چرا زمان تسویه در معاملات مالی، مساله‌ای قابل‌توجه است؟
ایراد«T+۲»در بورس
نیوشا شایان‌مهر: بررسی بازارهای مالی نشان می‌دهد در اکثر کشورها زمان تسویه معاملات مالی 2روز کاری به‌حساب می‌آید. برخی از کشورها برای طرح‌های توسعه‌ای خود کاهش زمان تسویه را در اولویت قرار داده‌اند، اما این زمان چه محدودیت‌هایی برای سرمایه‌گذاران به‌وجود آورده است و چرا در بازار کریپتو این محدودیت وجود ندارد؟
زمان تسویه در معاملات مالی به دلایل متعددی حائزاهمیت است؛ چراکه انتقال مالکیت یک دارایی بهطور رسمی از فروشنده به خریدار در این تاریخ انجام می‌شود و تا این زمان فروشنده حقوق مالکیت، از جمله حق دریافت سود سهام یا پرداخت‌های بهره را حفظ می‌کند. همچنین تاریخ تسویه تعیین می‌کند که چه زمانی واریز یا برداشت پول از حساب‌های خریدار و فروشنده رخ می‌دهد که برای مدیریت نقدینگی و اطمینان از وجود منابع کافی برای تکمیل معامله بسیار مهم است. بازارهای مالی همواره تحت‌نظارت قرار دارند و تاریخ‌‌‌‌‌های تسویه معمولا به‌منظور اطمینان از عملکرد منظم و کارآمد بازارها تعیین می‌شوند.
رعایت این مقررات به جلوگیری از مشکلاتی مانند دستکاری بازار یا ناتوانی در تحویل دارایی‌ها کمک می‌کند. فاصله زمانی بین تاریخ معامله و تاریخ تسویه، هر دو طرف معامله را در معرض ریسک تسویه قرار می‌دهد که درک و مدیریت این ریسک برای حفظ ثبات بازار ضروری است. علاوه‌بر این، تاریخ تسویه تاثیر مستقیمی بر دریافت پرداخت‌های بهره اوراق قرضه و سود سهام دارد. در معاملات سهام، اگر معامله قبل از تاریخ ثبت برای سود سهام (تاریخی که شرکت‌ها برای تعیین سهامداران واجد شرایط دریافت سود سهام اعلام می‌کنند) تسویه شود، خریدار جدید سهام، سود سهام را دریافت خواهد کرد، اما اگر معامله پس از این تاریخ تسویه شود، فروشنده سود سهام را دریافت می‌کند. به‌عبارت دیگر، تاریخ تسویه تعیین می‌کند که چه‌کسی حق دریافت پرداخت‌های مرتبط با دارایی مورد معامله را خواهد داشت.
این موضوع از این منظر حائزاهمیت است که سرمایه‌گذاران ممکن است بخواهند قبل از تاریخ ثبت برای سود سهام، سهام خود را بفروشند یا بخرند تا بتوانند از پرداخت‌های آتی بهره‌مند شوند. به همین‌ترتیب، در مورد اوراق قرضه، تاریخ تسویه مشخص می‌کند که چه کسی بهره آن را دریافت خواهد کرد، بنابراین زمان تسویه تعیین می‌کند که چه‌کسی از پرداخت‌های مربوط به دارایی بهره‌مند خواهد شد. از سوی دیگر تاریخ تسویه می‌تواند زمان وقوع رویدادهای مالیاتی را نیز تعیین کند؛ چراکه در اغلب کشورها سود یا زیان سرمایه‌ای بر اساس تاریخ تسویه یک معامله شناخته می‌شود که می‌تواند بر زمان و مقدار تعهدات مالیاتی تاثیر بگذارد. با این وجود کاهش زمان تسویه و دسترسی سرمایه‌گذار به دارایی خود یکی ازنکات مهم در سرمایه‌گذاری به‌شمار می‌آید. میانگین زمان تسویه در بازارهای مالی T+2 است ؛ به این معنا که دو روز کاری بعد پول از حساب کار‌‌گزاری به‌حساب بانکی افراد منتقل می‌شود. برخی از کشورها نیز تلاش کرده‌اند این زمان را به یک روز کاهش دهند، با این‌وجود زمان تسویه همچنان یک محدودیت سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی به‌شمار می‌آید.
