در انتظار حمایت

اوراق مشتقه نخست روی دارایی پایه زعفران، معامله و خرید و فروش شد. با گذشت زمان، کالاهایی چون زیره و پسته نیز به پیشواز بورس کالا و بازار مشتقه رفتند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های معاملات مشتقه، امکان انجام معاملات به صورت دوطرفه است. بر همین اساس به دلیل اینکه معاملات این بخش از بازار سرمایه به‌ صورت اهرمی عمل می‌کند، امکان کسب بازدهی فراتر از سرمایه اولیه وجود دارد. البته باید اظهار کرد که این بازار به دلیل دوطرفه بودنش، ریسک بالاتری نسبت به معاملات بازارهای یک‌طرفه دارد و در صورت عدم آگاهی به‌راحتی سرمایه سرمایه‌گذار در معرض نابودی قرار می‌گیرد. علاوه بر این، دو طرف خریدار و فروشنده می‌توانند پیش از پایان قرارداد، از معامله خارج شوند و زیان یا سود خود را شناسایی کنند.

نگاه کارشناسی به بازار مشتقه

سلمان یزدانی، کارشناس بازار مشتقه، می‌گوید: بازار مشتقه در مهرماه سال جاری فضای متفاوتی نسبت به شهریورماه را تجربه نکرد. پس از آنکه تحولاتی در سطح کارگزاری‌ها به وجود آمد و بازرسی‌های وسیعی از سوی سازمان و شرکت بورس صورت گرفت، سرمایه‌گذارانی که نقدینگی زیاد و جریانات نقد بالایی را وارد بازار مشتقه کرده بودند، از این اقدامات به‌شدت به ستوه آمدند و تصمیم به ترک بازار مشتقه گرفتند. با توجه به اینکه سرمایه‌گذاران باتجربه در سمت فروش فعالیت دارند، در کال‌آپشن‌ها با استراتژی کاورد‌کال (خریدسهام + فروش اختیار خرید)و در پوت‌آپشن‌ها به قصد تصاحب دارایی در قیمت‌های ارزنده، زمانی که این دسته از سرمایه‌گذاران قصد کوچ از بازار دارند، رونق نمادها کاهش شدیدی پیدا می‌کند. از این‌ رو است که به‌جز نماد خودرو که تجمع نوسان‌گیرها بوده و نماد شستا که در روزهای اخیر صندوق‌ها روی آن فعالیت دارند، نماد دیگری نمی‌توان یافت که بتوان اعمال‌های متنوعی  بر آن مشاهده کرد.

در این میان تک‌نمادهایی همچون ضدی ۸۰۰ که از نمادهای باسابقه بازار بوده در حال حاضر رونق مطلوبی دارد. از طرفی گاهی اوقات که برخی نمادها به دلیل بازارگردانی مطلوب جزو نمادهای مساعد بازار هستند، می‌توان از تک اختیار معامله‌های بانکی و اهرم نام برد. با این وجود می‌توان به‌وضوح خالی بودن اختیار معامله‌های صندوق‌های جدید مانند پتروآگاه، سلام و فیروزه را دید که در اوج وضعیت بازار این نمادها به‌خوبی مورد معامله قرار می‌گرفتند.

این کارشناس بازار مشتقه ادامه داد: چندان نمی‌توان پیش‌بینی کرد اما در صورتی که روند نامطلوب فعلی در بازار ادامه‌دار باشد، به‌زودی اکثر این نمادها در راستای تمدید اختیار معامله‌های  اقدامی نمی‌کنند و همچون بسیاری از اختیار معامله‌های  فرابورس تبدیل به قالبی بی‌معنا خواهند شد. این کارشناس بازار مشتقه ضمن ابراز امیدواری از حساسیت سازمان و شرکت بورس نسبت به حل مشکلات بازار مشتقه، گفت: امید می‌رود سازمان و شرکت بورس ضمن تمرکز بر مباحث اصلی، همچون حل مشکل OMSها، بر امکان توثیق سهام نیز تاکید کنند. همچنین با وجود اینکه نمادهای آتی به بازار سرازیر شدند، به تبع اینکه فعالان و سرمایه‌گذاران از بازار خارج نمی‌شوند و علاقه به آتی از خود بروز نمی‌دهند، این نمادها هم بی‌رونق معامله می‌شدند. در حال حاضر به نظر می‌رسد در شرایط کنونی برای فعالان و سرمایه‌گذاران بازار به جز نمادهای شستا، خودرو و خساپا عملا نمی‌توان نمادهایی را برای معامله در حجم بالا عنوان کرد. بر این اساس  می‌توان گفت که سیاستگذاران باید تصمیم جدی برای حمایت از بازار مشتقه به عمل آورند.

