پاسخ رئیس سازمان بورس به دغدغه بورس‌بازان
وی درباره دغدغه فعالان بازار نسبت به فروش اوراق دولتی گفت: فروش اوراق دولتی از جمله بحث‌‌هایی است که طی چند سال اخیر در بین اهالی بازار به شکل پررنگی به آن پرداخته می‌شود که بیشتر از آنکه اثر واقعی بر بازار داشته باشد، اثر روانی دارد. دهقان‌دهنوی با تاکید بر این نکته که باید بین فروش اوراق و نرخ اوراق تمایز قائل شد، اظهار کرد: اگر این تفکیک صورت نگیرد، فعالان بازار گمراه شده و در تحلیل‌ها دچار اشتباه خواهند شد.
وی تصریح کرد: فروش اوراق به‌خودی‌خود رقیب بازار سرمایه نیست، زیرا متقاضی خرید اوراق لزوما خریدار سهام نخواهد بود. برای نمونه، بانک‌ها، خریدار بخش قابل‌توجهی از اوراق هستند، درحالی‌که بانک‌ها برای خرید سهام منع قانونی دارند. بخش دیگری از این اوراق توسط صندوق‌های با درآمد ثابت خریداری می‌شود، برای اینکه این صندوق‌ها بتوانند درآمد ثابتی برای خریداران واحدهای صندوق فراهم کنند، باید بخش قابل‌توجهی از سرمایه‌های جمع‌شده را در سپرده بانکی و اوراق بدهی سرمایهگذاری کنند. عضو شورای‌عالی بورس خاطرنشان کرد: صندوق‌های با درآمد ثابت نمی‌توانند بیش از سقفی که قانون به آنها اجازه داده سهام بخرند، درنتیجه این موضوع که اگر اوراق نخرند این امکان برای آنها وجود دارد که سرمایه‌های صندوق را به خرید سهام اختصاص دهند، بی‌مورد است؛ چون این صندوق‌ها برای خرید سهام سقف دارند.
وی در ادامه با تاکید بر اینکه فروش اوراق نباید به‌عنوان رقیب بازار سرمایه تلقی شود، عنوان کرد: این نگرانی‌ها از این زاویه جایگاهی ندارد و با درک درست آن فعالان بازار در‌می‌یابند نیازی به موضع‌گیری نسبت به فروش اوراق وجود ندارد. دهقان‌دهنوی با بیان اینکه بازار بین بانکی و بازار اوراق بدهی ارتباط سیستماتیکی با یکدیگر دارند و نرخ‌ها نمی‌توانند در این دو بازار از همدیگر فاصله زیادی بگیرند، گفت: بانک مرکزی هنوز عملیات بازار باز را بین بانکی انجام می‌دهد که بنده بارها درخواست کردم این عملیات بازار باز در بازار بدهی نیز انجام شود. با این وجود، چون نرخ‌ها در بین بازارها با هم ارتباط مستقیم و همگرایی دارند، اگر نرخی در یک بازار بالا برود نمی‌توان انتظار داشت در بازار دیگر پایین بیاید و برعکس، بنابراین اگر افزایش نرخی در بازاری کنترل شود این نرخ در بازار دیگر سرریز شده و اجازه افزایش نرخ در بازار دیگر را نیز نمی‌دهد. خوشبختانه نرخ بهره آستانه دخالت بانک مرکزی که از آن به‌عنوان سقف کریدور نرخ بهره یاد می‌شود، خیلی پایین‌تر از نرخ‌های آسیب‌زننده به بازار سرمایه است.
تغییر مدیریتی؛ بحث داغ این روزهای بازار
دهقان‌دهنوی درباره حرف و حدیث‌های زیاد این روزها درباره تغییر مدیریتی در سازمان بورس و اوراق بهادار گفت: دو روز پیش با پیامی در یک گروه تلگرامی، سعی کردم این موضوع را شفاف کنم تا این‌قدر به این موضوع پرداخته نشود و از داستان‌سازی، حاشیه‌سازی و شایعه‌سازی پیرامون این موضوع پرهیز شود، اما متاسفانه کماکان درباره این موضوع صحبت می‌شود؛ درحالی‌که هدف من این است که کمتر درباره این موضوع گفت‌وگو شود و بیشتر از این مطبوعات، رسانه‌ها و فعالان بازار سرمایه روی آن مانور ندهند.
