یادداشت روز
نقش شورای‌عالی جامعه حسابداران رسمی
شورای‌عالی جامعه حسابداران رسمی‌ایران طبق ماده ۶ اساسنامه بالاترین رکن جامعه است. اعضای شورای‌عالی از بین افراد واجد شرایط تعیین‌شده در ماده ۱۰ اساسنامه، با رای مستقیم اعضای جامعه برای مدت سه سال انتخاب می‌شوند. بنابراین اعضای شورای‌عالی مسوول دستیابی به اهداف جامعه به نمایندگی از تمام اعضای جامعه هستند.
جواد بستانیان
شورای‌عالی جامعه حسابداران رسمی‌ایران طبق ماده ۶ اساسنامه بالاترین رکن جامعه است. اعضای شورای‌عالی از بین افراد واجد شرایط تعیین‌شده در ماده ۱۰ اساسنامه، با رای مستقیم اعضای جامعه برای مدت سه سال انتخاب می‌شوند. بنابراین اعضای شورای‌عالی مسوول دستیابی به اهداف جامعه به نمایندگی از تمام اعضای جامعه هستند. شورای‌عالی عنصر اصلی جامعه حسابداران رسمی‌است و علاوه بر وظیفه تصویب آیین‌نامه‌ها، تعیین هیات‌مدیره، اعضای هیات‌های انتظامی‌بدوی، مدیر مسوول نشریه و تایید صلاحیت اعضای کارگروه‌های تخصصی، دو وظیفه دیگر نیز دارد که یکی تصویب رهنمودها و دستورالعمل‌های فنی و حرفه‌ای و دیگری اعمال نظارت حرفه‌ای است.
هیات‌مدیره دومین رکن جامعه حسابداران رسمی‌است که براساس ماده ۱۲ اساسنامه وظایف اجرایی را به عهده دارد . وظایف و اختیارات آن شامل اجرای مصوبه‌های شورای‌عالی، تهیه و تنظیم آیین‌نامه‌ها، برنامه‌ها و صورت‌های مالی و گزارش فعالیت سالانه و ارائه آنها به شورای‌عالی جهت تصویب است. امور اجرایی دیگر از قبیل اداره امور مالی، معاملاتی و استخدامی، عزل و نصب کارکنان، انعقاد قرارداد و نظایر آن نیز برعهده هیات‌مدیره است.
عنصر سوم در تشکیلات جامعه حسابداران رسمی‌ایران، کارگروه‌های تخصصی هستند که طبق ماده ۱۴ اساسنامه جامعه، ماهیت فنی و تخصصی دارند و نظرهای آنان جنبه مشورتی دارد و تحت نظر ارکان مربوطه و براساس مقررات اساسنامه فعالیت می‌کنند. با توجه به اینکه همه وظایف فنی و حرفه‌ای که به وسیله کارگروه‌های تخصصی کارشناسی و آماده می‌شود از جمله تصویب رهنمودها و دستورالعمل‌ها و نظارت حرفه‌ای بر عهده شورای‌عالی است، کارگروه‌های تخصصی نیز باید تحت نظر شورای‌عالی کار کنند.
به دلیل شکل تشکیلاتی و فعالیت و اختیارات یاد شده که در اساسنامه جامعه حسابداران رسمی‌منعکس است، نقش شورای‌عالی در چگونگی اداره جامعه بسیار برجسته است. چنانچه شورای‌عالی، جامعه را به نحو شایسته و در چارچوب اهداف و مسوولیت‌های جامعه هدایت کند و بر کار هیات‌مدیره و کارگروه‌های تخصصی نظارت شایسته داشته باشد، می‌تواند موجب ارتقای شان و جایگاه جامعه حسابداران رسمی و در پی آن اعضای جامعه یاد شده شود.
