پشت پرده خبر کاهش سقف اهرم صندوق‌های اهرمی چه بود؟
جنجال اهرمی بورس
امیر ندیری، مدیر یکی‌از صندوق‌های اهرمی، در خصوص خبر کاهش سقف اهرم صندوق‌های اهرمی از ۲ به ۱.۵واحد، به «دنیای‌اقتصاد» گفت این خبر صرفا یک پیشنهاد به هیات‌مدیره سازمان بورس است و حتی اگر اجرایی شود بر فشار فروش بازار افزوده نخواهد شد. علی سماعی، مدیر سرمایه‌گذاری یکی‌دیگر از صندوق‌های اهرمی فعال در بورس تهران نیز در گفت‌وگویی با «دنیای‌اقتصاد» گفت که در قانون صندوق‌های اهرمی، بحث ابطال واحدهای عادی و به تبع آن افزایش فشار فروش بر بازار مطرح نشده است. همچنین علی‌‌‌اکبر ایرانشاهی، مدیر نظارت بر صندوق‌ها طی اظهاراتی نگرانی‌ها را نسبت به این خبر کاهش داد. علاوه بر این، به نظر می‌رسد بازار وارد فاز استراحت شده باشد و در صورتی که با انتشار این‌‌‌گونه اخبار شفاف‌‌‌سازی لازم انجام شود، اهالی بازار بدون واهمه می‌‌‌توانند دوباره در سمت خریدار قرار گیرند؛ چرا که صندوق‌های اهرمی، ابزار جدید بازار هستند و هرگونه شایعات در خصوص این ابزار، بازار را متشنج خواهد کرد.
کاهش اهرم اهرمی‌‌‌ها؟
صندوق‌های اهرمی که عمری کمتر از سه‌سال دارند، نقش مهمی در بازار سرمایه ایران ایفا کرده‌‌‌اند. این صندوق‌ها در نقش یک اعتبار برای صندوق‌های اهرمی، سودهای بالایی را نصیب سرمایه‌گذاران خرد کرده‌‌‌اند. سازوکار این صندوق‌ها به صورت ساده، بر دو بخش است؛ اول، انتشار واحدهای ممتاز برای جمع‌‌‌آوری منابع لازم و دوم، جذب منابع از طریق واحدهای عادی. از آنجا که به واحدهای عادی سود ثابت حدود ۳۰درصدی تعلق می‌گیرد، در زمان رشد قیمت سهام خریداری‌شده توسط واحدهای ممتاز، سرمایه واحدهای عادی نیز درگیر شده و مانند اعتبار عمل می‌کند، به طوری که در صعود بازار واحدهای ممتاز، چند درصد بیشتر از شاخص کل رشد خواهند کرد و در زمان نزول قیمت نیز، افت قیمت واحدهای ممتاز به دلیل پرداخت سود ثابت به واحدهای عادی، شدیدتر خواهد بود.
اما نکته قابل‌توجه آن است که اهرم این صندوق‌ها، در بازار مبنای خالص ارزش روز دارایی این صندوق‌ها نسبت به ارزش روز واحدهای ممتاز سنجیده می‌شود. اما مطابق با دستورالعمل سازمان و سایت رسمی صندوق‌های اهرمی، فرمول محاسبه اهرم اسمی این صندوق‌ها، قدری متفاوت است. علی‌‌‌اکبر ایرانشاهی روز دوشنبه اعلام کرد که کاهش سقف اهرمی صندوق‌های اهرمی از ۲ به ۱.۵واحد به هیات‌مدیره سازمان بورس اعلام شده است. این خبر، بر جو منفی بازار طی روز گذشته افزود.
امیر ندیری، مدیر یکی‌از صندوق‌های اهرمی، در این خصوص به «دنیای‌اقتصاد» گفت: آقای ایرانشاهی پیشنهاد اصلاح ۰.۵واحدی سقف اهرمی صندوق‌های اهرمی را مطرح کردند. ضریب اهرمی دو ادبیات مختلف دارد. در بازار سقف ضریب اهرمی را اصطلاحا ۳واحد معرفی می‌کنند. اگر به‌عنوان مثال یک صندوق حدود یک‌همت واحد ممتاز دارد و به ازای آن ۲همت واحد عادی منتشر می‌کند، اصطلاحا در بازار به این اعداد، ضریب اهرمی ۳ را نسبت می‌دهند. اما سازمان با این مفروضات، ضریب اهرم را ۲ محاسبه می‌کند. سازمان صرفا قسمت اعتبار یا واحدهای عادی را مورد محاسبه قرار می‌دهد. سازمان در حال حاضر اعلام کرده است که قرار است ضریب اهرمی ۲ را به ۱.۵ کاهش دهد یا به‌اصطلاح بازاری‌‌‌ها ضریب اهرمی از ۳ به ۲.۵ کاهش می‌‌‌یابد.
