ضروری‌‌‌‌‌ترین مشکلات ساختاری بورس چیست؟
نظام ارزش‌گذاری؛ مهم‌ترین مساله بورس
احسان رضاپور نیکرو، کارشناس بازار سرمایه به مهم‌ترین مشکلات ساختاری بازار سرمایه اشاره کرد و گفت: نکته اول و مهم این است که تمامی ارکان از سازمان بورس گرفته تا بانک‌مرکزی، وزارت اقتصاد، وزارت صمت و... از حقوق سهامداران صیانت کنند و تصمیماتی که به ضرر سهامداران است اتخاذ نشود، چراکه بازار سرمایه مکانی است که منافع خصوصی را به منافع گروه بزرگتری از ذی‌نفعان تبدیل می‌کند و در ازای شفافیت و گسترش توسعه کسب‌وکارها و کمک به ارتقای آنها، به شرکت‌ها در جهت اخذ تسهیلات بیشتر، تامین مالی، برندینگ و تخفیف‌های مالیاتی یاری می‌رساند و در صورتی‌که حقوق سهامداران حفظ شود، موارد مذکور به نفع شرکت‌ها و سهامداران بهتر و راحت‌‌‌‌‌تر تسهیل خواهد شد.
وی افزود: متاسفانه در دو، سه سال‌اخیر مشاهده کرده‌ایم که پس از عرضه شرکت‌ها در بورس و فرابورس، نه‌تنها از موهبت‌‌‌‌‌ها بازار سرمایه چیزی عایدشان نشده، بلکه بعد از واگذاری‌‌‌‌‌ها محدودیت‌های بیشتری گریبان آنها را گرفته‌است. به‌طور مثال حمایت‌هایی که از گذشته داشتند، کمتر شده و با این نگاه که این شرکت‌ها خصوصی هستند، در حوزه مربوط به آنها حمایتی رخ نداده و به وسیله برخی دست‌‌‌‌‌اندازی‌‌‌‌‌ها، سودآوری آنها بیشتر از گذشته تحتتاثیر قرار گرفته‌است. به‌طور طبیعی باید انتظار داشت شرکتی که سهامی عام است، منفعت گروهی از ذی‌نفعان را پوشش‌دهد.
صندوق‌های بازنشستگی مختلفی که در کشور وجود دارند، گروه‌ها و هلدینگ‌های مالی که با حضور خود می‌توانستند از شرکت‌ها و طرح‌های توسعه‌‌‌‌‌ای آنها در مقاطع مهم حمایت کنند، اما امروزه به شرکت‌هایی تبدیل شده‌اند که نیازمند شدید نقدینگی هستند و به بنگاه‌ها فشار وارد می‌کنند و توان و قدرت شرکت‌ها را می‌گیرند و از طرف دیگر، شرکت‌هایی که قرار است حمایت شوند نیز در وضعیت سختی قرار دارند و باعث‌شده کسانی که در سودآوری و درآمد شرکت‌ها سهیم هستند، به این بنگاه‌ها فشار وارد کنند تا درصد زیادی از سودشان را به‌جای افزایش سرمایه و صرف‌کردن در طرح‌های توسعه‌‌‌‌‌ای، از شرکت خارج کنند و صرف هزینه‌های جاری و تقسیم سود کنند.
این کارشناس بازار سرمایه ادامه‌داد: از طرف دیگر، تامین مالی و نقدینگی و مسائل مالیات و تعرفه‌‌‌‌‌ای که به شرکت‌ها تحمیل می‌شود، فشار بیشتری در این سال‌ها به شرکت‌ها وارد کرده‌است، اما زمانی‌که بنگاه‌ها محصولات خود را آزادانه و با شفافیت بالا، با قیمت منصفانه و دلخواه و در شرایط رقابتی عرضه‌کنند، وضعیت به‌مراتب بهتری نسبت به شرایط فعلی داشته و منافع سایر ذی‌نفعان و سهامداران را هم تامین می‌کنند، همچنین بازار سرمایه اولویت اول مقصد سرمایه‌گذاری می‌شود، چیزی که در این سال‌ها مشاهده نشده و قوانین و سیاستی اتخاذ‌نشده که به‌نفع حقوق سهامداران باشد.
