چهره
مهندس خلیلی و تولید اولین پیک‌نیک
روز گذشته یادآور شدیم که محمود خلیلی یکی از کارآفرینان بود که پس از تجربه کار در دولت به بخش خصوصی آمد و شرکت حفاری را برای رساندن آب به مزارع و روستاها تاسیس و در آن سرمایه‌گذاری کرد. خلیلی در سال ۱۳۲۴ اطلاع پیدا می‌کند که شرکت نفت ایران و انگلیس در نظر دارد برای مصارف سیمان خودش در یکی از نقاط تحت‌الحمایه خلیج‌فارس با سرمایه ساکنان آن کارخانه سیمان تاسیس کند. وی نامه‌ای به قوام‌السلطنه، نخست‌وزیر وقت می‌نویسد و یادآور می‌شود: «... تاسیس کارخانه سیمان در خوزستان از هر جهت به نفع صاحبان سرمایه و کارگران ایرانی است و لازمه انصاف و عدالت نیز این است که اگر قرار است شرکت نفت لوازمی از انگلستان یا هندوستان تهیه کند و تهیه آن در داخل مقدور باشد، به موسسه‌های ایرانی مراجعه کند...». این اتفاق نیفتاد و خلیلی همچنان دنبال یک کار نو بود. انتشار خبر بسیار مهم ملی شدن صنعت نفت در سال ۱۳۳۰ ایرانیان را در غرق جشن و شادی کرد و خلیلی نیز به این فکر افتاد که گاز را به خانه‌ها بیاورد. او در همین سال به اتفاق فرزندش «محسن خلیلی» که به تازگی از دانشکده فنی دانشگاه تهران در رشته مهندسی الکترومکانیک فارغ‌التحصیل شده بود، به انگلستان رفتند تا درباره صنعت گاز مطالعه کرده و تجربه بیندوزند. مهندس مهدی بازرگان در کتاب «شصت سال خدمت و مقاومت» در این باره می‌نویسد: «یادم می‌آید خلیلی چقدر با مسوولان شرکت ملی نفت در زمان کنسرسیوم کلنجار رفت تا گردنشان بگذارد گازهایی را که هدر داده و می‌سوزانند، تصفیه کرده و بوتان و پروپان آن را در تانکرهای تحت فشار به ایشان بفروشند و گاز نفت در ایران توزیع شود. سپس برای اینکه مصرف گاز آشپزخانه‌ها به صورت صنعت ملی درآید، به موازات ساختن انبار و تهیه وسایل و کامیون‌های توزیع گاز، اقدام به ایجاد کارخانه کپسول‌سازی و تولید اجاق فر و غیره کرد ... اجاق و فرهایی که آشپزخانه‌های تهران و شهرستان‌ها را تسخیر کرد و عامل ایجاد ۶-۵ شرکت تولید و توزیع گاز شد...» محمود و محسن خلیلی پس از بازگشت از سفر در ۱۸/۵/۱۳۳۲ شرکت بوتان با مسوولیت محدود را در اداره ثبت شرکت‌ها به ثبت رساندند. محمود خلیلی، اسفندیار یگانگی و محسن خلیلی موسسان این شرکت بودند. در ۴/۷/۱۳۳۲ خلیلی نامه‌ای به شرکت ملی نفت ایران نوشت و تقاضای دریافت اطلاعات از طرز تحویل گاز به شرکت بوتان و بهای هر تن گاز شد. اولین محموله گاز مایع به صورت آزمایشی در ۶/۷/۱۳۳۲ دریافت و در ۱۱/۷/۱۳۳۲ بنا به درخواست محمود خلیلی، تحویل محسن خلیلی شد.
در همان سال‌ها محلی برای شرکت در خیابان سعدی اجاره و نمایشگاهی در کنار آن دایر شد و کار رونق پیدا کرد. مدیران شرکت در ۲۳/۱۰/۱۳۳۳ نامه‌ای به آبتین، رییس اداره کل گمرک نوشته و خواستار کاهش تعرفه گمرکی لوازم گازسوز شدند. در سال دوم تاسیس شرکت بوتان، مردم به ویژه خانم‌ها با دیدن فرها و اجاق‌های گازسوز در خانه‌های دوستان و خویشان و آگاه‌شدن از مزیت‌های گاز برای خرید به بوتان مراجعه می‌کردند. خلیلی در ۲۶/۵/۱۳۳۸ طی نامه‌ای به شرکت ملی نفت ایران ۴خواسته از این شرکت را یادآور شده که انجام تبلیغات برای مصرف سوخت و آشنایی شهروندان یکی از آنها بود.در سال ۱۳۳۲ فقط یک تن گاز در ایران مصرف می‌شد که این رقم در سال ۱۳۸۲ به ۴۶۲هزار تن رسیده است. چند سال بعد بود که محسن خلیلی پیشنهاد وسایل ساخت و وسایل گازسوز را به پدرش داد. محسن خلیلی باور داشت که ساخت وسایل گازسوز باید هرچه زودتر در کشور آغاز شود. نخستین محصول این شرکت آبگرمکن ایستاده ۴۰گالنی با کنترل ترموستاتیک بود. در یک کارگاه کوچک که برای این کار در نظر گرفته شده بود و به مررو ساخت اجاق‌های رومیزی و پلوپزهای یک تا ۴شعله شروع شد و چندی بعد با همکاری مهندس محسن غفاری و استفاده از تکنیک‌های تازه لعاب‌کاری، تولیدات افزایش یافت. در سال ۱۳۴۳ شرکت صنعتی بوتان سهامی خاص تاسیس شد. شرکت بوتان به سرعت رشد و توسعه پیدا می‌کرد، پس باید راه‌های مناسب‌تری می‌یافتند تا به صنعتی که شتاب پیدا می‌کرد، کمک شود. شرکت بوتان در سال ۱۳۳۲ تا ۱۳۳۵ چون جاده ارتباطی آبادان به تهران بسیار بد بود، ناچار از طریق سرهم کردن وسایل باقی‌مانده از جنگ جهانی و تانک وارداتی از کشور آلمان موفق به ساخت نخستین تریلر به ظرفیت ۱۲تن شد. عباس چمران که در دانشکده فنی با محسن خلیلی دوست بود، در نصب تانک بر روی واگن و ایجاد ایستگاه تخلیه و بارگیری در خرمشهر و تپه سفید توفیق حاصل کردند. در سال ۱۳۴۳، شرکت صنعتی بوتان به صورت شرکت مستقل از شرکت بوتان تاسیس شد. این شرکت پس از استقلال در سال ۱۳۴۷ ظرفیت تولید سیلندر را به ۱۰۰ عدد در روز رساند. در سال ۱۳۵۴ تولید مخزن دوکیلویی معروف به پیک‌نیک با ظرفیت روزانه ۲۰۰عدد از خط تولید سیلندر جدا شد و تولید هر دو محصول رشد پیدا کرد.
تهیه و تنظیم: لیلا باقری
ارسال نظر