وی درباره ضرورت تغییر مدیریتی در شرایط فعلی، به پایان یافتن دوره ۵ ساله فعالیت هیات‌مدیره سازمان بورس اشاره کرد و گفت: دوره فعالیت هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار در قانون بازار سرمایه، ۵ ساله تعریف شده که در این مدت ۵ سال، رئیس سازمان برای دو دوره ۵/ ۲ساله منصوب می‌شود. در همین قانون قید شده است که اگر در همین دوره، عضوی استعفا دهد و شخص دیگری جایگزین او شود، فرد جدید ادامه‌دهنده دوره فرد قبلی خواهد بود. به این ترتیب، در راس هر ۵ سال تمامی اعضای هیات‌مدیره اعم از اینکه از ابتدای ۵ سال وارد هیات‌مدیره شده باشند یا حتی ماه آخر وارد شده باشند، دوره آنها به انتها می‌رسد.
رییس سازمان بورس و اوراق بهادار تصریح کرد: دوره ۵ ساله هیات‌مدیره سازمان، چند‌ماه پیش از شروع دوره دولت سیزدهم، به پایان رسیده بود؛ اما چون هنوز دولت جدید بر سر کار نیامده و وزرای جدید معرفی نشده بودند، در شورای‌عالی بورس، تصمیم گرفته شد که انتخاب هیات‌مدیره جدید، به پس از انتصاب وزیر دولت جدید موکول شود؛ به همین دلیل در این چند‌ماه افزون بر دوره ۵ ساله، اعضا باقی ماندند تا کار تعیین اعضای هیات‌مدیره جدید توسط وزیر دولت سیزدهم انجام شود. بنابراین اصلا نه موضوع استعفا و نه موضوع کناره‌گیری، هیچ‌کدام مطرح نیست. موضوع تنها پایان یک دوره ۵ ساله و تعیین اعضای هیات‌مدیره برای یک دوره ۵ ساله جدید است.
دهقان‌دهنوی درباره فرایند تعیین رئیس سازمان بورس گفت: این فرایند به این ترتیب است که وزیر اقتصاد، اعضای هیات‌مدیره را به شورای‌عالی بورس معرفی می‌کند و در صورتی‌که شورا به این اعضا رای بدهد، به مدت ۵ سال به عضویت هیات‌مدیره در می‌آیند و سپس آنها از میان خود، یک نفر را به‌عنوان رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار به شورا معرفی می‌کنند و آن فرد که پیش‌تر به‌عنوان عضو هیات‌مدیره برگزیده شده بود، باید دوباره به‌عنوان رئیس سازمان از شورای‌عالی بورس رای اعتماد بگیرد. رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار درباره دلیل برگزار نشدن جلسه روز گذشته و تعیین‌تکلیف این موضوع گفت: قرار بود جلسه این هفته تشکیل شود که به دلیل ناتمام ماندن کارهای اداری، به هفته آتی یا هفته پس از آن موکول شد.
