چشم‌انداز اقتصاد ایران و جهان در سال ۱۳۸۷
بخش اول
محمد مساح
بررسی داده‌های اقتصادی ایالات‌متحده
اشتغال
در سه ماه نخست سال ۲۰۰۸ آمار انتشار یافته درباره شمار فهرست حقوق‌گیران بخش غیرکشاورزی نشان می‌دهد که مشاغل در ایالات‌متحده با کاهش چشمگیری روبه‌رو شده است. در سال ۲۰۰۷ میانگین رشد ایجاد شغل در آمریکا در حدود ۹۵هزار بوده و این در حالی است که در فصل اول سال ۲۰۰۸ ارقام روند منفی را نشان می‌دهد. در این میان نرخ بیکاری تا سطح ۱/۵درصد رشد و نرخ میانگین درآمد ساعتی نیروی کار از ۳/۴درصد در سال ۲۰۰۶ به رقم ۶/۳درصد در سال ۲۰۰۷ کاهش یافته است.
بررسی داده‌های بخش اشتغال ایالات‌متحده نشان می‌دهد که اقتصاد به سوی عمق رکود پیش می‌رود. با توجه به دورنمای وضعیت بخش کارخانهای و صنعتی و همچنین بخش ساختمان برآورد می‌شود که داده‌های اشتغال روند نامطلوب اخیر را ادامه دهند و ممکن است وضعیت سال‌های 1999 تا 2001 تکرار شود.
تورم
شاخص قیمت مصرف‌کننده اصلی (سالانه) پس از رسیدن به اوج 9/2درصد تا سطح 1/2درصد افت کرد و در ماه فوریه 2008 به سطح 3/2درصد رسید. با توجه به نرخ بهره کلیدی که در سطح 25/2درصد قرار گرفته، تغییرات تورم اصلی و شاخص هزینه مصرف‌کننده در این مرحله برای سیاستگذاران پولی آمریکا با اهمیت گردیده است. با وجود این افزایش تورم در این کشور با احتمال کمی روبه‌رو است. در سال 2007 نرخ تورم ملایم و در حال کاهش بوده و برآورد می‌شود در سال 2008 اقتصاد آمریکا با نگرانی تورمی روبه‌رو نباشد.
بخش ساختمان
در سال‌های گذشته بخش ساختمان‌سازی در آمریکا در حالت رکود بوده است. داده‌های مربوط به آغاز به کار خانه‌سازی در دسامبر 2007 به پایین‌ترین سطح طی 17 سال گذشته رسید و هیچ نشانه‌ای از دلالت بر تغییر روند آن به چشم نمی‌خورد. میزان مجوزها و آغاز به کار ساختمان‌سازی در حدود 20درصد از سپتامبر 2007 تا آوریل 2008 افت داشته و نسبت به سال 2006 تقریبا این میزان 50درصد کاهش داشته است. با توجه به مشکلات مربوط به وام‌های غیراصلی و گسترش بحران اعتبارات، برآورد می‌شود بخش ساختمان‌سازی در سال 2008 همچنان در رکود باقی بماند و این مساله خود وزنه بزرگی برای کند شدن رشد تولید ناخالص داخلی در سال‌های آینده است.
مصرف
اقتصاد ایالات‌متحده بزرگ‌ترین میزان مصرف در سطح جهانی را به خود اختصاص داده است. پس از سال 2006 از یک‌سو انگیزه کارفرمایان اقتصادی و سرمایه‌گذاران بزرگ طی زمان برای تولید بیشتر کاهش یافت و از سوی دیگر میزان درآمد و مخارج مصرفی خانوارهای متوسط رو به کاستی نهاد. اکنون به نظر می‌رسد بزرگ‌ترین مشکل این اقتصاد کند شدن تحرک بخش مصرف است. با افت میزان اشتغال و مخارج مصرفی، بانک مرکزی آمریکا برای تقویت میزان مصرف نرخ بهره را با شتاب زیادی از 25/5 تا 25/2 طی شش ماه کاهش داده و انتظار دارد با انجام سیاست‌های پولی مناسب، شرایطی را مهیا کند که در سال‌های آینده اقتصاد در مسیر رشد گذشته حرکت کند. کاهش مخارج مصرفی و پایین آمدن درآمد خانوارها در ایالات‌متحده مهم‌ترین عامل برای کاهش رشد تولید ناخالص داخلی و پیشروی به سوی رکود قلمداد می‌شود. مخارج مصرفی طی شش ماه پایانی سال 2007 کاهش چشمگیری داشته، به طوری که میزان آن تا 1/5درصد افت کرده است. با توجه به افزایش قیمت جهانی نفت و بحران اعتبارات، برآورد می‌شود روند مصرف و رشد اقتصادی در سال 2008 با گام‌های کندی حرکت کند.