یزدانی در مورد مشتقات بورس کالا افزود: مشتقات بورس کالا را می‌توان از منظر متفاوت‌تری بررسی کرد. با توجه به مدیریت باثباتی که بخش مشتقه بورس کالا طی سالیان گذشته سپری کرده و همچنین تاملی که در بازگشایی نمادها در تنوع‌بخشی به خرج داده شده، به نظر می‌رسد روند آن در سال‌های گذشته رشد خوبی داشته باشد. با حل بحران بسته شدن آتی سکه که می‌توانست بازار مشتقه را با چالش عجیبی روبه‌رو کند، و با تدبیر مناسب و با ورود آتی زعفران و آتی پسته با نماد«ضسته»، وضعیت هولناک بازار کاهش پیدا کرد و بازار مشتقه توانست به مرور زمان کمر راست کند و به تنفس خود ادامه دهد.

بر همین اساس بود که آتی صندوق طلا جایگزین آتی سکه شد. همچنین اقدام آپشن روی آتی صندوق طلا با وجود اینکه گزینه جذابی بود اما چندان مورد استقبال قرار نگرفت، اما نشان می‌داد بورس کالا تمایل زیادی به توسعه ابزارهای مورد معامله دارد. از طرفی ورود شمش نقطه‌عطفی در تحولات بازار مشتقه کالایی بود. گواهی سپرده شمش باعث شد ابزارها در بورس کالا به فعالیت ادامه دهند‌ و راه‌حلی برای مشکل گواهی‌های صندوق‌های طلا و سپرده‌گذاری‌ها باشند. سپس آپشن روی شمش طلا، به عنوان یکی از جذاب‌ترین ابزارهای تکمیلی امکان پیاده‌سازی کاورد‌کال روی شمش طلا و صندوق آتی و صندوق طلا کهربا، موجب شد بورس کالا مسیر پرسنگلاخ پیش رو را آرام طی کند.

 البته تنها نکته حائز اهمیت این بخش فرآیند سخت کدگیری است که نیازمند مراجعه به بانک و بازگشایی حساب در اختیار است. در صورتی که چنین معضلی بهبود پیدا کند، به‌زودی بورس کالا می‌تواند حول موضوع مشتقه بسیار موفق فعالیت کند. یزدانی همچنین اظهار کرد: در حال حاضر در سرتاسر جهان مشتقات اصلی روی کالاها استوار است. در کشور ما نیز طلا دارایی بسیار بااهمیتی است. اگر سرمایه‌گذاران عزمشان را جزم کنند که در اسرع وقت به فعالیت در سبد طلا بپردازند، باید از گواهی سپرده سکه در انواع گوناگون، گواهی سپرده شمش، صندوق‌های طلای متنوع که به‌زودی پذیره‌نویسی یکی از آنها انجام خواهد شد، استفاده کنند.

این صندوق‌ها که بر حسب ترکیب گوناگون شمش و سکه متفاوت‌اند، از صندوق‌هایی چون «کهربا» که بخش اعظم آن سکه‌اند تا صندوقی چون آلتون که بخش زیادی از آن شمش است، را شامل می‌شوند. همچنین آتی صندوق طلا و آتی شمش دو نمونه از آتی‌های آنها هستند. آپشن روی آتی صندوق طلا، آپشن شمش و آپشن صندوق «کهربا»  هم وجود دارند. این ابزارها جذابیت بالایی دارند اما چندان شناخت‌شده توسط عامه مردم نیستند. بنابراین باید سیاستگذاری‌های مناسبی جهت شناخته تر شدن ابزارها و بازار مشتقه به عامه مردم اتخاذ شود.