«دنیای‌اقتصاد» چراغ‌سبز پاییز به صنایع بورسی را بررسی می‌کند
تغییر فرمان انتظارات در بورس؟
آنچه مشخص است اینکه با تعویق احیای توافق هسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای، امید به رفع تحریمها در کوتاه‌مدت کاهش یافته و همین مساله نه‌تنها اثر خود را بر معاملات سهام صنایع موسوم به برجامی (نظیر خودروسازان و بانک‌ها) گذاشته، بلکه به دلیل کمرنگ‌شدن انتظارات قبلی مبنی‌بر تعدیل چشم‌‌‌‌‌‌‌‌‌انداز تورمی و کنترل کسری‌بودجه دولت، بر کلیت فضای بورس نیز موثر بوده است، با این حال توجه به این نکته حائزاهمیت است که قدرتمندترین روندهای صعودی در بازار سهام ایران مقارن با دوره‌های کاهش ارزش ریال و جهش سودآوری ریالی صادرکنندگان شکل‌گرفته است، از این‌رو می‌توان گفت با توجه به ارزش‌گذاری متعادل سهام در سطوح کنونی، نگرانی عمده‌ای از تحولات برجامی متوجه کلیت بازار نیست و بسته به تحقق یکی از سناریوهای سیاسی، بخش‌های متفاوتی از صنایع مهم بورس مستعد بهبود سودآوری و کسب بازدهی در افق میان‌مدت هستند.
با تعویق توافق چه می‌شود؟
مرسوم است که می‌گویند در بازارهای مالی «آینده» مورد معامله قرار می‌گیرد؛ به این معنا که آنچه جریان عرضه و تقاضا را شکل می‌دهد بیش از آنکه به اخبار روز مربوط باشد، به گمانه‌زنی سرمایه‌گذاران درخصوص تحولات آتی بازمی‌گردد. مصداق این گزاره در نوسانات اخیر دلار قابل‌مشاهده است، به‌نحوی‌که به‌رغم عدم‌تغییر وضعیت عملیاتی تحریمها، انتظار اولیه از احیای توافق هسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای باعث تقویت ۱۰درصدی ارزش ریال شد و در هفته گذشته هم، کمرنگ‌شدن این انتظارات منجر به معکوس شدن روند و بازگشت دلار به سطوح قبلی شد. بازار سهام به‌طور کلی واکنش ملایم‌تری به‌سر خط اخبار نشان داده و شاهد نوسان معناداری نبوده است، اما از یک نگاه کلی‌تر می‌توان به ارزیابی آثار تعویق مذاکرات بر بازارها پرداخت. واقعیت این است که شرایط کنونی بیشترین مشابهت را با دوره قبل از دور آخر مذاکرات وین در مرداد‌ماه دارد. ویژگی دوره مزبور عبارت بود از پیگیری سیاست پولی نسبتا انقباضی توسط بانک مرکزی به‌منظور مهار تورم، بهبود درآمدهای نفتی ناشی از نرخ مناسب فروش نفت و نیز مداخله نسبی بازارساز به‌منظور کنترل کاهش ارزش ریال به‌طور همزمان. در همین حال، سایه احتمال توافق و ادامه مذاکرات هم بر بازارها سنگین ارزیابی می‌شود. خروجی این شرایط، عبارت بود از توقف رشد دلار در کانال ۳۲هزار‌تومانی و رکود نسبی بورس در سطوح بالاتر از محدوده فعلی شاخص. در وضعیت کنونی هم رعایت نسبی انضباط پولی ادامه یافته، قیمت‌های نفت نسبتا بالاست و احتمال ادامه مذاکرات و عدم‌تمایل طرفین به ورود به فاز تقابل به مانند گذشته ادامه دارد. به این ترتیب، به‌رغم رشد سریع نرخ ارز آزاد انتظار می‌رود تا روند جاری با مداخله بازارساز کند شود و شاخص‌کل نیز با عنایت به اصلاح اخیر، مستعد افزایش ملایم و حتی بازگشت به کانال ۴/ ۱میلیون واحدی ناشی از بهبود معاملات سهام شرکت‌های بزرگ باشد.