بخش کارخانهای و صنایع تولیدی
بررسی شرایط کارخانهای در مناطق مختلف ایالات‌متحده افت شدیدی در تولیدات و کاهش اعتماد به کسب‌و‌کار در فصل اول 2008 را نشان می‌دهد. شاخص فدرال فیلادلفیا با کاهش در ماه مارس به رقم 4/17درصد رسید که با افت سال 2000میلادی برابری می‌کند. شاخص موسسه مدیریت عرضه از ماه دسامبر 2007 تا پایان ماه مارس در زیر رقم 50 قرار داشته و روند رشد آن از سال 2004 تاکنون متوقف شده است. این شرایط بازگوکننده این حقیقت است که انتظاری برای تقویت و رشد تولید در بنگاه‌های اقتصادی در سال 2008 دیده نمی‌شود و گزارش موجودی انبارها نیز موید این مساله است. با این دید احتمالا شاخص‌های بازار سهام آمریکا در سال‌جاری نیروی لازم برای صعود را از دست خواهند داد.
نگاهی به وضعیت بازار سهام در مناطق مختلف جهان
تقریبا اکثر شاخص بورس‌های سهام در اروپا و آمریکا بر اثر نگرانی در مورد کاهش رشد اقتصاد جهانی و بالا بودن سطح نرخ بهره نزول کرده‌اند. در آسیا شاخص «نیکی» و در انگلستان شاخص
«فایننشال تایمز» و در اروپا شاخص «داکس» در سه‌ماه نخست سال ۲۰۰۸ کاهش یافته‌اند. نشانه بنیادی روشنی مبنی‌بر بهبود بازارهای سهام در اقتصادهای گروه هفت در سال جاری میلادی دیده نمی‌شود.
بازار اوراق قرضه ایالات‌متحده
از سپتامبر ۲۰۰۷ تا پایان سه‌ماه نخست سال ۲۰۰۸ بازدهی اوراق قرضه ایالات‌متحده به سطوح پایینی هدایت شده است. بازدهی اوراق قرضه یکساله بیش از ۲درصد کاهش یافته است. ادامه افت ارزش دلار و احتمال کاهش بازار اوراق قرضه ایالات‌متحده نشان می‌دهد که بازار کالا می‌تواند به سطوح بالاتری هدایت شود. نرخ لایبور سه‌ماه دلار طی یک سال گذشته از ۳۲/۵ به ۷۱/۲ تنزل داشته و بدین ترتیب با کاهش بازدهی دلار تمایل به عرضه آن گسترش یافته است.
کاهش توان صعودی شاخص داوجونز
ضعف گزارش‌های صنعتی و کارخانهای به همراه شرایط ناپایدار بازار اعتبارات و کند شدن رشد اقتصادی فشار زیادی را بر بازار سهام آمریکا وارد ساخته است. از زمانی که ارزش دلار با کاهش شدیدی روبه‌رو شده و بازدهی بازار اوراق قرضه رو به تنزل است، شاخص صنعتی داوجونز از اوج ۱۴ هزار واحد قدرت پیشروی خود را از دست داده و در یک موضع کاهشی قرار گرفته است. اکنون با توجه به نگرانی در مورد کند شدن روند رشد تولید و درآمد در ایالات‌متحده انتظار بر آن است که بازار سهام آمریکا از جمله شاخص نزدک و شاخص صنعتی داوجونز به سوی نقاط پایین هدایت شوند. بررسی نموداری شاخص داوجونز روند نزولی آن را نمایان می‌سازد و احتمالا این شاخص در‌ماه‌های آینده ممکن است تا سطح ۱۰هزار واحد افت نماید. از دیدگاه نموداری با جای گرفتن شاخص میانگین صنعتی داوجونز در زیر سطح ۱۲۷۷۰ روند صعودی به پایان رسیده و احتمال شکل‌گیری موج نزولی تا سطح ۱۰هزار واحد یا پایین‌تر از آن وجود دارد. سطح ۱۱۷۰۰ یک‌بار در هفته‌های گذشته مانع سقوط بیشتر شده و گذر کردن شاخص از این سطح نشانه آن است که بازار تمایل زیادی برای عرضه سهام خواهد داشت.
