مواجهه مردم با بازار سهام چگونه است؟
سهامداری در فضای بیم و امید
در به‌وجود آمدن این وضعیت دلایل متعددی نقش‌آفرینی می‌کنند. صاحب‌نظران اقتصادی بر این باورند که دخالت‌های گاه و بی‌‌‌‌‌‌‌گاه سیاستگذار در سازوکار این بازار و کنترل چکشی قیمت‌ها منجر به تعدد ریسک‌های اثرگذار بر روند حرکتی دادوستدهای بورسی شده است. این مهم فارغ از اینکه بورس تهران را درگیر رکودی عمیق کرده است، در عین حال بلاتکلیفی سرمایه‌گذاران را نیز به‌دنبال داشته است. بازارسرمایه از اواسط فصل بهار به واسطه دخالت‌های پی‌درپی سیاستگذار بر روند جریان طبیعی معاملات شاهد عدم‌ورود پول و کاهش تقاضا در این بازار بوده است؛ این در حالی است که بنابر اظهارات تحلیلگران بورسی، بازارسهام از نظر قیمتی در شرایط ارزنده‌ای به‌سر می‌برد، اما از آنجا که سرمایه‌گذاران با مانع بزرگی از جمله رفتار متناقض دولتمردان نسبت به اظهارات حمایتی دست به‌گریبانند، نتوانستند استراتژی جدیدی برای واردکردن منابع مالی خود به بورس تهران بچینند، پس از گذشت ماه‌‌‌‌‌‌‌ها از شروع وعده‌های حمایتی در راستای بهبود روند معاملات در تالارشیشه‌ای، ناهماهنگی در تیم اقتصادی دولت به‌ویژه مباحث مرتبط با نرخ بهره، قیمت‌گذاری برخی اقلام در بورس‌کالا و رفتار عجیب دو وزارتخانه اقتصاد و صمت نسبت به اجرای سیاست‌های شفاف به‌طور ناخودآگاه جریان معاملات بازارسهام را مورد هدف قرار داده است. این گزاره اثرگذار به حرکت نماگر بازارسرمایه در مدار نزولی دامن زده است.
برخی از گمانه‌زنی‌ها مجددا از بلاتکلیفی وضعیت سرمایه‌گذاران به‌خصوص سهامداران بورسی حکایت می‌کند. پر واضح است در چنین وضعیتی که سرمایه‌گذار با سناریوهای مختلف و مبهمی دست و پنجه نرم می‌کند، زیر این فشار نتواند به سود موردنظر دست‌یابد. در عین حال بازار سهام در هفته گذشته بهرغم دریافت سیگنال‌های نسبتا مثبت از دور جدید مذاکرات هستهای کشور شاهد تداوم روند نوسانی بود. مذاکرات وین که از۲۰اسفند در کمای خبری به‌سر می‌برد، پنج‌شنبه دو هفته قبل وارد فاز جدیدی از رفت و آمدها شد. همین امر سبب شد تا سرمایه‌گذاران بازارهای دارایی واکنش‌هایی متفاوت نسبت به تحولات احتمالی از خود نشان دهند و تغییراتی را در آرایش معاملاتی خود ایجاد کنند. بررسی تکنیکالی اعداد و ارقام از سوی کارشناسان در ابتدای تابستان از امکان بازگشت شاخص به محدوده‌های بالاتر حکایت می‌کرد اما در ادامه راه و با ازدست‌رفتن ابرکانال ۵/ ۱میلیون واحد بازار با فشار فروش مضاعف از سوی سهامداران مواجه شد. مواجهه‌ای که بنابر اظهارات کارشناسان بورسی طی هفته‌های آینده می‌تواند پیامدهای غیرقابل‌انتظاری را در پی داشته باشد.
لاک دفاعی سهامداران
برخی از تحلیلگران با بررسی رفتار معاملاتی سهامداران در ماه‌های اخیر از احتمالات گوناگونی درخصوص جریان آتی دادوستدهای بورسی پرده‌برداری می‌کنند. در همین راستا حسن رضایی‌پور، کارشناس بازارسرمایه با اشاره به وضعیت برجام و اثرگذاری تحولات این بخش بر تصمیمات سرمایه‌گذاران می‌گوید: بررسی‌‌‌‌‌‌‌ها حکایت از آن دارد که هنگام افزایش ریسک در بازارهای دارایی به‌ویژه سهام، سرمایه‌گذاران به دلیل قرارگرفتن در چنین وضعیتی ترجیح می‌دهند معاملات را از خارج دایره موردنظر نظاره کنند. این رویه منفی که به سبب ریسک‌های گوناگون ایجاد می‌شود، منجر به توقف حرکت قیمت سهام در روند صعودی می‌شود. نمونه این اتفاق را از خرداد‌ماه در تغییر رفتار معامله‌گران مشاهده کردیم، درحالی‌که نرخ تورم مرزهای جدیدی را در حال درنوردیدن بود، بازار سهام از خیز جهشی که از ابتدای۱۴۰۱ برداشته بود، بازماند و نتوانست نسبت به بازارهای رقیب، خود را با شرایط تورمی جدید وفق بدهد. این موضوع که به سبب ترس‌‌‌‌‌‌‌های پیشین سهامداران به واسطه برخی ریسک‌ها تکرار شده است، بازار سرمایه را به لاک دفاعی فرو برد. قاعدتا در چنین وضعیت ناخوشایندی سهامداران ترجیح می‌دهند خود را درگیر خرید و فروش نکنند و منتظر تحولات جدید باشند.
