میراث برای بورس

عاطفه چوپان : ۱۲مرداد۱۴۰۰ و درحالی‌که بورس ایران در دوران ریاست‌جمهوری حسن روحانی روزهای عجیب و غریبی را پشت‌سر گذاشته بود، ابراهیم رئیسی با وعده در اولویت قرار‌دادن این بازار دولت را تحویل گرفت، این اما پایان روزهای بد این بازار مصیبت‌‌‌‌‌زده نبود. اگر تا پیش از این اتفاق‌هایی خارج از بازار بر آن تاثیر گذاشته بود، از این به بعد بازار سرمایه شاهد اتخاذ انواع تصمیمات اقتصادی بود که به ضررش تمام می‌شد. از تشدید قیمت‌گذاری دستوری گرفته تا افزایش فاصله نرخ دلار نیما با بازار آزاد، تحمیل هزینه به صنایع، کاهش حاشیه سود شرکت‌ها، ‌‌‌‌‌ تحمیل رکود با هدف کنترل تورم، افزایش نرخ بهره و... میراث شهیدرئیسی برای بورس هرچه بود در اولویت قرارگرفتن نبود و به خروج ۱۲۸‌هزار ‌میلیارد‌تومان سرمایه از این بازار منجر شد، حالا بازار سرمایه با زخم‌‌‌‌‌هایی به عمق دو دوره از دولت‌های مختلف که مهم‌ترین نتیجه‌اش ازبین‌رفتن اعتماد سرمایه‌گذاران بوده، به وعده‌های مسعود پزشکیان روی‌خوش نشان ‌داده‌است، اما در این گزارش کارشناسان میراث دولت شهیدرئیسی برای بورس را مرور می‌کنند.

بورس در کف

محمد خبری‌زاد، تحلیلگر بازار سهام گفت: بازار سرمایه بعد از سال‌1399 شرایط عادی را سپری نکرد؛ بخشی از این به دلیل اتفاق‌هایی بود که در دل بازار افتاد. اتفاقات بازاری که در بخشی از آن دولت آقای روحانی هم دست داشت. دعوت مردم به بورس در آن زمان و حضور پول‌های فراوان و عدم‌اجرای درست بازارگردانی‌ها و حمایت از سهم‌ها که می‌توان گفت بیشتر به دلیل بی‌تجربگی؛ چه در ناشران و چه در سهامداران عمده و چه سرمایه‌گذاران خرد اتفاق‌افتاده بود، باعث شد بازار حالت حبابی به خود بگیرد و بعد از اتفاقات مرداد و نزولی‌شدن روند بازار، آقای رئیسی روی کار آمد.

وی ادامه‌داد: در دوره شهیدرئیسی هم گرچه اتفاقات بازاری کمتر افتاد اما اتفاقات دیگری وضعیت بازار را وخیم‌تر کرد و آن سیاست‌هایی بود که در حوزه‌های اقتصادی و عمدتا توسط بانک‌مرکزی اتخاذ شد و باعث شد بازاری که یکبار حباب ترکانده بود و پتانسیل بازگشت به تعادل را داشت، این‌بار به دلایل بنیادینی که به آن تحمیل شده‌بود راکد شود. عمده این دلایل نیز افزایش بی‌رویه مالیات شرکت‌ها، افزایش نرخ خوراک شرکت‌ها، افزایش نرخ انرژی، نرخ بهره، فاصله زیادی که بین دلار نیما و بازار آزاد بود و سیاست‌های این‌چنینی باعث شد که بازار سرمایه اثر منفی شدیدی بگیرد. خبری‌زاد گفت: این اتفاقات باعث شد سودآوری دلاری شرکت‌ها کاهش قابل‌توجهی پیدا کند و به‌تبع آن P/E بازار هم کاهش پیدا کرد و این اتفاقات همگی به‌صورت دومینووار به بازار ضربات متعددی زد و می‌توان گفت الان بازاری که آقای پزشکیان تحویل گرفته، بازاری است که همه جور بلایی بر سرش آمده و چه از نظر دلاری و چه از نظر P/E به کف قیمتی خود در این سال‌ها رسیده‌است.

این تحلیلگر گفت: اگر سیاست اشتباه دیگری اتخاذ نشود یا سیاستی که مغایر با توقعات بازار سرمایه باشد اتخاذ نشود، به‌نظر وضعیت فعلی کف بازار است اما اگر دولت آقای پزشکیان بخواهد سیاست‌های دولت قبلی را ادامه دهد و زیر‌بار کاهش نرخ خوراک پتروپالایشی‌ها نرود و در حوزه انرژی هزینه‌ها را برای این شرکت‌ها بالا ببرد، در حوزه تخصیص انرژی قطعی برق‌ها تکرار یا تشدید شود، در حوزه نرخ دلار نیما و آزاد، بخواهد همچنان این فاصله را حفظ کند یا این سیاست را ادامه دهد و همچنان در حوزه نرخ بهره اگر زیر‌بار کاهش نرخ نرود و حتی افزایش نرخ بهره را ادامه دهد؛ همه اینها اوضاع را بدتر می‌کند اما اگر این سیاست‌ها هیچ‌کدام اتخاذ نشود یا به سمت اصلاح آن پیش برویم، می‌توان گفت بازار به کف‌های خودش رسیده و تنها چیزی که احتیاج دارد اعتمادسازی است که پول و سرمایه به‌جای اینکه به سمت بازارهای سفته‌بازانه‌ای مثل دلار، طلا و... برود با بازار سرمایه آشتی و به این سمت حرکت کند.

