وضعیت معاملات بین متغیرهای سیاسی و اقتصادی رصد شد
راهپیمایی بورس در سطوح جدید
علی محمدی/ دنیای اقتصاد
کارشناسان بازار سرمایه بر این باورند که ورود بورس به مسیر افزایشی به‌سرعت می‌تواند منجر به تداوم غلبه نیروی تقاضا بر عرضه و در نهایت جهش شاخص کل شود. تالار شیشه‌ای روز گذشته با فضای مثبت حاکم بر معاملات و بی‌پروایی سهامداران خرد دنبال شد. با توجه به اینکه بازار سهام برای ورود به این فاز هفت خوان مهم را پشت سر گذاشته، به نظر می‌رسد عقب‌نشینی از وضعیت کنونی منوط به تغییر وضعیت متغیرهای اثرگذار بسیاری است. شاخص کل بورس تهران در سومین روز هفته جاری به حرکت صعودی خود ادامه داد. این نماگر در جریان معاملات دیروز توانست ضمن رشد ۵۷هزار و ۹۳۰واحدی، در سطح ۲میلیون و ۳۸۹هزار واحد (معادل ۲.۴۹درصد) به کار خود پایان داد. از نکات مهم معاملات دیروز توجه خاص بازار به فزونی تقاضا و افزایش صفوف خرید در نمادهای خودرویی و دلاری بود. این موضوع نشان می‌دهد بازار با دریافت سیگنال مثبت متاثر از اخبار مرتبط با تجدیدارزیابی دارایی‌های شرکت‌های صنعت خودرو و دریافت مجوز افزایش ۳۰درصدی نرخ دو خودروساز، تا حدودی از دایره احتیاط معامله‌گران خارج شده است.
راستی‌آزمایی جدی بودن بورس در راه صعود
آنچه مشخص است این روزها «رخدادهای سیاسی مثبت» به‌وضوح اثرات خود را بر بازارها نمایان کرده‌اند. پس از دو سال وقفه در مذاکرات ایران و اروپا درخصوص مسائل هسته‌ای، ژنو میزبان هیات‌‌های مذاکره‌کننده ایران و تروئیکای اروپایی (فرانسه، انگلیس و آلمان) در روز جمعه هفته جاری است. این خبر به‌تنهایی بار روانی مثبت زیادی بر عملکرد بورس‌بازان بر جای گذاشت. با امید به رفع تحریم‌ها و انجام مذاکرات جدید، این امر اثر خود را بر معاملات سهام صنایع موسوم به برجامی (نظیر خودروسازان و بانک‌ها) خواهد گذاشت. از این‌رو در روزهای اخیر نیز دو گروه مذکور عملکرد قابل‌قبولی از خود نشان دادند.
با محقق شدن این سناریوی سیاسی و احیای مذاکرات، تعدیل چشم‌‌‌‌‌‌‌‌‌انداز تورمی و کنترل نسبی کسری بودجه دولت، کلیت فضای بورس با اثرپذیری از این اتفاق گام‌های استوارتری برای صعود به سطح بالاتر برمی‌دارد. در این حالت یک پرسش کلیدی مطرح می‌شود: اگر دیدارهای هیات ایرانی و تروئیکای اروپایی به نفع ایران تمام نشود، آیا بازار سهام از مسیر کنونی منحرف خواهد شد؟ توجه به این نکته حائز اهمیت است که اخبار اقتصادی مثبت از ابتدای هفته، بازار سهام را به میدان رقابت برخی گروه‌ها به‌ویژه خودرویی‌ها و بانکی‌ها مبدل کرد. برخی از کارشناسان به دلیل افزایش نرخ تسعیر ارز گروه‌های بانکی، فضا را برای لیدر شدن این گروه همچنان مهیا و آماده می‌دانند. البته اخبار پیرامون افزایش سرمایه ایران‌خودرو از محل تجدیدارزیابی دارایی‌ها نیز نوید یک اتفاق مهم را می‌دهد و این مساله می‌تواند به شتاب بیشتر این صنعت کمک کند.
همان‌طور که مشاهده کردیم، حمایت سیاستگذار از بازار سرمایه تا حدود زیادی می‌تواند از شدت اثرگذاری سناریوی «به سرانجام نرسیدن نتیجه مذاکرات» بکاهد. در چنین شرایطی بازار سهام در مواجهه با تشدید ریسک‌ها احتمالا جان سالم به در ببرد و بتواند شرایط متعادلی را پشت‌سر بگذارد. برخی کارشناسان معتقدند حالت مزبور احتمالا از شدت سرعت رشد بورس بکاهد، اما قدر مسلم گزینه ریزش و اصلاح طولانی‌مدت نیز منتفی خواهد بود. کما اینکه تجربه دوره‌های گذشته یادآور می‌شود که روندهای صعودی در بازار سهام ایران به شکل جدی مقارن با دوره‌های کاهش ارزش ریال و جهش سودآوری ریالی صادرکنندگان شکل‌گرفته است. از این‌رو می‌توان این‌گونه ارزیابی کرد که با صعود نرخ دلار آزاد به سطوح بالای ۷۰هزار تومان و با توجه به ارزش‌گذاری متعادل سهام در سطوح کنونی، نگرانی عمده‌ای از تحولات منفی مذاکرات متوجه کلیت بازار نیست و بسته به تحقق یکی از سناریوهای سیاسی، بخش‌های متفاوتی از صنایع مهم بورس مستعد بهبود سودآوری و کسب بازدهی در افق میان‌مدت هستند.