او ضمن بیان اینکه بورس تهران در فضایی حاکی از بیم و امید مشغول فعالیت است، خاطرنشان می‌کند: ریسک‌های متعدد در داخل و خارج از این بازار همگام با تحولات جهانی و سریال ناتمام احیای برجام چشم‌انداز روشنی از سرمایه‌گذاری‌های بورسی ترسیم نمی‌کند، از این‌رو نمی‌توان به استراتژی سهامداران خرده گرفت. به‌نظر می‌رسد با توجه به وضعیت فعلی بهترین استراتژی معامله‌نکردن باشد. واقعیت امر آن است که سهامداران نسبت به آینده سیاست خارجی و پرونده هستهای کشور حساس هستند و بر اساس رخدادهای این بخش، دست به ماشه فروش می‌برند. بر همین اساس صرفا با تکیه بر دو موضوع افزایش نرخ تورم و رشد فزاینده نقدینگی نمی‌توان از رفتار خنثی سهامداران گلایه کرد. در این وضعیت، بورس‌بازان حرفه‌ای به درستی بر این امر واقفند که هیچ‌کاری نکردن بهترین کار است. در بازاری که سایه ریسک‌های گوناگون و حل‌نشده بر سر آن است نمی‌توان توصیه به خرید داشت.
تکرار یک استراتژی
مهدی افنانی نیز از جمله کارشناسانی است که معتقد است ادامه انتظار برای احیای برجام، موج جدیدی از بلاتکلیفی درمیان سرمایه‌گذاران به‌راه انداخته است. به گفته او گردهم آمدن‌های طرف‌های مذاکره‌کننده در وین و پرونده باز رایزنی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های چندجانبه نمی‌گذارد سرمایه‌گذاران چشم‌انداز روشنی از بورس تهران ترسیم کنند. او با انتقاد از سیاست مداخله‌‌‌‌‌‌‌گرانه در بازارسهام تاکید می‌کند: گرچه دولتمردان با هدف کنترل نرخ تورم و کمک به مصرف‌‌‌‌‌‌‌کننده دست به دامن تدابیر کنترلی شده‌اند اما همان‌طور که تجربه نشان داده این نوع از سیاستگذاری‌ها و مداخله مستقیم و غیرمستقیم در بازار سهام از سوی سیاستگذاران کلان کشور و متولیان اقتصادی جز انزوای معاملاتی و تعمیق رکود عایدی دیگری به‌دنبال نداشته است.
به‌نظر می‌رسد با توجه به شرایط کنونی و سایه ابهامات چندوجهی بر سر بازار، سرمایه‌گذاران همان رویه‌ای که در هفته‌های اخیر در دستور کار قرار دادند را مجددا تکرار کنند. افزایش ارزش معاملات روزانه شاید انتظار نابجایی در وضعیت معاملات سهام باشد. به گفته این کارشناس سهامداران در صورت احیای برجام یا به سرانجام‌نرسیدن مذاکرات هستهای تغییراتی را در آرایش معاملاتی خود ایجاد خواهند کرد. گروه‌های بانک و خودرو به‌نظر می‌رسد در صورت احیای برجام با خوش‌بینی‌های جدیدی از سوی سهامداران روبه‌رو شوند. گرچه در دو سال‌گذشته بارها بر این نکته تاکید شده است که با عبور از بن‌بست مذاکرات و به تبع آن کاهش نرخ ارز، اکثر نمادهای دلارمحور رو به افول روند اما هم‌اکنون سرمایه‌گذاران بر این امر واقفند که پیشرفت مذاکرات هستهای تا حد زیادی گره دادوستدهای بورسی را باز‌خواهد کرد. روند دادوستدهای سهام در هفته گذشته نیز به درستی این موضوع را تایید می‌کند.
پرهیز از رفتار هیجانی
کارشناسان بازار سرمایه متفق‌القول بر این موضوع اذعان دارند که هم‌اکنون فعالان بورسی نمی‌توانند بدون ترس و واهمه به بازار سهام اعتماد کنند. حتی به‌نظر می‌رسد چشم حقوقی‌ها نیز به سرانجام ریسک‌های اثرگذار بر این بازار دوخته شده است. با تعیین‌تکلیف وضعیت برجام قطعا بازار سهام همراه با دیگر رقبایش وارد فاز جدیدی از فراز و فرودها خواهند شد. این گزاره مهم قطعا نمادهای موسوم به برجامی را وادار به واکنش‌های جدی خواهد کرد و با توجه به این امر سرمایه‌گذاران بهتر است به دور از تصمیمات هیجانی به تحلیل وضعیت موجود بپردازند.
«با مشخص‌شدن شرایط احیای برجام که از اصلی‌ترین موانع شکل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری تقاضا طی دو سال‌گذشته در بازار سهام بوده است، پررنگ‌‌‌‌‌‌‌شدن سناریوهای اصلاح قیمت در کوتاه‌‌‌‌‌‌‌مدت ممکن است رقم بخورد.» محمد شکری کارشناس بازارسرمایه با بیان این مطلب عنوان می‌کند: بازار سرمایه در ادامه راه به دلیل شرایط تورمی کشور چاره‌ای جز پاگذاشتن در راه رشد قیمت‌ها ندارد. سرمایه‌گذاران در مواجهه با سیگنال‌های مختلف از اخبار هستهای کشور نباید عجولانه و مصمم به وارد و یا خارج‌کردن سرمایه خود از بازار شوند. شواهد امر حاکی از آن است که برجام گرچه به‌عنوان قدیمی‌ترین متغیر اثرگذار بر قیمت سهام طی دو سال‌گذشته بازارسرمایه با نوسان مواجه کرده است اما این موضوع تنها یک روی سکه بوده است، بنابراین صرفا با خاتمه‌یافتن پرونده برجام نمی‌توان نسخه کلی برای بازارسهام پیچید.
