عقبگرد بازار سهام تداوم یافت
کاهش وزن برجامی بورس
فاصله‌گرفتن از سطوح روانی ۴/ ۱میلیون واحدی طی چند وقت اخیر و تثبیت در موقعیت ۳/ ۱میلیون واحدی در روزهای شنبه و یک‌‌‌‌‌‌‌شنبه به‌نوعی نشانه‌‌‌‌‌‌‌هایی از هموار‌شدن مسیر ریزش قیمت‌ها دارد. سرمایهگذاران نیز در حال ارزیابی بیانیه ۳کشور اروپایی هستند و احتمالا تشدید محرک‌های خروج را می‌توان از پیامد‌‌‌‌‌‌‌های بلاتکلیفی معامله‌گران در چشمانداز مبهم برنامه جامع اقدام‌مشترک محسوب کرد. بررسی کارنامه کاری بازارهای مالی حاکی از آن است که از ابتدای۱۴۰۱ تاکنون بورس تهران عملکرد به‌مراتب بدتری را نسبت به بازارهای دیگر به‌ثبت رسانده است. بلاتکلیفی برجام و درگیری با رکود جهانی را می‌توان از عوامل اثرگذار در موقعیت کنونی این بازار برشمرد. به هر ترتیب تنزل سطح اطمینان سرمایهگذاران در بازار سرمایه و بازگشت شاخصکل بازار سهام به سطح نخستین روزهای معاملاتی سال۱۴۰۱ را می‌توان از پیامد‌‌‌‌‌‌‌های وزن‌‌‌‌‌‌‌گیری شناسه‌‌‌‌‌‌‌های مالی رفتاری در بازار یادشده عنوان کرد.
موقعیت‌‌‌‌‌‌‌سنجی تکنیکالی
در روزهای اخیر شاخص با گذر از سطح یک میلیون و ۴۰۷ هزار واحدی، از حمایت فیبوناچی۵۰ درصدی (رسم‌شده از سقف یک‌میلیون و ۶۰۶هزار واحد) عبور کرده و اکنون نه‌تنها، سطح مذکور را از دست داده بلکه از حمایت روانی هم عبور کرده است. از این‌رو با توجه به تثبیت در محدوده ۳۹۰/ ۱میلیون واحدی انتظار بازگشت به مدار صعود کمرنگ شد، بررسی نمودارها نشان می‌دهد که حمایت بعدی سطح ۸/ ۶۱درصدی فیبوناچی (یک‌میلیون و ۳۶۰هزار واحد) در نظر گرفته می‌شود. سطح حمایت استاتیک یک‌میلیون و ۳۵۰هزار واحد نیز پس از آن است. در صورتی‌که شاخص تا این سطح افت کند و موفق به عبور نشود، احتمالا می‌تواند حرکتی در جهت مخالف داشته باشد. نکته اینجاست که در روزهای اخیر همزمان با ریزش، حجم معاملات به‌طور میانگین کاهش پیدا کرده است. این مهم در جای خود حکایت از عدم‌رغبت فعالان بازار در جهت خرید سهام دارد. با توجه به اینکه در ماه‌های گذشته شاهد تشدید خروج پول حقیقی از بازار سهام بودیم، باید دید که آیا کاهش تقاضا در زمان افت می‌تواند به‌عنوان دلیلی برای رشد بیشتر قیمت‌ها محسوب شود، یا اینکه دیگر رمقی برای ورود و خرید سهام باقی نمانده است. بر این اساس نکته حائزاهمیت مشخص‌شدن گام بعدی شاخص است.