تحول زمان تسویه در بازارهای نوین مالی
زمان تسویه در بازار ارزهای دیجیتال به دلیل تفاوت‌‌‌‌‌های فناوری و ساختاری بهطور قابل‌توجهی کوتاه‌تر از بازارهای مالی سنتی است. ارزهای دیجیتال از فناوری بلاک‌چین بهره می‌برند، یک سیستم دفتر کل توزیع‌‌‌‌‌شده که در آن تراکنش‌ها توسط شبکه‌ای از گره‌ها به‌‌‌‌‌جای یک مرجع مرکزی تایید می‌شوند. این فناوری امکان ثبت و تایید تقریبا فوری تراکنش‌ها را فراهم می‌کند و پروتکل‌‌‌‌‌های بلاک‌چین فرآیند تسویه را خودکار می‌‌‌‌‌سازند. تراکنش‌ها پس از تایید توسط شبکه، در بلاک‌چین ثبت می‌شوند. این اتوماسیون نیاز به تطبیق دستی را از بین می‌برد و زمان تسویه را کاهش می‌دهد. در مقابل، بازارهای سنتی برای مدیریت فرآیند تسویه به نهادهای تسویه مرکزی و متولیان نیاز دارند که زمان لازم برای اعتبارسنجی و مدیریت ریسک را افزایش می‌دهد، درحالی‌که تراکنش‌های ارزهای دیجیتال به‌صورت همتا به همتا (P2P) انجام می‌شوند و نیازی به این واسطه‌‌‌‌‌ها ندارند.
این انتقال مستقیم دارایی‌ها فرآیند تسویه را تسریع می‌کند. بازارهای ارز دیجیتال به‌صورت 24ساعته و 7روز هفته فعالیت می‌کنند، برخلاف بازارهای سنتی که ساعات معاملاتی محدود دارند و در تعطیلات و آخر هفته‌ها تعطیل هستند که این عملیات مداوم به‌معنای این است که تراکنش‌ها می‌توانند در هر زمانی تسویه شوند و دوره‌‌‌‌‌های تسویه را کوتاه‌تر می‌کند. زیرساخت‌های شبکه‌‌‌‌‌های ارز دیجیتال برای معاملات با سرعت بالا طراحی شده‌اند و نوآوری‌‌‌‌‌هایی مانند شبکه لایتنینگ (برای بیتکوین) و راه‌‌‌‌‌حل‌‌‌‌‌های لایه2 مختلف به‌منظور افزایش سرعت و ظرفیت تراکنش‌ها کمک می‌کنند که این امر به کوتاه‌شدن زمان تسویه می‌‌‌‌‌انجامد. ارزهای دیجیتال از مکانیزم‌های اجماعی مانند اثبات سهام (PoS) و اثبات سهام تفویض شده (DPoS) استفاده می‌کنند که می‌توانند کارآمدتر از اثبات کار سنتی (PoW) مورد‌استفاده بیتکوین باشند و این مکانیزم‌‌‌‌‌ها تایید و تسویه سریع‌تر تراکنش‌ها را تسهیل می‌کنند.
در تراکنش‌های ارز دیجیتال، انتقال مالکیت تقریبا بلافاصله پس از تایید تراکنش رخ می‌دهد و دوره ریسک طرف مقابل را کاهش می‌دهد، درحالی‌که بازارهای سنتی با چرخه‌‌‌‌‌های تسویه طولانی‌‌‌‌‌تر، شرکت‌‌‌‌‌کنندگان را در معرض ریسک طرف مقابل بیشتری قرار می‌دهند. تراکنش‌های ارز دیجیتال ساده هستند و شامل انتقال دارایی‌های دیجیتال از یک کیف‌پول به کیف‌پول دیگر می‌شوند، درحالی‌که تراکنش‌های مالی سنتی، به‌ویژه در اوراق قرضه و سهام، اغلب شامل مراحل پیچیده‌‌‌‌‌تری از جمله تطبیق معاملات، تسویه و تسویه نهایی هستند. بهطور خلاصه، تاریخ‌‌‌‌‌های تسویه کوتاه‌تر در بازارهای ارز دیجیتال نتیجه‌‌‌‌‌ای از فناوری بلاک‌چین، نبود واسطه‌‌‌‌‌ها، عملیات مداوم بازار و فرآیندهای پیشرفته تراکنش‌ها هستند که این عوامل بهطور جمعی فرآیند تسویه را ساده و تسریع می‌کنند و آن را بسیار سریع‌تر از بازارهای مالی سنتی می‌‌‌‌‌سازند.
پیشنهاد تسویه کلیه اوراق بهادار در T+۱