مسوولیت عضویت در شورای‌عالی جامعه، یک مسوولیت اجتماعی است و بنابراین شورای‌عالی منتخب اعضا باید پس از پذیرش آن، ضمن صرف وقت کافی برای انجام شایسته آن وظایف، تصمیماتی اتخاذ کند که در جهت اعتلای جامعه باشد، اگرچه آن تصمیمات برخلاف خواسته‌های شخصی اعضای تصمیم گیرنده باشد. ضمن آنکه شورای‌عالی باید بتواند روابط بین چهار عنصر موثر بر جامعه حسابداران رسمی یعنی اعضا، استفاده‌کنندگان از خدمات، مقامات مسوول کشور و اعضای دبیرخانه (ستاد) جامعه را مدیریت کند.
کارگروه‌های تخصصی
به موجب ماده ۱۴ اساسنامه جامعه حسابداران رسمی‌ایران مصوب سال ۱۳۷۸ کارگروه‌های تخصصی که با عضویت اعضای جامعه تشکیل می‌شوند، مشتمل بر کنترل کیفیت، فنی، قوانین و مقررات، آیین رفتار حرفه‌ای، آموزش و کارآموزی، موسسات حسابرسی، استانداردهای حسابداری و حسابرسی و سایر کارگروه‌های مورد نیاز به پیشنهاد هیات‌مدیره و تصویب شورای‌عالی است. بر طبق تبصره همان ماده کارگروه‌های یاد شده دارای ماهیت فنی و تخصصی بوده و نظرهای آنان جنبه مشورتی دارد و تحت نظر ارکان مربوطه و براساس مقررات اساسنامه فعالیت می‌کنند.
براساس تعریف بالا وظایف کارگروه‌ها به دو شاخه تقسیم می‌شود: نخست انجام وظایف حرفه‌ای و تخصصی که براساس خط مشی و مصوبات جامعه باید انجام شود و مستلزم بررسی و نظر گروهی است و دوم وظایف مشورتی که در این باره هر کارگروه لازم است هم در چارچوب وظایف خود موضوع خاصی را که به آن ارجاع شده از نظر تخصصی بررسی کند و نظر استدلالی خود را درباره آن گزارش کند و هم با توجه به بازخوردهایی که از نتایج وظایف تخصصی مستمر به دست می‌آورد، باید پیشنهاد، راه حل یا اصلاحیه‌ای در مقررات را به صورت مستدل تهیه و ارائه کند تا در مراجع بالاتر مورد بررسی و پیگیری قرار گیرد.
با توجه به مسوولیت تامه شورای‌عالی در مورد تحقق اهداف و راهبری جامعه، بر خلاف رویه‌ای که در دو دوره گذشته انجام شده است، شورای‌عالی باید اعضای کارگروه‌ها را با توجه به ویژگی‌های اشخاص و تناسب ویژگی‌های آنان با مسوولیت هر کارگروه، تعیین و تایید کند (بند ۸ ماده ۶ اساسنامه) و هیات‌مدیره وظیفه دارد که کارگروه را با عضویت اعضای تعیین و تایید شده تشکیل دهد (بند ۸ ماده ۱۲ اساسنامه). لازم به توضیح است که رویه انجام شده تاکنون به این صورت بوده که هیات‌مدیره تعدادی افراد را برای تایید صلاحیت به شورای‌عالی معرفی کرده و پس از تایید صلاحیت توسط شورا، عده‌ای از آنها را برای عضویت در کارگروه انتخاب کرده است که به نظر می‌رسد این رویه درست و مطابق با مفاد اساسنامه جامعه نیست.