خبری‌زاد گفت: بازار سرمایه با سیاست‌های اتخاذی که قبلا اثر خود را بر بازار گذاشته، در کف‌های خود قرار دارد و امیدواریم که دولت جدید بتواند همان‌طور که بازار سرمایه در انتخابات از سیاست‌های اعلام‌شده حمایت کرد، تیم را طوری بچیند که به سمت اجرایی‌شدن این سیاست‌ها پیش ‌بروند و بازار وقتی اجرایی‌شدن این سیاست‌ها را ببیند، آرام‌آرام پول به سمت این بازار هم حرکت خواهد کرد.

 

بورس دچار سوءتغذیه

نیما میرزایی، دیگر تحلیلگر بازار سهام نیز گفت: شاخص‌ترین تصویری که از بازار سرمایه در طول سه سال‌فعالیت دولت مستقر داریم، این است که با توجه به سیاست‌های قیمت‌گذاری دستوری، دلارزدایی واولویت‌بخشی به موضوع کنترل تورم حاشیه سود شرکت‌های بورسی کاهش چشمگیری داشته و شرکت‌های بزرگ صنایع پتروشیمی و بعضا فولادی حتی در زمستان گذشته در یک اتفاق بی‌سابقه وارد فاز ‌زیان‌سازی شدند و به این‌ترتیب کاهش سود خالص شرکت‌های بورسی که از بارزترین ویژگی‌های بازار سرمایه است، نیز از اتفاقات این مدت بود. از طرفی قیمت‌گذاری در صنایع متعدد از طریق روش‌های مختلف که یکی از اصلی‌ترین آنها در صنعت خودروست و این صنعت را دچار چالش کرده‌است و اندک زمانی است‌که با توجه به ورودشان به بورس‌کالا موفق به سودسازی شده‌اند را هم خنثی کرد.

وی افزود: برای شرکت‌های دلاری و صادراتی نیز بحث دلار نیمایی را داریم که بیشترین اختلاف قیمت خود با دلار بازار آزاد را در ماه‌های اخیر تجربه‌کرده، هرچند الان اندکی بهتر است اما به هر حال از زیرمجموعه‌های تفکر قیمت‌گذاری دستوری است و طبیعتا کاهش سود صنایع را به‌دنبال داشته‌است. همچنین نرخ بهره رسمی حدودا 30‌درصدی هنوز در اقتصاد حس می‌شود و بر بازار سرمایه سایه افکنده و منجر به کاهش جذابیت آن برای سرمایه‌گذاران شده‌است، بنابراین اگر به وضعیت بورس در نگاه کلی در دوره گذار توجه کنیم، شرایط مشابه بیماری است که دچار سوتغذیه شده و کارآیی خود را از دست داده‌است.

میرزایی معتقد است؛ طبیعتا تغییرنگرش درخصوص موضوع کلان سرمایه‌گذاری و احترام به سرمایه‌گذار که جنبه‌های مختلفی دارد می‌تواند حال بازار را بهتر کند ولی این موضوعی نیست که یک‌شبه اتفاق بیفتد، پس در بازار اولیه بازگشت اعتماد و جلب سرمایه زمان بیشتری می‌طلبد. او گفت: دو نکته مهم هم پیرامون انتخابات امسال قابل‌توجه است؛ یکی کاهش انتظارات تورمی است که با توجه به انتخاب آقای پزشکیان و تیم اقتصادی که در آینده مشخص می‌شود، ولی می‌توان درخصوص تفکرات آن گمانه‌زنی‌هایی داشت و می‌تواند سرعت رشد دلار را از این جنبه مقداری تعدیل کند و شتابی که ما در طول سال‌های اخیر شاهد آن بوده‌ایم را اندکی کاهش دهد.

وی افزود: موضوع مهم و تاثیرگذار بعدی انتخابات آمریکا است که از نگاه فعلی شانس آقای ترامپ بیشتر است و با توجه به سیاست‌های سختگیرانه‌ای که او درخصوص ایران دارد و احتمالا آنها را تکرار می‌کند، از این جنبه هم طبیعتا شاهد تاثیر روی وضعیت درآمد ارزی کشور خواهیم بود و مجددا رشد کسری‌بودجه را شاهد خواهیم بود. این تحلیلگر گفت: به انضباط مالی بیشتر که در دولت بعدی شکل خواهد گرفت خوشبین هستیم، اما برآیند دو انتخاباتی که با هم مرورکردیم بیشتر به زیان اقتصاد و درآمدهای کشور و دولت است که طبیعتا بخشی از این فشار می‌تواند به بازار سرمایه وارد شود و در این‌صورت رشدی که برای بازار انتظار داریم با توجه به جاماندگی که داشته و شرایطی که از وضعیت حاد آن در ابتدا اشاره کرده‌بودیم، تحت‌تاثیر قرار خواهدگرفت.