، بااین‌حال ۱۰هلدینگ بزرگ پتروشیمی کشور به‌دنبال سرمایه‌گذاری برای افزایش ظرفیت تولید گاز هستند و می‌خواهند از این طریق هم مشکلات خود را حل کنند و هم در خدمت منافع ملی باشد. این نشان از جایگاه مهم صنعت پتروشیمی دارد؛ چراکه ما هم توان فنی انجام این امر را داریم و هم توان مالی آن را. مشکل اصلی ما در حال‌حاضر سرمایه‌گذاری و بدهی‌های دولتی است. ما در بحث وصول بدهی خود از دولت مشکل داریم اما تا بحث طلب دولت از ما می‌شود، دولت مطالبات خود را نقدا طلب می‌کند و درنظر نمی‌گیرد که این جاده یکطرفه نیست. جهش تولید زمانی اتفاق می‌افتد که مردم و منافع آنها در اقتصاد درنظر گرفته شوند و بخش‌خصوصی بتواند کار کند. در سال‌گذشته ظرفیت ۹۶میلیون تنی داشتیم و قرار است در دو مرحله تولید ما به ۱۷۵میلیون تن برسد. پتروشیمی ایران مشکل فروش ندارد اما در زمینه تولید با مشکلاتی مواجه است، چراکه اهتمام کافی برای هموار‌شدن زمینه تولید وجود نداشته‌است.
نقش ویژه کود اوره در امنیت غذایی
در ادامه بر‌‌گزاری این پنل محمدرضا میرلواسانی؛ مدیرعامل پتروشیمی پردیس ضمن اشاره به‌جایگاه کودهای هیدروژنی نظیر اوره در کشاورزی، از مشکلاتی که دولت در مسیر فعالیت تولید اوره به‌وجود آورده‌است، گفت: طبق آمار سازمان‌ملل تا سال۲۰۵۰ جمعیت جهان به حدود ۹.۸میلیارد نفر خواهد رسید‌که ۴۰درصد مصرف منابع غذایی را افزایش خواهد داد. ما برای تولید کود اوره به گاز نیاز داریم و کمبود گاز در کشور سبب‌شده تا در سال‌های اخیر بین ۷۰ تا ۹۰ روز وقفه در تولید را شاهد باشیم. این رقم یعنی ما ۳۰۰هزار‌تن محصول را از دست داده‌ایم، از این‌رو چالش مهمی پیش‌روی این بخش از صنعت است چراکه ارقام فوق بعد از اورهال خط‌تولید به‌ثبت می‌رسد. با توجه به قیمت جهانی اوره شرکت ما حدودا ۱۰۰میلیون دلار از دست داده‌است. این شرکت حدودا ۵۲.۵درصد سود ایجاد می‌کند که این به‌معنای زیان بیش از ۵۲میلیون دلاری از این محل و کاهش سود برای سهامداران است. این عدد کوچکی نیست. ما هر‌ساله رقم بزرگی از سود خود را ذخیره می‌کردیم.
وی افزود: دولت هم‌اکنون ما را از ظرفیت‌های خود محروم کرده اما حتی حاضر نیست بیش از ۱۵روز برای پرداخت قبوض به ما فرصت دهد. دولت تنها به پتروشیمی پردیس ۲۵همت بدهی دارد که اگر ارزش بدهی‌های ما را به دلار تبدیل کنیم، بدهی دولت به ۵۲همت می‌رسد. پولی که شرکت ما از دست می‌دهد پولی است که ایران از دست داده‌است.
این در شرایطی رخ‌داده که شرکت برای یکی از زیرمجموعه‌های خود که کار جمع‌آوری گازهای مضر و آلاینده را انجام می‌دهد و قرار است تا با افزودن آمونیاک آن را به اوره تبدیل کند، حدود ۳۵۰میلیون یورو پول احتیاج دارد که اگر منابع و مصارف گاز در سال‌های اخیر درست مدیریت شده‌بود، ما برای به‌ثمر نشستن طرح نیازمند تامین منابع از صندوق توسعه‌ملی نبودیم. قوانین یک‌شبه آسیب جدی به صنعت پتروشیمی وارد کرده‌است.
