رفتارشناسی ابربازیگر بازار سهام بررسی شد
بورس درگیرتله ارزی
به این ترتیب تحلیلگران اقتصادی مسیریابی بازارهای دارایی (به‌ویژه بازار ارز) را نه‌تنها متاثر از نقشه معادلات سیاسی کشور می‌دانند، حتی با تغییر تاکتیک سیاستگذاران در فرآیند رفت‌و‌برگشت‌های بین‌المللی نیز به واکنش سریع پرداخته‌اند. از این‌رو با وجود اینکه سیاستگذار اقتصادی در پی ایجاد ثبات در بازارها بوده است اما بر اساس اثرپذیری بازارها از متغیرهای غیراقتصادی، روند ورود پول به بازارها همواره با نوسانات غیرمنطقی مواجه بوده است. روز گذشته و در‌حالی‌که تالارشیشه‌ای در نخستین روز هفته نتوانست انتظارات سهامداران را برآورده سازد اما در روز یکشنبه تا حدودی از فضای مایوس‌کننده شنبه فاصله گرفت و با رشد بیش از ۷هزارواحدی، خود را تا مرز ۸/ ۱میلیون واحدی بالا کشید.
گفته‌های کارشناسان بازار سرمایه نشان می‌دهد اثرپذیری بازار مذکور از نوسانات قیمت ارز و برخی احتمالات مبنی بر خروج از بن‌بست مذاکراتی برجام مجددا بازار سهام را وارد فاز جدیدی از تغییرات خواهد کرد. با توجه به اینکه فعالان اقتصادی ابعاد چارچوب مذاکرات و سناریوهای توافقات را به‌وضوح مورد بررسی قرار می‌دهند این عامل به عنوان یک محرک قوی، وزن سنگینی به سمتوسوی دادوستدها در بازارهای مختلف می‌دهد. برآیند اظهارات کارشناسان بازار سرمایه در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد نوسانات بازارهای دارایی در روزهای گذشته به‌شدت از دیدارهای مقامات ایران با مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاثیر گرفته است. عقب‌نشینی قیمت دلار و طلا به روشنی بر این مدعا تاکید می‌کنند، به طوری که می‌توان ریزش ۳۳هزارواحدی بازار سهام در نخستین روز هفته را به افت قیمت دلار گره زد.
ترکش دلار در بازار سهام
فعالان اقتصادی معتقدند تحولات جدید قیمتی در بازار ارز صفحه جدیدی در دفتر اهالی بازار سهام خواهد گشود. با توجه به اینکه هرگونه نوسان ارزی نقش مستقیمی بر جریان دادوستدهای بورسی ایفا می‌کند، به نظر می‌رسد با تداوم این وضعیت، تالار شیشه‌ای نیز شاهد تغییرات جدیدی باشد. در همین رابطه علی عصاری، کارشناس بازار سرمایه، تغییر مسیر شاخص کل در روز گذشته نسبت به «شنبه بد» بازار را تغییر فاز قیمت دلار آزاد به دنبال مذاکرات رافائل‌گروسی در تهران عنوان کرد. او با اشاره به اثرپذیری بورس تهران از نوسانات قیمت ارز اظهار کرد: هر گونه نوسان در بازار ارز، معاملات بورس را وارد فاز جدیدی از ابهام خواهد کرد. هر اتفاقی که به بازار ارز شوک وارد کند، ترکش آن بر بازارهای دیگر خواهد نشست. خواه این شوک منفی باشد یا مثبت. با این تفاوت که با تغییر مدل شوک‌ها اهم و غیر اهم در بازارها جا‌به‌جا خواهند شد. همانطور که بارها مشاهده کردیم بازار در تقابل با نوسانات ارزی واکنش‌های سریع و آنی نشان داده است و حتی گاهی مواقع کاهش بهای دلار را پیشخور کرده است.
عصاری مهمترین دلیل اثرپذیری بورس از قیمت ارز را «قابلیت نقدشوندگی بالای بازار سهام» عنوان کرد و گفت: در بازار سرمایه گرچه سهامداران قدیمی زیادی وجود دارند اما واقعیت امر آن است که فرمان بازار سرمایه در دستان افرادی است که صاحب پول بزرگ هستند. به همین دلیل زمانی که بازارهای ارز و طلا مرزهای جذابیت را درمی‌نوردند، گروه مذکور پول را از بازار سهام خارج و وارد این دو بازار می‌کنند. تجربه نیز نشان می‌دهد در مقاطعی که دو بازار مذکور وارد روند افزایشی شده‌اند سرعت خروج پول از بورس با شدت بیشتری همراه بوده است. او در ادامه با بررسی روند معاملات بازار سهام در روزهای شنبه و یکشنبه تاکید کرد: ریزش ۳۳هزارواحدی روز شنبه را باید متاثر از سیر نزولی قیمت دلار دانست.