به دلیل آنکه اعمال نظارت حرفه‌ای از طریق کارگروه‌های تخصصی، براساس بند ۱۷ ماده ۶ اساسنامه جامعه از وظایف و اختیارات شورای‌عالی است، کارگروه‌های کنترل کیفیت، آیین رفتار حرفه‌ای و موسسات حسابرسی به طور قطع باید وظایف خود را تحت نظر مستقیم شورای‌عالی انجام دهند ولی سایر کارگروه‌ها ممکن است انجام وظایف خود را با نظارت هیات‌مدیره و نظارت عالیه شورای‌عالی انجام دهند، زیرا موارد زیادی از وظایف آنان در چارچوب پیشنهاد رهنمودها و دستورالعمل‌های فنی و حرفه‌ای قرار می‌گیرد که تصویب آنها طبق بند ۱۲ ماده ۶ اساسنامه جزو وظایف شورای‌عالی است. در انتخاب اعضای پیشنهادی کارگروه‌ها می‌توان از بانک اطلاعاتی اعضا در جامعه و سوابق دیگر استفاده شود، چون کارگروه‌ها اصلی‌ترین عنصر پایه انجام امور حرفه‌ای جامعه هستند باید از افراد شاغل در حرفه که علاقه‌مند، دانا و آشنا به مسائل و دانش روز هستند تشکیل شود تا با استفاده از دانش خود و صرف وقت لازم وظایف خود را به گونه‌ای انجام دهند که موجب اعتلای حرفه حسابرسی شود. کارگروه‌ها محلی برای شروع حضور اعضای کم‌تجربه‌تر در حرفه در کار تشکیلاتی در جامعه است تا به تدریج با حضور و کار در کنار افراد مجرب و تضارب نظرات مبتنی بر مسائل و دیدگاه‌های جدید با نظرات مبتنی بر تجربه، هم حاصل بهتری به بار آید و هم اعضای جوانتر را برای پذیرش مسوولیت‌های مهمتر در آینده، آماده سازد.
نقش کارگروه‌های تخصصی در پیشبرد اهداف جامعه
دو هدف اصلی جامعه حسابداران رسمی‌ایران اعتلای حرفه حسابداری و حسابرسی در کشور و نظارت حرفه‌ای بر کار حسابداران رسمی‌است.
نظارت حرفه‌ای کارگروه کنترل کیفیت
هدف نظارت حرفه‌ای نیز اعتلای حرفه حسابرسی است و نظارت حرفه‌ای به منظور حصول اطمینان از افزایش کیفیت خدمات حرفه‌ای اعضا و گزارش‌های صادره توسط آنها، هماهنگی در روش‌های انجام امور حسابرسی و بازرسی قانونی، پیشگیری از رفتار ناسازگار با شوون حرفه‌ای مندرج در آیین رفتار حرفه‌ای و رعایت استانداردهای حسابرسی، قوانین و مقررات، مفاد اساسنامه جامعه حسابداران رسمی و دستورالعمل‌های اجرایی مربوط انجام می‌شود. دستیابی به هدف افزایش کیفیت خدمات حرفه‌ای اعضا و گزارش‌های صادره توسط آنان از سه مسیر مختلف انجام می‌شود که به شرح زیر است:
۱ - حصول اطمینان از قابل قبول بودن فرآیند انجام خدمات حسابرسی از طریق کنترل کیفیت در سطح موسسه
۲ - حصول اطمینان از گردآوری شواهد کافی و مناسب پشتوانه اطلاعات و ادعاهای صاحبکاران و ارزیابی آنها، از طریق کنترل کیفیت در سطح کار حسابرسی
۳ - رسیدگی به شکایات مراجع ذی‌صلاح و اشخاص ذی‌نفع در خصوص گزارش‌های حسابرسی.
این وظایف به وسیله کار گروه کنترل کیفیت و در مورد گزارش‌های حسابرسی مالیاتی با همکاری کارگروه مالیاتی انجام می‌شود.
کارگروه آیین رفتار حرفه‌ای
این کارگروه ضمن نظارت بر اجرای آیین رفتار حرفه‌ای اعضا و رسیدگی به ادعاهایی که در مورد عدم اجرای آن توسط اعضا به جامعه منعکس می‌شود، باید با توجه به تجربه جهانی و در چارچوب شرایط محیطی تغییرات لازم را در آیین رفتار حرفه‌ای تهیه و پیشنهاد کند.