در روزهای گذشته بازار ارز نیز از تحرکات مثبت جا ماند؛ اما برخلاف برخی اظهارات، صعود بورس در روزهای اخیر وابستگی چندانی به سیر نزولی نرخ دلار آزاد ندارد. این مهم بار روانی مثبتی در کوتاه‌مدت بر معاملات بورس بر جای خواهد گذاشت. اما به طور کلی باید گفت در شرایط کنونی، نرخ ارز در هر دو صورت (پیچیده شدن مسیر پیش روی ایران و تروئیکای اروپایی در مذاکرات روز جمعه و سیگنال مثبت از نتیجه این نشست) تغییر زیادی نمی‌کند و نهایتا تا ۱۰درصد تعدیل یا افزایش داشته باشد. از ابتدای سال نیز دلار آزاد در رویارویی با ریسک‌های قدرتمند سیاسی نتوانسته در سطوحی بالاتر از میانه کانال ۷۰هزار تومان بایستد. به هر روی نباید از این موضوع غافل شد که با تعیین‌تکلیف مباحث مرتبط با مذاکرات ایران، پیش‌بینی و تحلیل بازار دقیق‌‌‌‌‌‌‌‌تر خواهد شد. با توجه به اتفاقاتی که از ابتدای هفته رخ داده، بازار سهام در مواجهه با کاهش ریسک‌های سیاسی، واکنش مثبت نشان داده و از این اتفاق به نفع خود بهره برده است. بنابراین با تعیین‌تکلیف وضعیت مبهم سیاست خارجی کشور، این مهم اثرگذاری مثبتی بر کل بازار خواهد داشت.
تداوم برخی نگرانی‌ها
یکی از مباحثی که ورای واگرایی بازار سهام با به ثمر ننشستن مذاکرات مطرح می‌شود به مباحث مرتبط با موضوع تحریم و جابه‌‌‌‌‌‌‌‌جایی پول باز می‌گردد. بسیاری از شرکت‌ها در شرایط سخت تحریمی با افزایش هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌های جانبی مواجه هستند. از این‌رو با رفع این موانع، هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌های جانبی شرکت‌ها کاهش می‌‌‌‌‌‌‌‌یابد. یکی از مسائل مهم دیگری که می‌تواند بازار سرمایه را تحت‌تاثیر قرار دهد، مسیر حرکتی تنش‌ها میان تهران و تل‌آویو است که هم‌اکنون به سردی گراییده است. در این میان اگر توافقی بین دو طرف صورت نگیرد، به سبب سلب آرامش از فضای سیاسی، بازار سهام قاعدتا به‌تبع آن به مدار نزولی باز می‌گردد. بازار سهام در‌حال‌حاضر در سر خط اخبار بازارها قرار دارد. در یک نگاه کلی‌تر می‌توان مهم‌ترین عاملی که واکنش جدی بورس‌بازان به ارزیابی آثار مذاکرات و ریسک‌های سیاسی را به همراه داشته در موضوع ارزندگی این بازار بدانیم. در شرایط کنونی بازار سهام نسبت به بازارهای موازی جاماندگی رشد دارد.
همین امر بر حساسیت معامله‌گران نسبت به رخدادهای بیرونی افزوده است. یکی دیگر از دلایل خوش‌بینی روند معاملات بورس در هفته‌های اخیر، عدم اصرار سیاستگذار اقتصادی به ارائه دستورالعمل‌های ضدبورسی بوده است. این مساله از این نظر اهمیت دارد که در گذشته به سبب سیاستگذاری‌های اقتصادی، پول قدرتمندی از بازار خارج شده است. نزدیک‌ترین نمونه به این مهم را می‌توانیم به رخدادهای اردیبهشت ۱۴۰۲ و مساله نرخ خوراک شرکت‌های پتروشیمی بدانیم که زمزمه‌های افزایش آن در اردیبهشت‌ماه آن سال سبب شد بازار در مسیر نزولی قرار بگیرد و ۵۱ روز بعد کلیت بازار از آنچه در اردیبهشت‌ماه حادث شده بود، آگاه شد.
در ادامه و در قضیه دیگری شرکت‌های پالایشی با کاهش ارتفاع همراه شدند که این موضوع به قیمتگذاری در مساله بنزین مرتبط بود. افزون بر این، سیاستگذار بورسی همچنان در زدودن سایه قیمتگذاری دستوری از سر صنایع مختلف بورس تهران و خاصه صنعت خودرو و ساخت قطعات که گرفتار زیان‌انباشته‌های سنگینی هستند، عاجز بوده و شرایطی را در این بازار رقم زده که سرمایه‌گذار قید ورود پول به تالار سهام را زده است. اما بعد به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاران با وضعیت جدیدی نسبت به تقکرات سیاستگذار روبه‌رو هستند؛ امری که در صورت ادامه یافتن، ورود پول به بازار سهام را تسهیل می‌بخشد.
