سعید افشار

رئیس‌جمهوری ویتنام در ایران است. یکی از کشورهایی که ظرف دو دهه گذشته گام در راه ناهموار و سخت توسعه اقتصادی گذاشته، ویتنام است. این کشور که تا چند دهه پیش الگوی مبارزه علیه آمریکا برای خیلی از جوانان جهان بود در حال حاضر، می‌تواند الگوی مناسبی برای توسعه اغلب کشورها و به‌خصوص ما باشد. دولت ویتنام با الگوبرداری از همسایه‌های خود، راه رشد اقتصادی را از طریق آزادسازی آن و جذب سرمایه و کوچک کردن حجم دولت از اوایل دهه ۹۰ میلادی آغاز کرد و گسترش داد.

جذب سرمایه‌گذاری خارجی به‌عنوان راه حل مهم مساله فقر و بیکاری و ایجاد آرامش در مردم پس از جنگ‌های طولانی، از جمله سیاست‌های اعمال‌شده بود. آگاهی و اعمال مدیریت علمی با استفاده از الگوهای ارائه شده مجامع جهانی، نشان از دانش، تجربه، جهان‌بینی، مسوولیت‌پذیری و دوراندیشی رهبران ویتنام دارد. در کشور ما و دیگر کشورهای جهان، ویتنام را به‌عنوان سمبل مقاومت در برابر تهاجم خارجی می‌شناسند. از اوایل دهه ۵۰ میلادی و پس از خروج ارتش فرانسه از هندوچین و در راستای تقسیم مناطق جهان به دو حوزه تحت نفوذ کاپیتالیسم و سوسیالیسم، بخش شمالی ویتنام تحت‌حمایت چین و شوروی و بخش جنوبی آن تحت‌حمایت آمریکا و متحدانش قرار گرفت. درست به‌همان طریق که اروپای پس از جنگ دوم جهانی به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم شد، در شرق آسیا نیز کره و ویتنام به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شدند.

در همان دوران، اندیشه‌های سوسیالیستی به‌عنوان تنها راه رهایی‌بخش، با الهام از پیروزی مائو در چین، در بخش‌های گسترده‌ای از جهان رواج پیدا کرده بود، به‌طوری‌که تا اوایل دهه ۷۰ میلادی به‌جز ویتنام شمالی و کره شمالی، حکومت‌های کامبوج و لائوس و بخش‌هایی از فیلیپین و حتی هند هم تحت‌تاثیر قرار گرفتند. اردوگاه غرب به رهبری آمریکا و اروپای غربی شروع به بازسازی و تقویت زیرساخت توسعه اقتصادی جوامع در کشورهای تحت حمایت خود کردند به‌طوری‌که کشورهای ژاپن، کره جنوبی، تایوان، هنگ کنگ و... به ممالک پیشرفته در صنعت و کشاورزی و خدمات تبدیل شدند. در مورد ویتنام مساله تفاوت داشت، حکومت مستقر در ویتنام جنوبی به‌دلیل فساد و ظلم بیش از حد نتوانست از حمایت‌های جهان آزاد بهره گیرد و پس از سال‌ها جنگ و خونریزی بالاخره سایگون پایتخت آن به تصرف همسایه شمالی درآمد و نام و ستاره سرخ هوشی مین بر آن حک شد. رهبران ویتنام شمالی که همزمان با جنگ در کشورشان، در مذاکرات پاریس هم به‌دنبال صلح و جلوگیری از خونریزی بیشتر بودند، پس از پایان نبردها، شروع به بازسازی اقتصاد درهم‌شکسته خود، با رعایت قواعد بین‌المللی کردند. آنان بلافاصله عفو عمومی اعلام کرده، گذشته را به بایگانی تاریخ سپرده و با دشمن قبلی‌شان، آمریکا و اروپای غربی مذاکراتی را برای بازسازی رابطه سیاسی و ایجاد رابطه مفید اقتصادی آغاز کردند. توسعه روابط اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاران خارجی، پس از فروپاشی شوروی و اروپای شرقی سرعت بیشتری گرفت. تا جایی که رهبران ویتنام رابطه نزدیکی با مدیریت اقتصاد جهانی از جمله بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول برقرار کردند. اعتمادسازی بین‌المللی و بازسازی روانی ـ اجتماعی و فرهنگی جامعه ویتنام، باعث جلب سرمایه‌گذاران بین‌المللی شده تا جایی که کمپانی‌های مشهور فعال در تولید لوازم ورزشی، پوشاک، کفش، صنایع غذایی و کشاورزی به منطقه رفته، کشور توسعه یافته و بیکاری تا حدود زیادی کاهش پیدا کرده است.

ویتنام در سال‌های اخیر جزو عمده کشورهای تولید‌کننده برنج جهان قرار دارد و به‌علاوه در صنایع سنگین مانند کشتی‌سازی حرف‌های زیادی برای گفتن پیدا کرده است. اگر ذخیره منابع قابل توجه نفت را به آن اضافه کنیم خواهیم دید که با توجه به حضور آن کشور در سازمان تجارت جهانی چه منافع درازمدتی برای مردمش و جهان خواهد داشت. آنچه مهم است این است که ویتنام الگوی توسعه را از تایوان، چین و ژاپن و دیگر کشورهای شرقی آسیا کپی‌برداری کرد. مهم‌تر آنکه ایدئولوژی حاکم (سوسیالیسم) را در برنامه توسعه اقتصادی دخیل نکرده و اقتصاد کاملا آزاد را سرلوحه برنامه‌های خود قرار داد. آن کشور بدون سر و صدا و شعار دادن تلاش خود را برای رفع فقر و جهل و عقب‌ماندگی از مردمش آغاز کرده و چند سال قبل هم پس از مدت‌ها تلاش به‌عضویت سازمان تجارت جهانی (WTO) درآمد. بدیهی است که با سطح رشد بالای کنونی، مردم آن به سرعت با فقر فاصله خواهند گرفت. ویتنام مانند زمان جنگ‌هایش که مقاومت را به مردم جهان یاد داد، با توسعه اقتصادی‌اش هم پیام مهمی ارسال می‌کند که: «نباید در گذشته زندگی کرد. با ایدئولوژی سوسیالیستی نمی‌توان توسعه اقتصادی داشت. اقتصاد باید آزاد باشد. یک کشور برای رفع بیکاری و فقر، نیازمند جلب اعتماد عموم دنیا است. با نبش قبر گذشته‌ها و با آن مشغول بودن و ایجاد تنش و تشنج و خاک به‌چشم خود پاشیدن، جلوی دید ما برای رسیدن به آینده بهتر، گرفته خواهد شد.»