نگاهی گذرا به وضعیت بازار جهانی ارز
با آشکار شدن بحران وام‌های غیراصلی و افت شدید در بخش ساختمان‌سازی ایالات‌متحده تغییرات مهمی در سطح بین‌المللی رخ داد. کاهش پی‌درپی نرخ بهره کلیدی از سوی بانک مرکزی آمریکا و تضعیف بخش‌های مختلف اقتصادی ارزش دلار را با کاهش شدیدی مواجه کرد. پایین آمدن مخارج مصرفی و افت تولید و درآمد در ایالات‌متحده رکود به بخش‌های دیگر اقتصاد جهان را موجب شد. کاهش رشد اقتصاد جهانی و پایین آمدن ارزش دلار تغییرات زیادی را در جریان سرمایه و بازارهای مالی پدید آورد، به طوری که در این میان پوند انگلستان و دلار کانادا در برابر دیگر ارزهای دنیا با افت چشمگیری روبه‌رو شدند. با این وجود ارزش فرانک سوئیس، یورو و دلار استرالیا در برابر دلار بیش از پیش تقویت شد. همچنین ریسک کاهش رشد اقتصادی و متوقف شدن جریان معاملات انتقالی، ین ژاپن را در برابر ارزهای دیگر تقویت کرد.
با توجه به داده‌های اقتصادی آمریکا و بازارهای مالی جهانی پیش‌بینی می‌شود، عرضه دلار دست کم برای سال 2008 همچنان ادامه یابد و ارزش دلار در سطح بین‌المللی در برابر یورو، ین، فرانک سوئیس و دلار استرالیا بیش از 10درصد تنزل کند. جدول 2 برآوردی از میزان و درصد تغییرات ارز کشورهای مختلف در سال 2008 را به نمایش می‌گذارد.
نرخ دلار در برابر ین
بررسی موج حرکت نرخ مبادله دلار - ین یک حرکت کاهشی را پیش‌بینی می‌کند که در واقع آخرین حرکت تقویت ین در برابر دلار ایالات‌متحده (روند اصلی ایجاد شده از دهه 1970) به حساب می‌آید. تقویت ین در برابر دلار از نیمه دوم سال 2007 آغاز گردیده و بر پایه بررسی چرخه‌ها احتمالا تا پایان سال 2009 این روند ادامه خواهد یافت.
بررسی الگوی ایجاد شده در نمودار نرخ دلار در برابر ین نمایانگر این موضوع است که پس از بازگشت نرخ از ۱۲۴ و گذر کردن از سطح ۱۰۰ احتمالا در آینده نزدیک حرکت نزولی نیرومندی شکل خواهد گرفت و تقویت ین در برابر دلار می‌تواند تا زیر نرخ ۸۰ ادامه یابد. احتمالا این حرکت کاهشی می‌تواند به عنوان آخرین موج نزولی مطرح باشد . موج چهارم دارای چرخه جالب توجهی است، به طوری که کاهش نرخ مبادله دلار - ین با طول زمان کوتاهی صورت گرفته و حرکت‌های افزایشی مدت زمان بیشتری را به خود اختصاص داده است. با توجه به شواهد آماری شکل‌گیری موج پنجم در نمودار دلار - ین می‌تواند بین ۲ تا ۴ سال به درازا بکشد. موج کاهشی اخیر از نیمه دوم سال ۲۰۰۷ آغاز شده و برآورد می‌شود با فرض ثابت بودن شرایط دست کم تا سال ۲۰۱۰ ادامه یابد.
تداوم عرضه دلار در سال 2008
بررسی الگوی ایجاد شده در اثر تقابل نیروهای عرضه و تقاضا نشان می‌دهد که تضعیف دلار در بلندمدت ممکن است تا نرخ ۸۰ و حتی پایین‌تر از آن تا سطح ۶۵ ادامه یابد. جدول ۳ فشارهای عرضه و تقاضا را با توجه به نقاط فراز و فرود دلار - ین نشان می‌دهد.
گذردلار از سطح روانی 100
از دیدگاه تکنیکی قرار گرفتن نرخ مبادله دلار - ین در زیر سطح ۵/۱۰۲ به منزله ادامه یک روند کاهشی است. با توجه به گسترش روند بازار انتظار می‌رود دلار در سه‌ماه نخست دست کم تا نرخ ۹۰ سقوط کند. نمودار زیر سناریوی احتمالی را به تصویر کشیده است.
تحلیل ریسک و بازدهی
از سه‌ماه سوم ۲۰۰۷ تاکنون در هر فصل، دلار آمریکا بیش از ۶درصد در برابر ین تضعیف شده است. کاهش بازدهی دلار از زمانی آغاز شد که نرخ بهره کلیدی از سطح ۲۵/۵درصد تا ۲۵/۲درصد کاهش یافت. برآورد می‌شود با توجه به تحلیل ریسک و بازدهی نرخ مبادله دلار - ین در سه ماه آینده روند کاهشی ادامه یابد و در پایان فصل در محدوده ۹۳ بسته شود.
