پنجمین بورس کشور ؛کاربردی یا نمادین؟

در این فراخوان متقاضیان مختلف شامل بورس‌ها، نهادهای بازار سرمایه، شرکت‌های تامین سرمایه و نهادهای مالی ملزم شدند که به‌منظور مشارکت در هیات موسس منابع درآمد ارزی با منشأ خارجی داشته باشند و صرفا از همین محل نسبت به تامین سهم آورده خود اقدام کنند.

ظاهرا ترکیب سهامداران نیز باید به‌گونه‌ای درنظر گرفته شود که اکثریت سهام متعلق به اشخاص خارجی باشد و همچنین تملک اکثریت سهام توسط اشخاص خارجی با افزایش سرمایه از محل سلب حق‌تقدم و واگذاری آن به اشخاص خارجی که به تصویب مجمع فوق‌العاده سهامداران بورس بین‌المللی خواهد رسید، صورت بگیرد.

اما چگونگی فعالیت این بورس درحالی‌که ایران به شبکه سوئیفت متصل نیست، همچنان در لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی (FATF) مانده‌‌‌‌‌‌ و برای بسیاری از مراودات تجاری نیز دست به دامان کشور سوم است، در هاله‌‌‌‌‌‌ای از ابهام قرار دارد.

 بورس غیرعملیاتی

کمال خانزاده، مدیرعامل کار‌‌گزاری پویش البرز با اشاره به اینکه موضوع بورس بین‌الملل ابتدا در دوران احمدی‌‌‌‌‌‌نژاد مطرح شد، گفت: این موضوع در آن زمان برای اولین‌بار مطرح شد اما با توجه به اینکه در آن زمان ایران درگیر تحریم‌های شدید بین‌المللی بود، این اتفاق عملیاتی نشد.در حال‌حاضر این موضوع دوباره مطرح‌شده و فراخوان تاسیس آن نیز منتشر شده‌است، با توجه به اینکه پذیره‌نویسی باید از محل ارز خارج از کشور و یورویی باشد احتمالا این بورس خارج از چارچوب سازمان بورس شکل می‌گیرد.  وی با اشاره به ریشه‌‌‌‌‌‌های احتمالا سیاسی موضوع عنوان کرد: به‌نظر می‌رسد با توجه به اتفاقات مثبت اقتصادی که در منطقه خاورمیانه در حال وقوع است، ایران نیز می‌خواهد اقداماتی را درخصوص برخی از کامودیتی‌‌‌‌‌‌هایی که وضعیت خوبی در آنها دارد آغاز کند.

به هر حال ترکیه درنظر دارد در پایگاه قیمت‌گذاری انرژی منطقه‌ ایفای نقش کند و ایران نیز برای اینکه از موضوع عقب نماند، می‌خواهد بورس بین‌المللی تشکیل دهد تا احتمالا برخی از مشتقات نفتی، کامودیتی‌‌‌‌‌‌ها و... را برای مشتریان خارجی خود عرضه کند، اما نکته اینجاست که با وجود تحریم‌های موجود عملیاتی‌شدن این موضوع سخت

به‌نظر می‌رسد.  خانزاده ادامه داد: چنانچه دولت بخواهد مستقیما پشت سهامداران باشد، مبادلات مالی این بورس مشکل خواهد شد، اما اگر شرکت‌های بخش‌خصوصی که در صنایع نفت، پتروشیمی و سایر کامودیتی‌‌‌‌‌‌ها فعالند سهامداران این بورس باشند، می‌توانند پایگاه خوبی برای اقتصاد کشور باشند اما در کل موضوع بیشتر جنبه سیاسی دارد و در دوره فعلی با توجه به تحریم‌ها چندان عملیاتی به‌نظر نمی‌رسد.

این تحلیلگر اظهار کرد: تا زمانی‌که به شبکه سوئیفت وصل نشده و از لیست سیاه FATF خارج نشویم سازمان‌هایی که به شکل رسمی در سطح بین‌المللی تاسیس می‌شوند امکان اجرایی نخواهند داشت.

البته تاسیس این بورس با توجه به رقمی که برای آن تعیین‌شده نشدنی نیست، اما مهم قسمت اجرایی موضوع است و باید دید ما در چه حوزه‌هایی مزیت بین‌المللی داریم و تاثیرگذاری ما بر تعیین قیمت در بازارهای جهانی به چه میزان است.

وی افزود: اگرچه شاید در برخی از محصولات مانند متانول در قیمت‌گذاری جهانی نقش داشته باشیم اما قیمت‌گذاری این محصولات در هاب‌های منطقه‌ای مختلف انجام می‌شود و از این‌رو بورس بین‌الملل به‌نظر فرمالیته می‌آید. احتمالا در همان حد که در رینگ خارجی بورس انرژی فعالیت داریم، در بورس بین‌الملل هم می‌توانیم فعالیت کنیم و به همان روال که شرکت‌های خصوصی محصولات خود را در بورس انرژی عرضه می‌کنند و منابع خود را به‌صورت ارزی می‌گیرند، در بورس بین‌المللی هم به همین نحو فعالیت کنند تا بعد ببینیم معادلات منطقه‌ای به چه صورت خواهد بود. خانزاده با اشاره به رقابت اقتصادی شدید در منطقه گفت: کشورهای منطقه به دلیل تحریم ایران در تلاشند با ما مبادلات زیادی نداشته باشند و ایران را در مبادلات میان کشوری یا منطقه‌ای دور بزنند و مبادلاتی هم اگر هست، محدود است.

از طرف دولت و شرکت‌های دولتی محدودیت‌ها زیاد است و بخش‌خصوصی نیز با شرایط سختی در حال فعالیت است. واردات و صادرات نیز با هزینه‌های بالایی انجام می‌شود و امکان واردات مستقیم بخش زیادی از مواد اولیه موردنیازمان را نیز نداریم و این مواد عمدتا از طریق کشور ثالث وارد می‌شود و در این میان هزینه‌ای نیز به اقتصاد کشور و بهای تمام‌شده مواد اولیه اضافه می‌شود.  این تحلیلگر اظهار کرد: شاید بورس بین‌الملل در چارچوب توافق‌ با  چین و به منظور نقش‌آفرینی ایران در اتفاقات منطقه باشد.متاسفانه توضیحات زیادی درخصوص چشم‌انداز این بورس ارائه نشده‌ و فعلا فقط موضوع پذیره‌نویسی مطرح است.

خانزاده با اشاره به نحوه شکل‌‌‌‌‌‌گیری بورس‌های مختلف در ایران گفت: شکل‌گرفتن این سازمان‌ها حتی در داخل سازمان نیز بسیار زمان برد. فقط ۵سال طول کشید تا فرابورس شکل واقعی خود را پیدا کند و در سال‌های اول نیز شرکت‌های زیادی پذیرش نشدند اما بعدها موفق شد. بورس‌کالا و انرژی نیز به همین شکل راه‌افتاد، در سال‌های ابتدایی پیچیدگی زیادی نداشت و محصولات خاصی ارائه نمی‌کرد اما به مرور با قوانین و مقررات ساختار پیدا کرد و الان به حوزه‌های مختلف ورود کرده است و البته که با چیزی که از تاسیس مثلا بورس انرژی در ایران انتظار داشتیم، فاصله داریم. قطعا بورس بین‌الملل نیز سال‌هایی را برای شکل‌گیری نیاز دارد و امیدواریم تا آن زمان تحریم‌ها نیز برداشته شوند و نقش اقتصاد ایران در دنیا پررنگ‌تر شود.