باور عمومی به‌گونه‌ای است که اکثر مردم عادی و کارشناسان به این نتیجه رسیده‌‌‌‌‌اند که سیاست‌ها به‌گونه‌ای اتخاذ می‌شود که دولت به جیب شرکت‌ها دست‌‌‌‌‌اندازی کرده و سهامداران عمومی صدمه می‌بینند و سایر ذی‌نفعان مانند نهادهای حاکمیتی و دولتی، بخش مدیریت شرکت و کارمندان منفعت بیشتری نسبت به سهامداران عمومی کسب می‌کنند و در واقع سهامداران تصور می‌کنند از جیب آنها گروه دیگری منتفع می‌شوند. این موضوع در صنایع مهم شرکت و صنعت خودروسازی هم قابل‌مشاهده است، بنابراین در هر جایی‌که دیده می‌شود حقوق سهامداران دارد تضییع می‌شود. سازمان بورس و اوراق‌بهادار باید در قامت مدافع حقوق آنها وارد شده و در سطوح بالا، در نهادهای دولتی و حاکمیتی از حقوق سهامداران دفاع کند تا اعتماد به بازارسرمایه برگردد. متاسفانه در سال‌های اخیر مشاهده کرده‌ایم حتی برخی از کارمندان شرکت‌ها از منافع بزرگی برخوردار بوده‌اند اما سهامدار شرکت‌ها که سرمایه خود را وارد آن بنگاه کرده‌بودند، دچار زیان شدند.
رضاپور افزود: مشکل دیگری که وجود دارد این است که بسیاری از شرکت‌ها موضوعات قضایی باز و بلاتکلیف دارند و انتظار داریم که حاکمیت در دفاع از شرکت‌هایی که سهامی عام هستند، رای صادر کند تا این باور میان سرمایه‌گذاران به‌وجود آید که سیستم قضایی نسبت به ضعف‌های مدیریتی و تصمیماتی که به نفع سهامداران نیست، حساسیت دارد تا سازوکار مشخصی برای پیگیری دعاوی حقوقی طراحی شود. در برخی پرونده‌‌‌‌‌های برخی از شرکت‌ها موضوعات باز مالیاتی وجود دارد که هنوز تکلیف آنها مشخص نشده و اگر سهام این شرکت‌ها منتقل شود، ممکن است برخی سهامداران هزینه بیشتری بپردازند.
وی ادامه‌داد: مسائل حقوقی و ثبت اسناد در صورتی‌که زمانبر باشد، ممکن است به شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران ریسک تحمیل کند و اکنون شنیده می‌شود که این موضوع در حال پیگیری است، اما برای سرمایه‌گذاران و فعالان بازار سرمایه ملموس نبوده‌است.
این کارشناس بازار سرمایه اضافه کرد: در سال‌های گذشته مشکلات و بحران‌های متفاوتی برای بانک‌ها یا موسسات اعتباری رخ‌داده و مشاهده کردیم بانک‌مرکزی چگونه ورود کرده و از حقوق سپرده‌‌‌‌‌گذاران حمایت کرده‌است، با وجود اینکه آن موسسه مجوزهای قانونی از بانک‌مرکزی را نداشته اما این نهاد به دلیل حفظ اعتبار و جلب‌اعتماد سپرده‌‌‌‌‌گذاران دست به این اقدام زده است، اما در بازار سرمایه چنین چیزی مشاهده نمی‌شود و سهامداران بازار سرمایه خسارات بسیار بزرگی از جانب تصمیمات دولتی دیده‌‌‌‌‌اند. درحالی‌که نباید محصولاتشان نرخ‌گذاری می‌شد، توسط دولت به‌صورت دستوری روی آنها قیمت اعمال می‌شد و صورت مالی شرکت‌ها تحتتاثیر این تصمیمات قرار می‌گرفت و قیمت سهام افت شدیدی پیدا می‌کرد، اما نه مدیران بازار سرمایه این موضوع را پیگیری می‌کردند و نه به دلیل عدم‌پیگیری، بازخواست می‌شدند، بنابراین سازمان بورس و اوراق‌بهادار در میان سرمایه‌گذاران مانند سپرده‌‌‌‌‌گذاران از اعتبار لازم برخوردار نیست.
وی در انتها به مهم‌ترین و ضروری‌‌‌‌‌ترین مشکل بازار سرمایه پرداخت و تاکید کرد: بازار سرمایه باید به‌گونه‌ای حمایت و صیانت شود که آرزوی شرکت‌ها، عرضه‌شدن در این بازار باشد، اما متاسفانه وضعیتی وجود دارد که بورس به اندازه ارزش واقعی خود، ارزش‌گذاری نمی‌شود و ارزش بازار سرمایه کشور از ارزش شرکت‌های مطرح دنیا بسیار کمتر است. به‌نظر می‌رسد یکی از ضروریات ماجرا این است که نظام ارزش‌گذاری بازار سرمایه به سمت ارزش اصلی سهم‌‌‌‌‌ها و شرکت‌ها نزدیک شود و باید از تمام اقداماتی که این امر را تسهیل می‌کنند، حمایت شود و سازمان بورس و اوراق‌بهادار باید به‌صورت جدی این موضوع را پیگیری کند.