اما آنچه توانست در روز گذشته از تداوم سرخ‌پوشی بورس بکاهد، خوش‌بینی ایجادشده در فضای سیاست خارجی کشور بود. اخبار سیاست خارجی کشور اگر چه در روز گذشته بازار را از روند نزولی نجات داد، اما بررسی بازار حاکی از آن است که در اواخر روند دادوستدها، معامله‌گران با فشار عرضه مواجه بودند. این موضوع از اثرپذیری شدید بورس از نوسانات بازار ارز خبر می‌دهد. به این ترتیب حساسیت‌های برجامی سبب شد گروه‌های ریالی، به ویژه گروه‌های بانکی و خودرویی که مدت‌هاست جهش قیمت را تجربه نکرده‌اند، بتوانند به سمت ارتفاعات بالاتر حرکت کنند.
این کارشناس در پاسخ به اینکه آیا ممکن است بازار سهام مجددا وارد مسیر مبهم معاملاتی شود، بیان کرد: رفتاری که بازار سهام در کوتاه‌مدت نشان خواهد داد بدون شک با واکنش این بازار در بلندمدت متفاوت خواهد بود. اگر نوسانات بازار ارز در نقطه‌ای ثابت متوقف شود، در چنین شرایطی بازار سهام مسیر اصلی خود را پیدا خواهد کرد. یعنی در وضعیت «ثبات ارزی» بازار سهام به سرعت وارد مدار صعودی خواهد شد. اهالی بازار سهام به دنبال این هستند که نرخ رشد تورم با کاهش نسبی روبه‌رو شود. رسیدن به این مرحله اگرچه با اما‌و‌اگرهای فراوانی مواجه است اما در صورت محقق شدن این برنامه از سوی سیاستگذار، بازار سهام استارت حرکت رشد منطقی را خواهد زد. البته این اتفاق منوط به آن است که بورس ابزار دست سیاستگذار چه برای کنترل بازارها و چه برای کسب درآمد نشود.
به گفته این کارشناس، حرکت نوسانی قیمت ارز وضعیت غیر‌قابل‌پیش‌بینی بر فضای بازار سهام حاکم خواهد کرد. او در توضیح این موضوع گفت: کنترل نرخ ارز در محدوده‌ای مشخص مطابق با انتظارات تورمی بر شفافیت بازارها می‌افزاید. البته برخی گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن بود که نرخ دلار در دوره ریاست قبل بانک مرکزی تثبیت شود، اما این مهم رخ نداد و چشم‌انداز بازار مزبور هم‌اکنون نیز در ابهام است. ثبات نرخ ارز در میان‌مدت می‌تواند تعادل را به بورس بازگرداند. همزمان با حذف سیاست دستوری در نرخ دلار نیما (۲۸هزار و ۵۰۰تومان) برای اکثر شرکت‌های سهامی و فعالیت بازار حواله ارز و کشف قیمت بر حسب عرضه و تقاضا، شاهد بازگشت اقبال و موج جدی از پول به جریان خرید‌و‌فروش سهام بودیم؛ به طوری که رکوردشکنی‌های هفته نخست اسفند سبب شد تا حدود زیادی از جو مبهم معاملات این بازار کاسته شود.
در حال حاضر توجه فعالان اقتصادی تحت‌تاثیر همان روند شگرف اسفند و رکوردشکنی‌های تاریخی شاخص‌های سهامی به این بازار جلب شده است. این موضوع از آن جهت حایز اهمیت است که می‌تواند منجر به تزریق پول از سوی حقیقی‌ها شود. اما می‌توان گفت جریان تقاضا و رفتار فروشندگان در چرخه معاملات طی روزهای آینده متاثر از نوسانات بازار ارز است. در این میان آنچه قابل‌ملاحظه است، این است که نوسانات نرخ دلار، چه رشد آن و چه عقبگرد آن، تبعات منفی برای بازار سهام خواهد داشت.
