مارپیچ رکود در بازار سهام
مثلث نزول پرقدرت
صبا طاهریان/ دنیای اقتصاد
از نکات قابل‌توجه در معاملات دیروز، کاهش ارزش معاملات بود که موتور اصلی تکاپو در این بازار محسوب می‌شود. عوامل زیادی در روند کنونی بازار اثرگذارند. برآیند این عوامل در شرایط کنونی روند غیرمنطقی اکثر نمادها را رقم زده است. برای پیش‌بینی روند قیمتی آتی و همچنین نوسانات مقطعی سهام باید به تمامی عوامل اثرگذار در رسیدن به مسیر تعادلی توجه کرد. به نظر می‌رسد عواملی مانند احتمال تشدید ریسک سیاسی در معاملات سهام در مقابل جذابیت نسبت قیمت به درآمد (که اکنون در محدوده ۱.۴ واحد قرار دارد) بر بازار غلبه کرده و انتظار جهش سودآوری شرکت‌ها در گزارش‌های آتی مالی قابل توجه را در مسیر رکود و نزول سوق داده است. در ماه‌های اخیر، بورس تهران ضعیف‌ترین عملکرد خود را نشان داده است، بدین‌معنا که عملا برخی سرمایه‌گذاران این بازار را به طور جدی از میز سرمایه‌گذاری حذف کرده‌اند.
رکود با بورس چه کرد؟
پس از چهار سال انتظار، روز گذشته شاخص بورس تهران به یاری دامنه نوسان یک‌درصدی خود را در سطح ۲میلیون و ۳هزار واحدی نگه داشت تا بعد چهار سال رکودی، نماگر مذکور حتی از ۱۹مرداد ۹۹ نیز پایین‌تر قرار بگیرد. در حال حاضر بازار سهام روزهای عجیبی را می‌گذراند، عجیب از آن حیث که شاهد جابه‌جایی رکوردهای منفی و نمایش رو به افول در این بازار هستیم. به این ترتیب، نماگر بازار سهام در حالی که قدرت ورود به فاز صعودی را ندارد و در آستانه از دست دادن مرز روانی مهم ۲میلیون واحدی است، هم با خروج پول متوالی مواجه است و هم اعداد و ارقام ناامید‌کننده‌‌ای را به رخ سهامداران می‌کشد. جایی که به نظر می‌رسد تعمیق رکود به دنبال شرایط کلان اقتصادی سبب شده نشانه‌ای از رونق را در بازار سهام مشاهده نکنیم. از ابتدای سال مبلغی به میزان ۱۶هزار و ۵۹میلیارد تومان پول حقیقی از بازار خارج شده است.
کارشناسان بازار سرمایه بر این باورند که این میزان خروج پول طی مدت مذکور هشدار جدی برای بازار محسوب می‌شود. از ابتدای تابستان نیز در حدود ۷هزار میلیارد تومان از بازار خارج شده است. بازار سهام علاوه بر اینکه برای چهارمین هفته متوالی بازدهی منفی کسب کرده، از آغاز زمستان ۱۴۰۲ به صورت فصلی نیز نتوانسته رضایت سهامداران را جلب کند. شاخص کل بورس هم در فصل زمستان سال قبل عملکرد منفی را ثبت کرد و هم فصل بهار را منفی و ریزشی گذرانده است. تا اینجای کار، یعنی از ابتدای تابستان تاکنون، بورس نتوانسته بازدهی مثبت را ثبت کند. فعالان قدیمی‌تر بورسی می‌گویند بازار سهام در کمتر دوره‌ای تا این حد در مدار نزولی حرکت کرده است. بررسی‌های آماری حاکی از آن است که نسبت قیمت به درآمد از جمله مواردی است که می‌تواند همچنان منجر به بیم‌های بیشتر بورسی شود. به عبارت دقیق‌تر، نسبت قیمت به درآمد در بازار سهام از ابتدای سال بیش از نیم واحد نزول کرده است.