کارگروه موسسات حسابرسی
اختلاف بین اعضای جامعه و به خصوص در داخل موسسات نیاز به حکمیت جامعه دارد و این امر می‌تواند به وسیله کارگروه موسسات حسابرسی انجام شود. کارگروه موسسات می‌تواند ضمن حل مشکلات موردی که به این‌ترتیب به آن ارجاع می‌شود ضمن نظارت بر اجرای صحیح مقررات عمومی‌جامعه، با استفاده از بازخورد این اطلاعات و نیز مسائلی که از طریق اعضا یا دیگران نوشته یا منتشر می‌شود، اشکالات اجرایی موسسات را پیدا کند و برای هر کدام راه‌حلی منطقی و مبتنی بر منافع عمومی بیابد. یافتن این راه‌حل‌ها ممکن است موجب پیشنهاد سازمان یافته و قاعده‌مند اساسنامه و آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های جامعه از جمله آیین‌نامه و دستورالعمل سقف مجاز ارائه خدمات تخصصی و حرفه‌ای، آیین رفتار حرفه‌ای، آیین‌نامه نظارت حرفه‌ای و آیین‌نامه انضباطی شود.
اعتلای حرفه حسابرسی
به‌جز کارگروه‌هایی که وظیفه نظارت حرفه‌ای را به عهده دارند، کارگروه‌های دیگر نقش آموزش حرفه‌ای مستمر اعضا و ارتقای سطح دانش آنها را از طریق تهیه رهنمودهای لازم و هماهنگی در انجام وظایف حرفه‌ای حسابرسان دارند.
هماهنگی در روش‌های انجام امور حسابرسی و بازرسی قانونی
یکی از خدمات اصلی که جامعه حسابداران رسمی‌می‌تواند به اعضا ارائه کند، کشف ناهماهنگی‌هایی است که به لحاظ ماهیت حرفه حسابرسی ممکن است در رفتار اعضا وجود داشته باشد. در این موارد وظیفه جامعه آن است که با استفاده از بازخورد کنترل کیفیت یا رسیدگی به شکایات واصله یا اطلاعات دیگری که دریافت می‌کند، موضوع را به صورت همه‌جانبه بررسی کند و با استفاده از ساز‌وکار مبتنی براساسنامه رهنمودهایی برای هماهنگی در مورد موضوعات مختلف و ابلاغ به اعضا تهیه کند. این کار یکی از ابزارهای اصلی ارتقای حرفه حسابرسی است، زیرا صاحبکاران در موضوعات مختلف با برخوردهای یکسانی از طرف اعضا مواجه خواهند شد و در نتیجه آن برخوردها مورد پذیرش بیشتر آنان قرار خواهد گرفت، کاری که متاسفانه در عمر شش ساله جامعه بسیار کم انجام شده است.
کارگروه آموزش
آموزش عمومی استانداردهای حسابداری و حسابرسی جدید که در طی سال به چند مورد می‌رسد، شامل استانداردهای جدید و تغییرات آن نسبت به استانداردهای قبلی و نکاتی که حسابرسان به لحاظ مواجهه با استانداردهای جدید باید مدنظر قرار دهند و همچنین قوانین و مقررات جدید یا اصلاحی که بر وظیفه حسابرسان اثر می‌گذارد، ممکن است به وسیله ابزارهای مختلف آموزشی از جمله برگزاری کلاس‌های حضوری، تهیه متن‌های آموزشی و امکانات تصویری انجام شود. آموزش ضمن خدمت حسابداران رسمی‌در اولویت قرار دارد و پس از آن می‌توان به آموزش سایر شاغلان در حرفه پرداخت. استفاده از همایش‌ها برای آموزش عمومی و اجباری ضمن خدمت در این موارد، به طور قطع می‌تواند جایگزین مناسبی برای همایش‌هایی شود که افراد مختلف نقطه نظرات و دیدگاه‌های خود را به حاضران منتقل می‌کنند و معلوم نیست که ارزش افزوده‌ای برای شرکت‌کنندگان ایجاد کند. ارزیابی نتایج اینگونه همایش‌ها را با شمارش شرکت‌کنندگان در زمان افتتاحیه، شروع سخنرانی‌ها و بعد از هر نوبت استراحت می‌توان انجام داد، اما اگر محتوای همایش‌ها تنها آموزش کاربردی و به خصوص مسائل جدیدی که حسابرسان با آن مواجهند باشد، اکثر آنان با علاقه همایش را دنبال خواهند کرد و دلیلی برای ترک زود‌هنگام آن نخواهند داشت. علاوه بر آن با استفاده بازخورد اشکالاتی که از کارهای برخی از حسابرسان مشخص شود، می‌توان نقاط ضعف آنها را در زمینه‌های حسابداری و حسابرسی با دوره‌های آموزشی اجباری برطرف کرد.