در انتظار بهبود عملکرد پاییزی شرکت‌ها
یکی از عوامل تضعیف روند معاملات بورس در ماه‌جاری عبارت از محتوای گزارش‌های ماهانه شرکت‌ها بوده است. بر اساس این اطلاعیه‌ها، صنایع انرژی‌‌‌‌‌‌‌‌‌بر شامل فولادسازان و معدن‌کاران تضعیف قابل‌ملاحظه عملکرد تولید در‌ماه مرداد را تجربه کردند، با این‌حال این کاهش منحصر به این صنایع نماند و طیف وسیعی از تولیدکنندگان سیمانی، لاستیک‌سازان و حتی خودروسازان را دربر گرفت. بررسی‌‌‌‌‌‌‌‌‌های میدانی نشان می‌دهد که رکود تولید صنایع در این‌ماه به قطع ادواری برق کارخانه‌ها مرتبط بوده و فعالیت صنایع را به نحو گسترده‌ای متاثر کرده است. این وضعیت در شهریورماه نیز احتمالا ادامه یافته زیرا گرمای هوا کماکان تعدیل نشده است. در این میان، برخی عوامل دیگر شامل رکود تقاضا موجب انباشت محصولات فولادی، سنگ‌آهن و حتی سیمان در انبارها شده است. در افق کوتاه‌مدت اما زمینه تغییر این وضعیت وجود دارد. در همین راستا، از مهرماه با توجه به شرایط جغرافیایی ایران، آب و هوا در گستره وسیعی از کشور به سمت اعتدال پاییزی می‌رود و نیاز برق برای مصارف سرمایشی در بخش خانگی به‌طور قابل‌توجهی تعدیل می‌شود. علاوه‌بر این، تا اواخر آذرماه از حیث تامین گاز صنایع نیز محدودیت خاصی وجود نخواهد داشت و با توجه به عدم‌افزایش تقاضای بخش خانگی، امکان ارتقای تولید اکثر صنایع نسبت به دو فصل تابستان و زمستان فراهم می‌شود. از سوی دیگر، با چرخش فرمان انتظارات در بین فعالان اقتصادی، رویکرد قبلی مبنی‌بر تعویق تقاضا و چانه‌زنی بر سر قیمت، جای خود را به تعجیل در تصمیم‌گیری و اقدام به خرید می‌دهد که نشانه‌های اولیه آن در بین متقاضیان در بورس‌کالا در هفته گذشته قابل‌رصد بود. به این ترتیب به‌رغم گزارش‌های ضعیف ماهانه مرداد و احتمالا شهریور، می‌توان انتظار یک دوره مناسب از منظر افزایش تولید شرکت‌ها در فصل پاییز را داشت؛ دوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای که در ترکیب با احیای تقاضا و موجودی مناسب انبار بنگاه‌ها، امکان ثبت ارقام مناسب فروش در گزارش‌های فصل سوم را فراهم می‌سازد.
سایه دلار قوی بر بازارهای جهانی
به‌طور تاریخی، پیچیده‌ترین شرایط برای بازارهای ریسک‌پذیر شامل قیمت مواد خام و کالاها در سطح جهانی وضعیتی است که به‌طور همزمان ارزش دلار در برابر سایر ارزهای بین‌‌‌‌‌‌‌‌‌المللی و نیز نرخ بهره قابل‌دریافت در اوراق‌بدهی دلاری در حال صعود است. در حوزه ارزش دلار، شاخص این ارز (موسوم به DXY) در ۶ماه اخیر بیش از ۱۰درصد افزایش یافته است. سیاست انقباضی پولی فدرال‌رزرو در کنار نگرانی‌ها از تامین انرژی اروپا در فصل زمستان و نیز چسبندگی ارقام تورم موجب‌شده تا دغدغه سرمایه‌گذاران درخصوص ادامه افزایش بهره توسط بانک مرکزی آمریکا و تقویت دلار پابرجا بماند. بر این اساس، بازار انتظار دارد تا در هفته‌جاری نرخ بهره شبانه سپرده‌گذاری دلار نزد بانک مرکزی با ۷۵/ ۰درصد افزایش به بازه ۳ تا ۵/ ۳درصد برسد و تا پایان سال‌نیز این رقم به محدوده ۴درصد (بالاترین سطح در ۱۵ سال‌گذشته) بالغ شود. پیامد این شرایط در بازارها تداوم فشار ناشی از دلار قوی و رشد بهره بر قیمت دارایی‌ها خواهد بود؛ وضعیتی که برای بازار کالایی و شرکت‌های مرتبط با قیمت‌های جهانی به‌معنای عدم‌امکان افزایش معنادار نرخ‌های فروش تا زمان تغییر سیاست پولی بانک‌های مرکزی‌غربی و فروکش‌کردن تورم است.