واکنش بورسی به بیانیه
سه کشور اروپایی آلمان، انگلیس و فرانسه در بیانیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای با محوریت مذاکرات هسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای با ایران مدعی شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند؛ زمانی‌که به توافق نزدیک بودیم ایران مسائلی را پیرامون معاهده منع گسترش سلاح‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اتمی (NPT) و توافق پادمانی با آژانس مطرح کرده که موجبات تردید این کشور‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها درخصوص قصد ایران در راستای حصول توافق‌شده است. این اعضای برجام خواسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ایران را در جهت تضعیف چشمانداز احیای برجام ارزیابی کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. در پاسخ سخنگوی وزارت‌خارجه ایران به ادعاهای مطرح‌شده، آمده: باعث تاسف است که سه کشور اروپایی با این بیانیه نسنجیده، گام در مسیر رژیم صهیونیستی مبنی‌بر شکست مذاکرات گذاشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. به سه کشور اروپایی توصیه می‌شود به‌جای ورود به فاز تخریب روند دیپلماتیک، برای ارائه راه‌‌‌‌‌‌‌‌‌حل جهت پایان‌دادن به اختلاف‌نظرهای معدود باقی‌مانده نقش فعال‌‌‌‌‌‌‌‌‌تری ایفا کنند. به‌نظر می‌رسد با توجه به بالاگرفتن تنش‌ها میان اعضای برجام و بروز چالش‌های جدید، اکنون سرمایهگذاران با ریسک تعویق یا شکست توافق نیز مواجه هستند. روز گذشته معامله‌گران بورسی با وزن‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهی به این مهم اقدام به شناسایی سود کردند؛ به‌گونه‌ای که ۱۷۹میلیارد‌تومان دیگر از گردونه بورس تهران به واسطه سرمایهگذاران حقیقی خارج شد.
بورس در رتبه چهارم
بدین ترتیب در ۱۱۲روز معاملاتی سپری‌شده امسال، شاخصکل بورس تهران فقط ۷۲/ ۱درصد بازدهی کسب کرد و نسبت به سایر بازارهای مالی اعم از دلار که ۰۳/ ۱۶درصد، سکه ۵۴/ ۱۳درصد و مسکن ۲۲درصد بازدهی برای سرمایهگذاران خود به ارمغان آورده‌‌‌‌‌‌‌اند، بورس تهران توانسته جایگاه چهارم را به خود اختصاص دهد.
شاخص در حوالی ۶ فروردین
حال شاخصکل بازار سهام به سطح نخستین روز معاملاتی سال۱۴۰۱ (۶ فروردین ماه) بازگشت و سطح متزلزل کنونی در آستانه شکست است. همان‌طور که پیش‌‌‌‌‌‌‌تر «دنیای‌اقتصاد» به‌صدا درآمدن زنگ خطر بورس را هشدار داده بود، حال سرمایهگذاران در یک قدمی از دست دادن بازده کسب شده از ابتدای سال خود قرار گرفته‌‌‌‌‌‌‌اند، رویدادی که تحت‌تاثیر بلاتکلیفی در حوزه سیاست خارجی (برجام) بوده و احتمالا در روزهای آتی به لحاظ کسب بازدهی به سطوحی در محدوده سال۱۴۰۰ بازگردیم.
تشدید محرک خروج
به‌عبارتی منفی‌شدن بازدهی بورس تهران طی روزهای آتی که در حقیقت رویدادی دور از انتظار نیست، در پی تشدید فشار فروش از سوی معامله‌گران می‌تواند به لحاظ روانی محرکی برای خروج بیشتر از معاملات بازار در نظر گرفته شود. آن‌طور که به‌نظر می‌رسد شاخصکل هم‌‌‌‌‌‌‌وزن نیز اکنون در سطح ابتدای شهریور‌ماه جاری بوده و شرایط نسبتا معقول‌‌‌‌‌‌‌تری را نسبت به نماگر اصلی بازار سپری می‌کند. چرایی این موضوع به اقبال گروه‌هایی نظیر خودرویی، بانکی و سایر برجامی‌‌‌‌‌‌‌ها بازمی‌گردد که در برهه‌‌‌‌‌‌‌ای سوار بر موج خوش‌بینی حصول توافق با قدرت‌‌‌‌‌‌‌های جهانی توانستند بازدهی مطلوبی را برای سرمایهگذاران خود ایجاد کنند. با اینکه خودرویی‌‌‌‌‌‌‌ها با اخباری پیرامون عرضه بلوکی سهام تودلی همراه بودند و سرازیر‌شدن پول، نخستین انعکاس چنین دستورالعملی بود اما در ادامه این موضوع هم در بازار سرمایه مسکوت ماند. به روایت خالص تغییر مالکیت صنایع بورسی در ۲۰ شهریور ماه، سرمایهگذاران خرد دارای عزمی جدی در راستای خروج از بورس هستند. عرضه سهام دلاری و برجامی اعم از خودرو، بانک، فرآورده‌های نفتی، فلزات اساسی و...، در واقع سیگنالی هستند که نشان از فرار نقدینگی حقیقی از بازار سرمایه دارند. انعکاس رفتار مالی معامله‌گران در پارامتری تحت‌عنوان ارزش معاملات خرد که به‌وضوح نشان از میزان تحرک این قشر از سرمایهگذاران را دارد در معاملات دیروز حاکی از ۰۷/ ۵درصد افت نسبت به‌روز ماقبل معاملاتی است. روز یک‌‌‌‌‌‌‌شنبه ارزش معاملات خرد بورس تهران (سهام و حق‌تقدم) به‌رقم ۱۵۸۱میلیارد‌تومان رسید.