بورس در گیرودار تله ارزی
در دو سال گذشته شاید بتوان مهمترین عامل اثرگذار بر بازار سهام را نوسانات نرخ دلار تحت تاثیر عوامل سیاسی دانست. حدود ۶۰درصد از ارزش بازار سهام در دستان صنایع کامودیتی‌‌‌محور است، صنایعی که با نوسان قیمت دلار تغییرات جدی را در روند قیمتی تجربه می‌کنند. بررسیها نشان می‌دهند صنایع دلاری دردوره‌های مختلف سال و با توجه به نرخ‌های گوناگون، عملکرد متفاوتی از خود به نمایش گذاشته‌‌‌اند. گروه‌های کوچک ریالی نیز معمولا متاثر از این تحولات برخی مواقع و در کوتاه‌مدت شاهد ورود پول‌های خرد بودند. هواداران این گروه‌ها در بازه یادشده معمولا با توجه به سیر تحولات احیای برجامی و بالا گرفتن گمانه‌زنی‌ها در خصوص نوسانات نرخ دلار، معمولا به صورت مقطعی به سمت ریالی‌ها کوچ کرده‌اند. از این منظر دلار به عنوان بازیگردان اصلی بورس شناخته می‌شود.
فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه، با اشاره به اثرپذیری مستقیم بازار سهام از روند نوسانی قیمت اسکناس آمریکایی افزود: دور شدن اغلب صنایع از گرفتاری دلار ۲۸۵۰۰تومانی یک پیام روشن و سیگنال واضح برای سیاستگذاران دارد. به نظر می‌رسد تاثیر افزایش قیمت دلار در میان‌مدت قابل‌اتکا باشد و احتمالا در بلندمدت به بهبود کیفیت عملکرد بنگاه‌های بورسی و گزارش‌های ماهانه آنها منجر شود. بررسیها حاکی از آن است که انتظارات تورمی و تشدید تنش سیاسی بین ایران و غرب از سپتامبر ۲۰۲۲ از جمله عواملی بوده است که موجب شده نرخ دلار به سمت کانال‌های بالاتر هدایت شود.
گرچه بازار سهام به طور جدی از این تقابل قیمتی جاماند و نتوانست انتظارات را برآورده کند، اما دلار به عنوان یک محرک جدی و قدرتمند در ذهن سهامداران نقش بسته است. همانطور که ملاحظه می‌شود نقش دلار در اقتصاد کشور نقشی انکارناپذیر است و انتظارات تورمی نیز در همین راستا تعیین می‌شود. دو عامل رشد قیمت دلار و تشدید انتظارات تورمی که افزایش قیمت کالاهای اساسی را رقم زده است، در ماه‌های قبل سبب انتظار برای به پرواز درآمدن بورس تهران شده بود. این امر موجب شده تحولات بازار ارز زیر ذره‌بین اهالی بازار سهام قرار بگیرد.
او افزود: این روزها به دنبال انتشار برخی اخبار مساعد حول محور مذاکرات برجامی، شاهد افت نرخ دلار از محدوده‌های تاریخی هستیم. در این بین ممکن است اخبار ضدونقیص نوسانات قیمت ارز را بیش از پیش کند. این مهم به صورت مستقیم بر نحوه دادوستدهای بورسی اثرگذار است و رفتار معامله‌گران را بیش از گذشته تحت‌تاثیر قرار خواهد داد. روز گذشته هر برگ اسکناس دلار در بازار آزاد در سطح ۵۲۵۵۰تومان (تا لحظه تنظیم این گزارش) معامله شد. به همین دلیل افت بازار سهام در روز شنبه را شاید بتوان به روند کاهشی قیمت‌ها در بازار ارز نسبت داد. با وجود آنکه نوسانات احتمالی موجب افزایش تردیدها از سوی سهامداران خواهد شد، اما با توجه به اینکه بازار سهام نسبت به سایر بازارها پتانسیل بیشتری برای رشد مجدد دارد، می‌توان امیدوار بود بورس در این مقطع تاثیر چندانی از دلار نپذیرد.
با توجه به اینکه بورس تهران در راستای قیمت دلار در مسیر صعودی قرار گرفته است اما از لحاظ چشم‌انداز انتظارات تورمی و جاماندگی قیمت‌ها فاصله زیادی با بازارهای دیگر دارد، به نظر می‌رسد بازار ارز در کوتاه‌مدت شاهد افت معنادار و از دست دادن کانال ۵۰هزارتومانی نباشد. این موضوع می‌تواند به نفع بورس در جهت جاماندگی قیمتی و بازگشت تقاضا به سمت تالار شیشه‌ای تمام شود.