بهتر بود که این موضوع در شرایط فعلی بازار مطرح نمی‌شد. این یک پیشنهاد است که به هیات‌مدیره سازمان ارائه شده است و معلوم نیست مورد تایید قرار گیرد. اگر هم این موضوع مورد تایید قرار گیرد، در این شرایط بازار این موضوع امکانپذیر نیست. اگر ضریب اهرم با ادبیات سازمان، به جای ۲ از اول ۱.۵ بود و با ادبیات بازاری‌‌‌ها از اول به جای ۳، حدود ۲.۵ باشد، صندوق‌های اهرمی تا به الان ۳همت سهام کمتری باید می‌‌‌خریدند، ولی الان، الزامی به فروش این سهام ندارند که به واسطه آن ضریب اهرم را کاهش دهند.
ندیری در پاسخ به این سوال که آیا جای نگرانی برای بازار و صندوق‌های اهرمی وجود دارد، به «دنیای‌اقتصاد» گفت: در حال حاضر نگرانی وجود ندارد و این‌‌‌گونه هیجانات در بازار بی‌‌‌مورد است و با توجه به عدم‌الزام فروش سهام توسط صندوق‌ها احتمالا اتفاقات به‌خصوصی در انتظار بازار نیست. این فعال بازار سرمایه در خصوص فلسفه کاهش سقف اهرم‌‌‌ها گفت: کاهش سقف اهرم در کل اقدام غیر‌منطقی نیست. طبیعتا اگر سقف اهرم بالا بماند، ریسک صندوق‌های اهرمی بالا می‌رود و در صورت ریزش ناگهانی، ضرر سنگینی به اهالی بازار وارد می‌شود.
علی سماعی، مدیر سرمایه‌گذاری یک صندوق اهرمی، نیز در خصوص اخبار مرتبط با اهرمی‌‌‌ها به «دنیای‌اقتصاد» گفت: داستان از آنجا شروع شد که در یک نشست هم‌‌‌اندیشی که روز دوشنبه با حضور بزرگان بازار برگزار شده بود، آقای ایرانشاهی، مدیر نظارت بر صندوق‌ها، در پاسخ به سوالی اشاره‌‌‌ای به بررسی طرحی برای تغییر در تبصره‌های ۳ و ۴ ماده ۸ اساسنامه صندوق‌های اهرمی کردند. در این دو تبصره سازوکاری برای کنترل ضریب اهرمی (نسبت خالص ارزش واحدهای عادی به واحدهای ممتاز) در نظر گرفته شده است که امکان صدور واحدهای عادی در صورت عبور این ضریب از عدد ۲ و امکان افزایش سقف واحدهای ممتاز در صورت کاهش این ضریب به کمتر از ۰.۵ وجود ندارد. پیشنهادی که احتمالا مورد بررسی است تغییر تبصره ۳ ماده ۸ و کاهش عدد ۲ به ۱.۵ است.
اول اینکه این موضوع در دست بررسی است و هنوز تغییری رخ نداده است. همچنین معمولا وقتی سازمان تغییراتی را اعمال می‌کند، یک‌بازه زمانی را برای اعمال تغییرات در نظر می‌گیرد. در همین تبصره اشاره شده است که صرفا اگر از یک‌حدی بگذرد، امکان صدور واحدهای عادی وجود نخواهد داشت. در واقع در خصوص ابطال واحدهای عادی صحبتی به میان نیامده است. همچنین رعایت این تبصره در صورت تغییر با صدور در واحدهای ممتاز یا شکل‌‌‌گیری روند صعودی در بازار و کاهش خودبه‌خودی این ضریب نیز امکانپذیر است. در میان هفت‌صندوق اهرمی، ضریب چهار صندوق اهرمی نزدیک به ۲ است و روز گذشته که در این خصوص صحبت‌‌‌هایی شد، بسیاری از فعالان بازار محاسباتی انجام دادند که اگر این صندوق‌ها به ۱.۵ برسند، این چهار صندوق باید نزدیک به ۳همت فروش داشته باشند که از اساس محاسبات اشتباه و مغایر با واقعیت و کارکرد این تبصره بود. این صحبت‌‌‌ها و محاسبات مستمسکی برای اعتراض برخی فعالان بورسی به‌منظور نسبت دادن دلیل منفی شدن جو بازار بعد از چند روز مثبت را فراهم کرد، در حالی که پیش از این صحبت‌‌‌ها و روز گذشته نیز بازار به تعادل و معامله تعدادی از سهام در محدوده منفی حرکت کرده بود.