کاهش اختلاف بازدهی دلار در برابر ین
بررسی وضعیت بازار پول نشانگر این واقعیت است که برتری دلار از لحاظ بازدهی بیشتر نسبت به اکثر ارزهای عمده دنیا از دست رفته است. در پایان سپتامبر ۲۰۰۷ اختلاف بازدهی نرخ لایبور یکساله دلار و ین ۱/۴درصد بوده که این نرخ در پایان سه‌ماه نخست ۲۰۰۸ به ۴۱/۱ رسیده است.
افزایش شیب کاهش شاخص دلار
با کاهش حدود ۱۰درصدی ارزش دلار در برابر ین و یورو طی سه ماه نخست سال ۲۰۰۸ شاخص دلار با شیب تندتری حرکت کرده است. از نقطه نظر اقتصادی و فنی احتمال کاهش شاخص دلار تا نزدیک ۶۰ واحد وجود دارد. نخستین مرحله افت شاخص دلار از سال ۲۰۰۱ تا اواخر سال ۲۰۰۴ صورت گرفت که ارزش دلار در برابر پول بیشتر شرکای تجاری بیش از ۳۰درصد سقوط کرد. مرحله دوم افت شاخص دلار از سال ۲۰۰۶ و از بالای سطح ۹۰ آغاز شده که برآورد می‌شود تا سال ۲۰۰۹ همچنان ادامه یابد. پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۰۸ با توجه به شدت گرفتن نگرانی‌ها از عمق رکود اقتصادی آمریکا، بیشترین میزان کاهش شاخص دلار رخ دهد.
بازار کالا
در پایان دهه ۱۹۹۰ شاخص قیمت کالا به سطوح پایینی دست یافت و در سال ۲۰۰۲ با ترقی قیمت انرژی، غلات، مواد خام صنعتی، حبوبات و فلزات گرانبها حرکت افزایشی آن آغاز شد. در طی شش سال گذشته این شاخص به دلایل مختلف از جمله کاهش ارزش دلار ایالات‌متحده، پیشی گرفتن تقاضا و بالا رفتن سطح هزینه‌های تولید بیش از ۱۰۰درصد رشد داشته است.
برآوردهای آماری در ارتباط با شاخص قیمت کالا نشان می‌دهد که در سال 2008 احتمال صعود آن به میزان 15درصد وجود دارد و بدین ترتیب انتظار می‌رود شاخص قیمت معاملات آینده کالا از 390 تا سطح 460 واحد رشد یابد.
افزایش قیمت نفت
کاهش تمایل اوپک به عرضه بیشتر نفت و نبود دورنمای روشن نسبت به افزایش تولید سبب شده که این کالای باارزش در سال‌های اخیر در یک روند صعودی نیرومندی حرکت کند. در سال‌های اخیر رشد اقتصادی چین و هند و تقاضای عظیم نفت از سوی ایالات‌متحده وضعیت عدم تعادلی را در عرضه و تقاضای آن ایجاد کرده؛ به طوری که تقاضا در بیشتر زمان‌ها از عرضه پیشی گرفته و این مساله بر افزایش قیمت نفت موثر بوده است. علاوه بر این مورد کاهش ارزش دلار به تقویت تمایل به سرمایه‌گذاری در بازار کالا و نفت کمک کرد و بدین ترتیب عامل سفته‌بازی قیمت آن را به سوی بالا هدایت می‌کند. پیش‌بینی می‌شود تقاضای جهانی برای نفت در سال‌های آینده همچنان فزاینده باشد و قیمت محصولات انرژی در سطح جهانی به رشد خود ادامه دهد. گذر کردن قیمت نفت از سطح روانی 100 دلار نقطه عطفی برای این کالا محسوب می‌شود؛ به طوری که انتظار می‌رود سطح قیمت آن در سال 2008 دست کم تا 150 دلار افزایش یابد.
نمودار ۸ به بررسی و ارزیابی گسترش حرکت افزایشی نفت پرداخته است. در این تجزیه و تحلیل حرکت صعودی قیمت نفت از نقاط پایین تا نزدیک سطح ۸۰ دلار به نخستین موج افزایشی نسبت داده شده و با توجه به آن انتظار می‌رود در یک حرکت افزایشی دیگر قیمت در ماه‌های آینده به بالاتر از ۱۵۰ دلار برسد.
ارسال نظر