تنزل سطح اطمینان
نگاهی کلان به وضعیت دادوستد‌‌‌‌‌‌‌ها تا پایان معاملات روز گذشته نیز حاکی از آن است که میانگین ارزش معاملات خرد بورس از ابتدای سال‌تاکنون ۶۵/ ۲۴درصد افت نسبت به مدت مشابه سال۱۴۰۰ داشته است. این مهم در واقع پالسی محسوب می‌شود که می‌تواند سیگنال تنزل شدید سطح اطمینان بازار سرمایه را به سرمایهگذاران بورسی و سایر فعالان بازارهای مالی کشور ارسال کند. در حال‌حاضر ارزش کل بازار در محدوده ۱۵اسفند‌ماه سال۱۴۰۰ قرار دارد و P/ E بازار نیز به پایین‌ترین مقدار خود از سطح ۱۴اسفند‌ماه سال‌گذشته تاکنون رسیده است. اکنون بازار سهام با معیار P/ E آینده‌نگر در موقعیت مطلوبی قرار گرفته و به‌عبارتی می‌توان گفت قیمت سهام شرکت‌ها بسیار ارزنده است اما سایه ریسک سیستماتیک به حدی در دادوستد‌‌‌‌‌‌‌ها سنگینی می‌کند که با وجود شرایط مطلوب در جهت ورود پول با در‌نظر گرفتن وضعیت فاندامنتال شرکت‌ها اما باز‌هم معامله‌گران خروج را ترجیح می‌دهند. در این میان نباید فراموش کرد که بورس تهران ۲۷اردیبهشت‌ماه سال‌جاری برای نخستین‌بار توانست با سقف‌‌‌‌‌‌‌شکنی یک‌میلیون و ۶۰۶هزار واحدی، بالاترین میزان بازدهی خود را به رقم ۴۶/ ۱۷درصد کسب کند اما در ادامه توام با تغییر شرایط و تعدیل قیمت‌ها بخش عمده این بازدهی در بازار از بین رفت.
رویکرد متفاوت سرمایهگذاران
به هر ترتیب در روزی که شاخصکل بورس ریزش محسوسی را تجربه کرد سایر بازارهای مالی اعم از دلار و سکه به‌طور مجدد پا در مسیر صعود گذاشتند. به باور برخی از کارشناسان بازار سرمایه با قوت‌گرفتن احتمال عدم‌توافق حداقل در آینده نزدیک بخشی از پول‌های خارج شده از بازار سرمایه می‌تواند برای نوسان‌‌‌‌‌‌‌گیری کوتاه‌مدت هم که شده جذب دلار و سکه شود، در واقع چنین امری می‌تواند به تشدید تورم در کلیت اقتصاد و تعمیق رکود در بخش مولد ختم شود.
افق پیش‌‌‌‌‌‌‌روی سرمایهگذاران
در ادامه روزهای معاملاتی، سرمایهگذاران دو رویداد حائزاهمیت را پیش‌‌‌‌‌‌‌رو خواهند داشت. سفر رئیس دولت به سازمان‌ملل و انتخابات کنگره آمریکا. هر دو سیگنال‌های متفاوتی را می‌توانند به بازار سرمایه ارسال کنند و به‌نوعی در سرانجام برجام اثرگذار باشند. باید دید که انعکاس چنین وقایعی در قامت اقتصاد کشور چه اثراتی خواهد داشت و از طرفی واکنش بازیگران بورسی به آن چگونه خواهد بود.