این در حالی است که نسبت مذکور در مقایسه با اوج سال ۹۹ (۹.۶ واحد) بیش از ۸ واحد سقوط کرده است. این وضعیت نشان می‌دهد هنوز کفه ریسک‌ها سنگین‌تر از مولفه‌های مثبت به نظر می‌رسد. در واقع کاهش نسبت قیمت به درآمد از وخامت اوضاع شرکت‌های بورسی خبر می‌دهد. یکی از اتفاقات مهم در جریان دادوستدهای امروز، سقوط ارزش معاملات خرد (سهام و حق تقدم در بورس و فرابورس) به زیر یک‌هزار میلیارد تومان بود. ارزش معاملات خرد روز یکشنبه به سطح ۹۷۲میلیارد تومان رسید که از ۳۰فروردین ۱۴۰۰ بی‌سابقه است. افت این سنجه آماری نشان می‌دهد بورس در چه وضعیتی به سر می‌برد. بازار سهام مدتی طولانی است که درگیر رکود است؛ رکودی طولانی که دامان بسیاری از سرمایه‌گذاران را گرفته و بازار یادشده را به جایی رسانده که ارزش معاملات خرد در حال حاضر تقریبا کاهش ۹۳درصدی را از کل معاملات خرد در رکود تاریخی بازار سهام در سال ۹۹ نشان می‌دهد.
در آن سال، دقیقا در تاریخ چهاردهم مردادماه ارزش معاملات خرد به حدود ۲۳هزار و ۷۶۲میلیارد تومان رسید. بررسی‌ها نشان می‌دهد ارزش معاملات خرد در روز گذشته زیر یک‌هزار میلیارد تومان بوده است. تقریبا نیازی به گفتن نیست که بورس با توجه به وضعیت فعلی، به‌خصوص رکود حاکم بر معاملات خرد، از حال‌و‌روز خوبی برخوردار نیست. نزدیک‌شدن نماگر اصلی بازار به کف کانال دو‌‌میلیون واحد با توجه به پایین بودن ارزش معاملات خرد سهام یادآور این است که تقاضا در بازار رو به ضعف نهاده و قدرتمند نبوده و بر این اساس در شرایط کنونی نمی‌توان به عملکرد مثبت بورس تهران در کوتاه مدت چندان خوش‌بین بود. این وضعیت در حالی است که بر اساس اظهارات کارشناسان بازار سرمایه، ارزش معاملات خرد در بازار سهام (سهام، حق تقدم و صندوق‌های سهامی) تا زمانی که در سطوح بالاتر از ۷هزار میلیارد تومان تثبیت نشود، نمی‌توان انتظار بازگشت به مدار تعادلی را داشت.
نکته‌‌‌‌‌‌ای که در مقطع کنونی از رصد تحرکات آیتم‌‌‌‌‌‌های مذکور درمی‌‌‌‌‌‌یابیم، این است که بازار سهام در برهه کنونی، هیچ سیگنال مثبتی از ناحیه دو پارامتر ارزش معاملات خرد و ورود پول، دریافت نکرده است؛ یعنی نه جریان ورود پول حقیقی به بازار سهام به‌گونه‌ای است که بتوان این نتیجه‌‌‌‌‌‌گیری را داشت که استقبال از بازار سهام در روزهای فعلی در محدوده‌‌‌‌‌‌های کنونی، استقبال معناداری است، و نه می‌توان از طریق آیتم ارزش معاملات به این نتیجه رسید که شاهد جابه‌جایی و دست‌به‌دست شدن تعداد زیادی از برگه‌های سهام میان گروه‌های مختلف هستیم. بنابراین می‌توان بیان کرد که آیتم‌‌‌‌‌‌های تابلوخوانی بازار که همواره برای تحلیل شرایط بازار مورد رصد قرار می‌گیرند، وضعیت مناسبی را مخابره نمی‌کنند. بورس تهران طی ۸۷ روز معاملاتی سال جاری، ریزش‌های عمیقی را به خود دیده و در اکثر روزهای معاملاتی قرمز بازار را چشیده است. حال که ورود پول، ارزش معاملات خرد و عملکرد فصلی بازار طی این مدت با ثبت بازدهی‌های منفی و ناامید‌کننده لباس سقوط را بر تن کرده‌اند، نماگر اصلی بورس تهران نیز از ابتدای سال با رفت‌وبرگشت‌های بی‌شمار داغ رونق را بر دل سهامداران گذاشته است.
