انتقاد تحلیلگران از فاصله ۶۰ درصدی دلار آزاد و نیما
بورس صعود می‌کند؟
علی قاسمی: بورس تهران طی سال‌های اخیر نشان داده است که وابستگی زیادی به نرخ دلار دارد. از این‌رو، هر زمان نرخ دلار روند رو به رشدی را آغاز کرده، احتمالا شاخص بازار سهام نیز با افزایش ارتفاع همراه شده است؛ هرچند زمان واکنش بورس به دلار کمی با تاخیر است.
به نظر می‌رسد دلیل این تاخیر تصمیم سیاستگذار ارزی در خصوص رشد قیمت دلار نیما، یعنی دلار موثر بر شرکت‌هاست. از سال 97 تاکنون بازار به طور قابل‌توجهی در دو مرحله با پدیده اختلاف بالای دلار آزاد و نیما مواجه شده است. اول سال 97 بود که در تابستان با تغییر نرخ دلار موثر بر شرکت‌ها، از 4هزار و 200تومان به حدود 9هزار تومان بازار سهام با رشد بسیار خوبی مواجه شد. در سال 1401 نیز اختلاف دلار آزاد و نیما مانند تابستان 97 به بالای 100درصد رسیده بود، به طوری که در تاریخ 7اسفند 1401، قیمت دلار در بازار آزاد حدود 57هزار تومان و دلار نیما 28هزار و 500تومان بود. با تغییر رویکرد بانک‌مرکزی و تغییر این نرخ به محدوده 39هزار تومان، شاخص کل بورس از اوایل اسفندماه که در منطقه متعادلی قرار داشت تا اردیبهشت‌ماه حدود 700هزار واحد رشد را تجربه کرد و سقف جدیدی را در بالای قله 99 به ثبت رساند. اکنون نیز اختلاف این دو شاخص دلاری به حدود 60درصد رسیده است.به نظر می‌رسد مانند گذشته با کاهش سطح درگیری‌‌‌های خاورمیانه و احتمال بالای رشد قیمت دلار، این تفاوت قیمت در دو نماگر دلاری بیشتر نیز خواهد شد و اگر بانک مرکزی تصمیم بگیرد این اختلاف را مانند میانگین تاریخی خود به 10 تا 20درصد برگرداند، احتمالا بازار سهام، روند رو به رشد خود را شروع خواهد کرد و سقف جدیدی را به ثبت خواهد رساند. بازار به محرک جدیدی نیاز دارد. پرشدن گپ قیمتی این دو شاخص، بازار را وارد فاز رونق خواهد کرد.
تاثیر عملکرد شرکت‌ها در بورس
همه فعالان بازار سرمایه سال 1402 را سال رکود می‌‌‌نامند. رکود در بازار ارز، مسکن، طلا و همچنین بورس سبب شده است تا قیمت‌ها تحرک خاصی نداشته باشند. کاهش قیمت‌های جهانی و تثبیت قیمت دلار در محدوده 50هزار تومان سبب شده است تا بازار سهام، دوران رکودی را در صورت‌های مالی و تابلوی قیمتی نشان دهد. در روزهای پایانی سال، رشد قیمت دلار بازار آزاد این انتظار را در بورسی‌‌‌ها ایجاد کرد که احتمالا شاخص کل بورس رشد خوبی را تجربه کند. اما به نظر می‌رسد تا تصمیم بانک مرکزی در خصوص رشد قیمت دلار نیما قطعی نشود، احتمالا بازار سهام سقف‌شکنی نخواهد کرد. در اوایل سال 97 که دلار بازار آزاد، حدود 9هزار تومان بود و دلار نیما در 4هزار و 200تومان تثبیت شده بود، رانت قیمتی 100درصدی برای سرمایه‌گذاران ایجاد شد، به طوری که بازار سرمایه و شاخص کل طی بهار 97، در محدوده 93 تا 96هزار واحد نوساناتی را به ثبت رساندند. در تابستان 97، این اختلاف جبران شد و حتی در مقاطعی قیمت دلار نیما بالاتر از دلار بازار آزاد بود. بورس تهران در این مدت موفق شد شاخص کل را به بالای 100هزار واحد برساند و بازدهی خوبی را در تابستان نصیب شاخص کل کند. نماگر اصلی بورس تهران رشد 47درصدی و نماگر هموزن رشد 50درصدی را در تابستان داغ 97 تجربه کردند. دوباره فاصله شاخص‌‌‌های دلاری در اردیبهشت 98 به 56درصد رسید.
هرچند در آن مقطع بازار سرمایه روزهای پررونقی را تجربه می‌کرد، اما پرشدن این اختلاف، بورس تهران را به دوران پرنوسان 99 رساند. هرچند در سال 99 متغیرهای دیگری نیز به کمک بازار آمدند. پس از سال 99، اختلاف دلار آزاد و نیما در محدوده صفر تا 20درصد بود. روی کارآمدن دولت بایدن و دولت سیزدهم در ایران با شعار کنترل تورم، سبب شد تا بازار ارز دوران باثباتی را تجربه کند. فاصله دلار آزاد و نیما در آبان 1401 به بالای 20درصد رسید و تا اوایل اسفندماه به 105درصد افزایش یافت. در این میان، دوباره رونق به بازار برگشت. بورس تهران از مقطع مذکور، تا اردیبهشت امسال 60درصد رشد کرد. اکنون این اختلاف به 60درصد رسیده است.
به‌نظر می‌رسد بانک مرکزی تمایلی به پرکردن این فاصله ندارد. نهایتا قیمت دلار نیما با رشد اندک به 40هزار و 600 تومان رسیده است. در گذشته نیز شاخص کل نسبت به رشد قیمت دلار تاخیر زمانی نشان می‌داد. سال 1401 رشد قیمت دلار بازار را در محدوده یک‌میلیون و 800هزار تومان نگه داشت. در آن زمان با دلار 28هزار و 500تومانی واقعا بازار یک‌میلیون و 800هزار واحد می‌‌‌ارزید. اما رکوردزنی شاخص کل زمانی آغاز شد که این اختلاف جبران شد. اکنون نیز بازار در محدوده 2میلیون و 150هزار تا 2میلیون و 250هزار واحد قرار دارد و احتمالا تا روشن شدن تکلیف دلار نیما در همین محدوده باقی می‌‌‌ماند. شاخص کل بورس برای عبور از سقف 2میلیون و 500هزار واحدی به محرک جدیدی به نام رشد دلار نیما احتیاج دارد. در این صورت با فرض اینکه به طور متوسط ارزش دلاری بازار 180میلیارد دلار باشد، شاخص کل پتانسیل آن را دارد تا با ثبت قله جدید به 3میلیون واحد برسد.