معاملات الگوریتمی؛ آری یا خیر؟
رئیس سازمان بورس درباره معاملات الگوریتمی گفت: معاملات الگوریتمی از جمله موضوعاتی است که به‌تازگی به آن بیش از اثر واقعی‌اش پرداخته شده و منجر به یک اثر روانی در بازار شده است. درحالی‌که اگر درست نگاه کنیم گاهی اوقات خود ما به‌عنوان فعالان بازار با پر و بال دادن بیش از حد به یک موضوع کم‌اهمیت، از آن پدیده‌ای مساله‌ساز ایجاد می‌کنیم. وی ادامه داد: اینکه گاه همه نکات منفی به یک موضوع منتسب شود، آن پدیده به یک عامل ترسناک تبدیل شده و خود آن عامل ترسناک می‌تواند تبدیل به محرک روانی برای واکنش معامله‌گرها شود و تقاضاهای بازار را تحت‌تاثیر قرار دهد. دهقان‌دهنوی درباره معاملات الگوریتمی گفت: معاملات الگوریتمی، یک ابزار فناورانه است که به خدمت معاملات در بازار سرمایه درآمده و مثل همه ابزارهای فناوری دیگر چنانچه از آن استفاده درست شود، مفید و سودمند بوده و چنانچه استفاده نادرست از آن شود، مضر و مخرب خواهد بود، پس وقتی درباره معاملات الگوریتمی صحبت می‌شود، به این معنی نیست که ماهیت این پدیده منفی است، بلکه ابزاری است که باید به درستی از آن استفاده شود.
عضو شورای‌عالی بورس درباره قوانین نظارت بر انجام معاملات الگوریتمی تصریح کرد: این معاملات با یک برچسب یا تگ، وارد سامانه معاملات می‌شود تا ناظر به‌طور کامل تشخیص دهد که این معامله به‌صورت الگوریتمی انجام شده تا بتواند آنها را با قوانین نظارتی که وجود دارد، چک کند. وی بیان کرد: هر فعالیتی که برای معاملات معمولی منع قانونی دارد، درباره معاملات الگوریتمی هم برای آن منع تعریف شده، برای نمونه اگر رنج کشیدن ممنوع است، این موضوع عینا درباره معاملات الگوریتمی هم صدق می‌کند. دهقان‌دهنوی با بیان اینکه معاملات الگوریتمی فقط برای اشخاصی که تحت‌نظارت و با برچسب‌‌گذاری در سامانه معاملاتی سفارش خود را ثبت می‌کنند، قانونی و بدون مشکل است، گفت: معاملات الگوریتمی که با برچسب ثبت می‌شوند، چون امکان نظارت را به ناظر می‌دهند، مشکلی ندارند و از طرف دیگر، بازارگردان‌ها می‌توانند از الگوریتم استفاده کنند، زیرا در غیر این‌صورت باید یک فرد را به‌صورت تمام‌وقت برای انجام دستورالعمل بازارگردانی خود پای سیستم معاملاتی بگذارند، به همین دلیل به آنها اجازه استفاده از الگوریتم داده شده است. رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار درباره متخلفان استفاده از الگوریتم گفت: ممکن است کسانی بدون داشتن مجوز یا با داشتن مجوز اما بدون گذاشتن تگ، اقدام به استفاده از الگوریتم کنند که این به معنی تخلف است. در این‌خصوص یعنی در بحث نظارت بر بازار، خط مقدم اول، کار‌گزاری‌ها هستند. وی توضیح داد: به کارگزاران این ماموریت داده شده که فقط در صورت داشتن سیستم نظارتی حق دارند امکان معاملات الگوریتمی را برای سهامداران فراهم کنند تا این اطمینان حاصل شود که مشتری‌های الگوریتم‌دار، با تگ الگوریتم وارد سامانه معاملاتی می‌شوند و کارگزار می‌تواند روی آنها نظارت کند، بنابراین چنانچه کار‌گزاری سامانه نظارتی نداشته باشد، اجازه انجام معاملات الگوریتمی برای سهامداران خود را ندارد.
