شاخص بورسی ۱+۸ کشور در سال ۲۰۲۴ بررسی شد؛
از وال استریت تا سعادت‌آباد
درحالیکه سرمایه‌گذاران انتظار داشتند رکود اقتصادی و کاهش نرخ‌های بهره به نفع بازار اوراق قرضه و تضعیف دلار عمل کند، بازارهای سهام با رشدی چشمگیر مواجه شدند. در این میان، عملکرد وال استریت در کنار برخی از شاخصهای آسیایی، محور اصلی رشد بازارهای مالی بود. رشد شاخص کل بورس تهران در سال ۲۰۲۴ به لحاظ درصدی برابر با رشد شاخص S&P۵۰۰ بوده است. اما آیا مقایسه بازدهی شاخص کل بورس تهران می‌تواند نشان از رونق این بازار باشد؟
عملکرد شاخصهای مهم جهانی
بررسی بازدهی مهم‌ترین شاخصهای جهانی نشان می‌دهد که وال استریت نسبت به اکثر بازارها پیشتاز بوده است. این شاخص در سال ۲۰۲۴ با بازدهی سالانه ۲۳.۸درصدی، بهترین عملکرد خود را در دو دهه اخیر تجربه کرده است. در آسیا، شاخص Hang Seng با رشد ۳۷.۵۹درصدی در اوج خود و بازدهی ۱۷.۹۱درصدی در پایان سال، یکی از برترین بازارهای نوظهور بوده است. همچنین، شاخص Nikkei ۲۲۵ ژاپن با بازدهی مشابه عملکرد خوبی را از خود به جای گذاشت.
در اروپا، شاخص DAXK آلمان با بازدهی ۱۷.۶درصدی، برترین عملکرد را در بین شاخصهای منطقه یورو ثبت کرد، درحالیکه شاخص CAC ۴۰ فرانسه با بازدهی منفی ۲.۳۱درصدی، تحت‌تاثیر وضعیت اقتصادی ناپایدار این کشور قرار گرفت. علاوه بر این، شاخص FTSE ۱۰۰ بریتانیا نیز با رشد محدود ۷درصدی همچنان از تورم و رکود اقتصادی رنج می‌برد.
در چین، شاخص Shanghai Composite با رشد ۱۷.۸۱درصدی در اوج خود و بازدهی ۱۴.۳۲درصدی در انتهای سال ثابت کرد که سیاست‌های محرک اقتصادی پکن تاحدودی تاثیرگذار بوده‌اند. همچنین، شاخص BSE SENSEX هند با بازدهی سالانه ۱۳.۷۱درصد، عملکردی مثبت را در میان اقتصادهای در‌حال‌توسعه به ثبت رساند.
هدایت بازارها توسط وال استریت
رشد بازارهای سهام جهانی در سال ۲۰۲۴ به شدت تحت‌تاثیر عملکرد وال استریت و به‌ویژه شرکت‌‌های فعال در حوزه فناوری بود. شاخص S&P ۵۰۰ نه‌تنها ۲۳.۸درصد رشد کرد، بلکه در دو سال متوالی نیز درخشان‌ترین عملکرد را پس از سال ۱۹۹۸ داشت. سهام شرکت‌‌های مرتبط با هوش مصنوعی، به‌ویژه Nvidia که رشد ۱۷۲درصدی را تجربه کرد، و تسلا با افزایش ۶۹درصدی، از عوامل اصلی این رشد به حساب می‌آیند. به سبب این واقعه، در طول ۲۰۲۴ تحلیلگران همواره هشدار دادند که وابستگی بیش از حد بازارهای جهانی به چند شرکت بزرگ فناوری آمریکایی، موسوم به «Magnificent Seven»، خطراتی جدی برای پایداری این روند ایجاد می‌کند، چرا که این شرکتها حدود یک‌پنجم ارزش شاخص جهانی MSCI را تشکیل داده و هرگونه افت در عملکرد آنها می‌تواند بازارهای جهانی را به‌شدت متزلزل کند.
چالشهای سیاسی-اقتصادی اروپا
در اروپا، شاخصهای سهام نسبت به آمریکا عملکرد ضعیف‌تری داشتند. شاخص DAXK آلمان با بازدهی سالانه ۱۷.۶درصد، بهترین عملکرد را در منطقه یورو ثبت کرد، با این وجود همچنان از رکود اقتصادی و بحرانهای شرکتی رنج می‌برد. فرانسه، به دلیل مشکلات بودجه و بی‌ثباتی سیاسی، یکی از ضعیف‌ترین عملکردها را در میان شاخصهای اروپایی داشت. شاخص CAC۴۰ نه‌تنها رشد قابل‌توجهی نداشت، بلکه با بازدهی سالانه منفی ۲.۳۱درصد، نشاندهنده بحرانهای داخلی این کشور بود. علاوه بر این، افت ۵.۵درصدی ارزش یورو در مقابل دلار یکی دیگر از اصلی‌ترین چالشهای اروپا بود. درحال‌حاضر با وجود چهار مرحله کاهش نرخ بهره توسط بانک مرکزی اروپا (ECB)، رشد اقتصادی این منطقه همچنان کند است. با‌این‌حال، برخی تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند در سال ۲۰۲۵ اقتصاد اروپا به طور نسبی بهبود یابد. بازار چین نیز یکی از پرنوسان‌ترین بازارها در سال ۲۰۲۴ بود. شاخص Shanghai Composite با رشد ۱۷.۸۱درصدی در اوج خود و بازدهی سالانه ۱۴.۳۲درصد، سرمایه‌گذاران خود را به‌ویژه در ماه‌‌های پایانی سال خرسند کرد. این در حالی است که اقتصاد چین همچنان با چالش‌هایی همچون کاهش تقاضا و مشکلات ساختاری روبه‌روست.
