بازار سرمایه؛ نیازمند قوانین سختگیرانه
پیشنهادهای عملی برای بازار ایران
پیاده‌سازی سیستم‌های نظارتی مبتنی بر هوش مصنوعی: استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی برای شناسایی الگوهای مشکوک و ردیابی معاملات مشکوک می‌تواند به تقویت نظارت کمک کند.
افزایش شفافیت در گزارشگری: الزام به انتشار عمومی تغییرات مهم در اطلاعات مالی شرکت‌ها و گزارشگری دقیق از وضعیت بازار می‌تواند ریسک سوءاستفاده‌ها را کاهش دهد.
تنظیم قوانین جامع برای محافظت از سرمایه‌گذاران خرد: همان‌طور که در بورس توکیو مشاهده می‌کنیم، قوانین سختگیرانه در این زمینه باعث افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران خرد شده است. این مدل می‌تواند در ایران نیز اجرا شود تا از حقوق این گروه محافظت شود.
افزایش تعاملات بین‌المللی و استفاده از تجارب بورس‌های بزرگ: بورس‌های ایران باید با بورس‌های بزرگ دنیا همکاری نزدیک‌تری داشته باشند تا از تجربیات موفق آنها بهره‌مند شوند و قوانین خود را بهبود بخشند.
استفاده از الگوهای قانونی موفق: پیروی از نمونه‌های موفق قوانین نظارتی در بورس‌های پیشرفته، از جمله بورس‌های نیویورک، لندن و توکیو، به تقویت ساختار نظارتی و ایجاد اعتماد بیشتر در بازارهای مالی کمک خواهد کرد.
ارتقای نظام نظارت داخلی: تقویت و به‌روزرسانی نهادهای نظارتی داخلی و الزام آنها به استفاده از فناوری‌های نوین برای تحلیل و نظارت بر معاملات می‌تواند به بهبود کلی بازار کمک کند.
قوانین سختگیرانه در بورس‌های بزرگ دنیا نقش مهمی در حفظ شفافیت، جلوگیری از تخلفات و حمایت از سرمایه‌گذاران ایفا می‌کنند. ایران نیز با اتخاذ رویکردی جدی‌تر و استفاده از فناوری‌های نوین، می‌تواند به‌طور قابل توجهی نظارت بر معاملات ابزار مشتقه را بهبود بخشد. این اقدامات نه تنها باعث افزایش اعتماد عمومی به بازارهای مالی می‌شود، بلکه رشد و ثبات بلندمدت بورس‌های ایران را نیز تضمین خواهد کرد. بنابراین سازمان بورس و سایر نهادهای نظارتی کشور باید با فوریت نسبت به تنظیم قوانین جدید، استفاده از ابزارهای تحلیلی مدرن و همکاری‌های بین‌المللی اقدام کنند. این تحولات می‌تواند ایران را در مسیر ایجاد یک بازار مالی پایدار و شفاف قرار دهد که هم به نفع سرمایه‌گذاران و هم به نفع اقتصاد کشور خواهد بود.
بورس‌های جهانی در چارچوب سختگیرانه
یکی از مهم‌ترین دلایلی که بورس‌های بزرگ دنیا از جمله بورس نیویورک (NYSE)، بورس لندن (LSE) و بورس توکیو (TSE) توانسته‌اند اعتماد عمومی را حفظ کنند، وجود قوانین سختگیرانه و نظارت قوی بر ابزار مشتقه است. در این بورس‌ها هرگونه تخلف یا سوءاستفاده از معاملات به‌سرعت شناسایی و برخوردهای قانونی انجام می‌شود. اما این قوانین چگونه عمل می‌کنند و چرا مهم هستند؟ در بورس نیویورک، کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) نقش نظارتی مهمی بر معاملات مشتقه ایفا می‌کند. این سازمان با استفاده از ابزارهای تحلیلی پیشرفته و هوش مصنوعی، هر گونه نشانه‌ای از دستکاری بازار را بررسی می‌کند. علاوه بر این، قوانین سختگیرانه‌ای برای جلوگیری از معاملات داخلی (Insider Trading) وجود دارد، که در آن افراد داخلی شرکت‌ها از اطلاعات حساس و غیرعمومی برای سودجویی استفاده می‌کنند. در صورت شناسایی چنین تخلفاتی، جریمه‌های سنگین و حتی احکام قضایی اعمال می‌شوند.
فرض کنید یک شرکت بزرگ در حال بررسی یک پروژه عظیم نفتی است و هنوز اطلاعات آن به صورت عمومی منتشر نشده است. یک مدیر اجرایی از این اطلاعات سوءاستفاده کرده و معاملات مشتقه‌ای بر اساس این اطلاعات انجام می‌دهد. در بورس نیویورک، این نوع معاملات به‌سرعت ردیابی و متخلفان با جریمه‌های چند‌میلیون‌دلاری مواجه می‌شوند. این قوانین سختگیرانه باعث شده سرمایه‌گذاران بتوانند با اطمینان بیشتری در این بازار فعالیت کنند.
در بورس لندن نیز قوانین گزارشگری منظم و شفافیت به‌طور جدی رعایت می‌شوند. همه شرکت‌های فعال در این بورس موظفند هر گونه تغییرات اساسی در شرایط مالی خود را به‌صورت عمومی اعلام کنند. معاملات ابزار مشتقه باید در چارچوب‌های قانونی مشخص و تحت نظارت نهادهای مربوطه انجام شود. برای مثال، اگر حجم معاملات به‌طور غیرعادی افزایش یابد، بورس لندن موظف است دلایل این افزایش را بررسی کرده و در صورت مشاهده هرگونه تخلف، اقدامات لازم را انجام دهد.
در سال 2012، یکی از بزرگ‌ترین تخلفات مالی مربوط به معاملات مشتقه در بورس لندن رخ داد که منجر به ضررهای میلیاردی برای چندین بانک بزرگ شد. این حادثه باعث شد قوانین سختگیرانه‌تری بر ابزار مشتقه اعمال شود، از جمله الزام به گزارشگری دقیق‌تر و اجرای سریع‌تر مجازات‌ها. این وضعیت شامل بورس توکیو نیز می‌شود.
در بورس توکیو، یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌ها، محافظت از سرمایه‌گذاران خرد است. برای این منظور، قوانین سختگیرانه‌ای در خصوص شفافیت اطلاعات و جلوگیری از نوسانات شدید بازار وضع شده‌اند. بورس توکیو از ابزارهای فناوری پیشرفته استفاده می‌کند تا رفتارهای غیرعادی در معاملات ابزار مشتقه را شناسایی کرده و از تخلفات جلوگیری کند. فرض کنید یک سرمایه‌گذار خرد به دلیل نبود شفافیت اطلاعاتی، به دام معاملات پیچیده مشتقه بیفتد و دارایی خود را از دست بدهد. در بورس توکیو، چنین رخدادهایی به‌ندرت اتفاق می‌افتند، زیرا قوانین سختگیرانه‌ای بر اطلاع‌رسانی صحیح و بموقع اطلاعات اعمال می‌شود.