افزایش شفافیت در بازار، اقدامی ضروری است
دهقان‌دهنوی با اشاره به دسته دیگری از اقدامات انجام شده در سازمان بورس گفت: در این دوره فعالیت‌های اساسی و بنیادی انجام شد و برای انجام این امور برنامه‌ریزی‌‌هایی انجام گرفت. هرچند که برای دستیابی به نتیجه مطلوب به زمان بیشتری نیاز بوده، ممکن است این اقدامات به‌زودی به نتیجه نرسد اما لازم است که در آینده به شکل یک تحول در بازار اتفاق بیفتد. وی افزود: در حال‌حاضر، فعالان بازار نسبت به بعد نظارت رضایت کافی ندارند. این نارضایتی دو طیف کاملا متضاد را شامل می‌شود. عده‌ای معتقدند نظارت در بازار به‌اندازه کافی وجود ندارد و در مقابل عده‌ای معتقدند نظارت آن‌قدر زیاد است که خود، مانع فعالیت مطلوب در بازار شده است. دهقان‌دهنوی گفت: این موضوع نشان می‌دهد که هنوز فضا به‌اندازه کافی در بازار شفاف و روشن نیست؛ براین اساس، باید به سمتی برویم که مصادیق نظارتی به نحوی مشخص باشد تا هیچ ابهامی برای فعالان بازار ایجاد نشود، بنابراین ضروری است در این زمینه اقدامات بیشتری انجام شود. امیدوارم دوستانی که بعد از این در سازمان فعالیت می‌کنند نیز چنین مسیری را دنبال کنند. وی تاکید کرد: لازمه رسیدن به این مقصود، مشخص شدن تعاریف در تک‌تک حوزه‌ها، تقویت و هوشمندتر شدن حوزه‌های نظارتی، ساماندهی نحوه برخوردها، تسریع و افزایش دقت در رسیدگی به شکایت‌ها و فرایندهای قضایی و نیز افزایش قدرت بازدارندگی است. در نظر داشته باشید، رسیدن به این نقطه نیازمند یک فرایند مستمر است و یک‌شبه ایجاد نمی‌شود.
هوشمندی در مقررات‌‌گذاری؛ راهی برای حذف تعارض منافع
رئیس سازمان بورس در پاسخ به شائبه تضاد منافع مدیران شرکت‌های بورسی توضیح داد: تعارض منافع هرجایی ممکن است وجود داشته باشد، به‌طوری‌که ممکن است برای هر فردی در موقعیت‌های مختلف بین منافع شخصی با منافع مربوط به شرکت یا سازمان محل کار خود، تضاد منافع ایجاد شود. موضوع تضاد منافع بحث گسترده و پر‌دامنه‌ای است، اما در بررسی این موضوع باید بدانیم در چه حوزه‌ای قرار داریم و چرا و بر چه اساسی یک موقعیت خاص را مصداق تضاد منافع می‌دانیم. وی افزود: یکی از اقدامات انجام شده درباره حل موضوع تعارض منافع، به صندوق‌های سرمایهگذاری مربوط است. برای نمونه، ممکن است مدیر یک صندوق سرمایهگذاری از معامله کردن زیاد منفعت شخصی کسب کند، درحالی‌که ممکن است انجام معاملات زیاد برای صاحبان واحدهای سرمایهگذاری صندوق مفید نبوده است.
دهقان‌دهنوی بیان کرد: در چنین شرایطی با در نظر گرفتن مقررات، تضاد منافع تنظیم شد و برهمین اساس سازمان بورس به تدوین مقررات پرداخت، به‌طوری‌که کارمزدها به‌نحوی تنظیم شود که مدیر صندوق برای کسب سود بیشتر در یونیت‌های صندوق و عملکرد مناسب، انگیزه کافی داشته باشد. رئیس سازمان بورس گفت: هیات‌مدیره در شرکت بورس و فرابورس هیچ نقشی در عملیات بازار ندارد. مدیرعامل شرکت و معاون نظارت بر بازار شرکت تحت نظارت معاونت نظارت سازمان، عملیات بازار را رصد و در صورت وجود تخلف، آن را گزارش می‌دهند. هیات‌های بدوی تخلفات، مسائل را بررسی و به سازمان ارجاع می‌دهند و هیات‌مدیره شرکت‌های مذکور هیچ دخالتی در این فرایندها ندارند؛ در واقع کل فرایندی که در ارتباط با بازار است، کاملا مجزا از فعالیت هیات‌مدیره شرکت‌ها است. هیات‌مدیره شرکت‌ها حق و اجازه دسترسی به اطلاعات بازار را هم ندارند و تنها افراد مجاز، اجازه دسترسی به این اطلاعات را دارند.