فشار دلار بر اقتصادهای نوظهور
دلار آمریکا در سال ۲۰۲۴ به طور میانگین به میزان ۷درصد در برابر سایر ارزها تقویت شد. قدرت دلار به همراه نگرانی‌های پیرامون سیاست‌های تجاری دولت ترامپ، فشار زیادی بر پول ملی بازارهای نوظهور وارد کرد. در نیجریه و مصر، ارزش پول ملی بیش از ۴۰درصد کاهش یافت و برزیل نیز با افت ۲۰درصدی رئال مواجه شد که نشاندهنده نگرانی‌های فزاینده در مورد بدهی‌‌های دولت و سیاست‌های مالی این کشورهاست. در این میان، عملکرد مثبت برخی ارزها مانند رینگیت مالزی با رشد محدود ۲درصدی، کورسوی امیدی را ایجاد کرد. با‌این‌حال ارزهایی همچون رند آفریقای جنوبی و شکل اسرائیل بدون تغییر باقی ماندند که نشاندهنده مقاومت نسبی این ارزها در برابر فشارهای بین‌المللی است.
فرصت‌ها و تهدیدهای سال پیش رو
تحلیلگران بر این باورند که بازارهای جهانی در سال ۲۰۲۵ به‌شدت تحت‌تاثیر سیاست‌های اقتصادی دولت ترامپ و واکنش بانک مرکزی آمریکا قرار خواهند داشت. سرمایه‌گذاران آمریکایی امیدوارند سیاست‌های ترامپ مبنی بر کاهش مالیات و مقررات‌زدایی به رشد بیشتر بازارها کمک کند. با‌این‌حال، نگرانی‌ها در مورد تعرفه‌های تجاری و افزایش هزینه‌های دولتی می‌تواند بازار اوراق قرضه را با چالشهای جدی مواجه کند. در اروپا نیز بازگشت به مسیر رشد اقتصادی و هموار شدن آن همچنان با موانع سیاسی و اقتصادی همراه خواهد بود. کاهش نرخ رشد جمعیت کاری و بحرانهای مربوط به مهاجران، چشم‌انداز بلندمدت اقتصاد منطقه را مبهم کرده است.
در آسیا، به‌ویژه چین و هند، عملکرد بازارها همچنان به سیاست‌های داخلی و روند اصلاحات بستگی دارد. در همین حال، پول ملی بازارهای نوظهور با فشارهای خارجی بیشتری روبه‌رو خواهد بود. در نهایت سال ۲۰۲۴ نشان داد که بازارهای مالی می‌توانند حتی در شرایط ناپایدار اقتصادی و سیاسی به رشد ادامه دهند. اما این رشد، به‌ویژه در بازارهای وابسته به فناوری و هوش مصنوعی، با خطرات جدی همراه است.
آیا بورس تهران به خوبی بورس نیویورک عمل کرده است؟
رشد شاخص کل بورس تهران در سال ۲۰۲۴ به لحاظ درصدی تقریبا برابر با رشد شاخص S&P۵۰۰ بوده است. پرسشی که مطرح می شود این است که آیا این شباهت آماری بیانگر عملکرد مشابه این دو بازار بوده است؟ خیر. با بررسی عمیق تر این تشابه می توان دریافت که تنها با یک توهم آماری مواجه هستیم.
رشد شاخص کل بورس در ایران بیش از هرچیز ناشی از تورم بالای اقتصادی است. به عبارتی رشد بورس تهران عمدتا ناشی از تورم و کاهش ارزش پول ملی است. این در حالی است که رشد S&P۵۰۰ بازتابی از بهبود واقعی ارزش شرکتها در اقتصادی با تورم پایین و ثبات ساختاری است. شاخص کل بورس در ایران عمدتا تحت‌تاثیر نمادهای بزرگ صادرات‌محور و دلاری است. همچنین سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت و تورم‌محور در ایران با سرمایه‌گذاری‌های بلند‌مدتی که تحلیل‌محورند قابل‌قیاس نیست.
در نتیجه می‌توان به‌وضوح مشاهده کرد که رشد بورس در ایران ماهیتی اسمی داشته و تاثیری در افزایش قدرت خرید سرمایه‌گذاران نداشته است و چه بسا ارزش حقیقی دارایی‌های بازیگران بازار کاهش یافته است.
