گلیم
هنر گلیمبافی
از آثار و نوشتههای مورخان و جهانگردان پیداست که بافتن جزو اولین هنرها و صنایع قبیلههای پراکنده انسانها بوده است.میتوان گفت، بافتن پارچه و گلیم تقریبا از یک زمان رواج یافته است. حتی میتوان گفت که انسان پیش از آنکه دست به ساختن خانه بزند، اقدام به بافتن کرده است. برای بافتن پارچه از الیاف ظریف و برای بافتن گلیم از الیاف ضخیمتر استفاده میکرده است.گلیم بافتهای است بدون پرز که با نخ پشمی، پنبهای یا کنفی با درگیری تاروپود بافته می شود. به اینترتیب که از نخ پنبهای به عنوان تار و از نخ پشمی رنگارنگ به عنوان پود استفاده میشود.در گلیم بافی نقشه کاربرد چندانی ندارد و معمولا نقش آفرینی به طور ذهنی انجام میشود. گلیمهای هر منطقه طرح و رنگ ویژهای دارد که با توجه به بافت آن از بافتههای دیگر مجزا میشود. گلیم بیش از قالی سابقه و قدمت دارد. در واقع قالی در اثر تکامل گلیم، طی قرنهای متمادی پدید آمده است. برای بافت گلیم از دارهای عمودی و افقی استفاده میشود، اما نسبت به بافت قالی به ابزار کار و مواد اولیه محدودتری نیاز است.
گلیم به سه شیوه سادهبافی، ورنی و برجسته بافته میشود.در گلیم ساده بافی پودها یکی در میان از لابه لای تار (چله) عبور میکند. این گلیم یک روست و برای بافت آن معمولا از نقشه از قبل آماده شده استفاده نمیشود. نقوش گلیم ساده باف، عموما هندسی است و به ندرت نقوش منحنی در این نوع گلیم دیده میشود.
گاهی روی گلیمهایی با زمینه ساده با استفاده از الیاف رنگی پشم، نقوشی ایجاد میشود که غالبا هندسی است.گلیم برجسته نیر دارای زمینهای ساده بوده، ولی طرح اصلی مانند قالی پرزدار است. بدین صورت که از روی نقشه قالی، بر روی چله گلیم گره زده میشود و در پایان پرز اضافی چیده میشود.از سوی دیگر ورنی گلیمی است بدون پرز و یک رو، که عموما بدون نقشه و به صورت ذهنی توسط دختران و زنان عشایر مناطق مغان، ارسباران و مشکین شهر بافته میشود. این نوع گلیم در کردستان و کرمان با طرح و نقش دیگری بافته میشود که در کرمان آن را شیریکی پیچ مینامند. بهترین ورنیهای ایران توسط ایل شاهسون یا ایلسون تولید میشود که سابقه طولانی در این زمینهدارند؛ به گونهای که همواره واژه ورنی با نام شاهسون قرین بوده است.به طور کلی از لحاظ بافت گلیمهای ایرانی به دو شیوه پودگذاری و پود پیچی بافته میشود. شیوه پودگذاری: در این شیوه تنها از نخ تار (چله) و نخ پود برای بافت گلیم استفاده میشود. پودهای رنگارنگ را از زیر و روی رشتههای تار عبور میدهند، با تغییر رنگهای پود است که نقشها پدیدار میشود و هر دو روی گلیم صاف، هموار و همرنگ میشود. در شیوه پود پیچی نیز علاوه بر نخ تار و نخ پود از پودی نازک نیز در بافت استفاده میشود و در واقع پود به حالت پیچش از میان نخهای تار عبور نموده، سپس با عبور پود نازک و کوبیدن آن با شانه، عمل درگیری نخهای تار و پود قطعی میشود. این شیوه بافت که بسیاری از صاحبنظران آن را حدواسطی میان گلیم بافی و قالی بافی دانستهاند، در واقع آخرین منزلگاه تکامل گلیم بافی به قالیبافی میباشد. بافت گلیم معروف به ورنی در آذربایجان شرقی و نیز بافت گلیم معروف به شیریکی پیچ در استان کرمان بدین شیوه است.
این نوع گلیمها را که به شیوه پود پیچی بافته میشوند، سوماک نام نهادهاند. گاهی روی گلیمها راسوزن دوزی میکنند، این گلیمها به گلیم سوزنی شهرت دارند.
ارسال نظر