کارگروه فنی و استانداردها
به دلیل آنکه در استانداردهای حسابداری و حسابرسی موارد ابهام زیادی وجود دارد که ممکن است هر یک از اعضای جامعه برداشت خاصی از آن داشته باشند، لازم است با استفاده از یافته‌هایی که هنگام نظارت بر کار حسابرسان مشخص می‌شود یا با جمع‌آوری و تدوین سوال‌هایی که توسط اعضا از جامعه می‌شود، موارد ابهام استانداردها و موضوعات ناهماهنگ مشخص شود و این ابهام‌ها با مراجعه به استانداردهای مربوط و انجام کار کارشناسی به وسیله کارگروه فنی و استانداردها و در صورت لزوم مذاکره و مکاتبه با مرجع مربوطه (کمیته فنی سازمان حسابرسی)، روشن شود و راه حل و نگرش واحد در مورد آن ایجاد شود تا پس از تصویب شورای‌عالی جامعه به صورت رهنمود به اعضا ابلاغ شود و همه اعضا با یک موضوع خاص، یکنواخت برخورد کنند. این شیوه همچنین موجب فراهم شدن زمینه برای ارائه پیشنهاد اصلاحی نسبت به استانداردهای حسابداری و حسابرسی خواهد شد. این کارگروه باید در این راه تلاش کند که به جای پاسخ‌های شخصی به سوال‌کنندگان، با روشن کردن جوانب امر، پاسخی به آن سوال و همه سوال‌های مشابه در آن زمینه داده شود.
کارگروه مالیاتی
با توجه به اینکه مقررات مالیاتی در حال تغییر دائمی‌است، کارگروه مالیاتی می‌تواند ضمن جمع‌آوری و دسته‌بندی مقررات جدید، اعضا را از آنها مطلع کند به نحوی که آنان بتوانند با فراغ بال با استفاده از محصول کارگروه وظایف خود را انجام دهند. این کار موجب صرفه‌جویی بسیار زیاد در وقت اعضا می‌شود به گونه‌ای که آنان مجبور نخواهند بود هر یک به تنهایی این فرآیند را طی کنند. علاوه بر آن با توجه به اشکالاتی که در تفسیر و برداشت از قانون و مقررات مشاهده و گزارش می‌شود. کارگروه می‌تواند رهنمودهایی جهت ایجاد برداشت مشترک همه اعضا تهیه کند تا پس از تصویب شورای‌عالی جهت اجرا به اعضا ابلاغ شود.
کارگروه قوانین و مقررات
لزوم اطلاع‌رسانی به موقع به اعضا با استفاده از ابزارهای مناسب و مختلف در مورد قوانین و مقررات حاکم بر فعالیت واحدهای مورد رسیدگی و حسابداران رسمی (به‌جز مقررات مالیاتی که به وسیله کارگروه مالیاتی انجام می‌شود) مستلزم انجام کار و دسته بندی قوانین و مقررات به وسیله کارگروه قوانین و مقررات است. تهیه رهنمودهای لازم جهت هماهنگی در برداشت از قوانین و مقررات و ابلاغ آنها به اعضا پس از تصویب شورای‌عالی راهی برای انجام این وظیفه مهم است.
*عضو شورای‌عالی جامعه حسابداران رسمی‌ایران
ارسال نظر