سهام شرکت‌های پالایشی بار دیگر داغ شدند
ریسک‌شماری پالایشگاه‌های بورسی
ریزش از قله
شاخص صنعت پالایشی در اوایل مرداد سال گذشته به‌سقف تاریخی غیرقابل باوری رسید. برخی تشویق دولت به‌خرید سهام و داغ‌شدن به‌واسطه عرضه سهام این صنعت در قالب صندوق‌های ETF را علتی برای حبابی شدن سهام مطرح کردند اما در کنار این عوامل نقش برخی از تریبون‌داران بورسی که سهام این گروه را تا حد بی‌نهایت داغ می‌کردند، نباید نادیده گرفته شود. موضوعی که در شرایط کنونی نیز در قبال سهام این گروه و برخی دیگر از گروه‌ها مانند خودرویی‌ها نیز مشاهده می‌شود. البته این موضوع در جهت منع از خرید و فروش سهام این گروه یا سایر گروه‌ها مطرح نیست و تنها درصدد ایجاد آگاهی کافی است تا به‌این واسطه با آگاهی کافی در معاملات سهام مشارکت کنید.
سهام پالایشی از سقف خود در مرداد سال گذشته تا اوایل خرداد امسال ریزش نزدیک ۷۰ درصدی را به‌صورت میانگین تجربه کردند. در ادامه اما بار دیگر نشانه‌هایی از بهبود سودآوری به‌واسطه بهبود کرک‌اسپرد و مهم‌تر از آن تخفیف‌های قابل‌توجه به‌خوراک نفتی پالایشی‌ها از سوی دولت بود. در نتیجه آن از کف شاخص در سال ۱۴۰۰ تاکنون شاخص این صنعت رشد بیش از ۷۰ درصدی را تجربه کرده است. اما این رشد نگرانی برای احتمال زیان سنگین معامله‌گران آماتور را تشدید کرده است.
ریسک‌های سودآوری پالایشی‌ها
همان‌طور که اشاره شد تخفیف سنگین بر خوراک پالایشی‌ها که به‌صورت غیرمستقیم از سوی دولت اعطا می‌شود اثر قابل‌توجهی بر سودآوری این شرکت‌ها داشته است، در نتیجه احتمال حذف آن می‌تواند فشار محسوسی بر سودآوری این صنعت و همچنین قیمت سهام داشته باشد. در اواخر شهریور سال گذشته و در موج اعتراضات به‌عرضه گران سهام از سوی دولت وزارت نفت مبنای محاسبه قیمت خوراک پالایشگاه‌ها را از قیمت فوب خلیج‌فارس به‌قیمت صادراتی ایران تغییر داد. از آنجا که در شرایط سخت تحریمی ایران برای فروش نفت خود و ترغیب مشتریان خارجی به‌خرید نفت باید تخفیف‌های قابل‌توجهی (بعضا تا بیش از ۱۰ درصد نسبت به‌قیمت فوب) اعطا کند، این موضوع در نتیجه با کاهش قیمت خوراک پالایشگاه‌ها و کاهش هزینه ماده‌اولیه (نسبت به‌قبل) موجب رشد سود ناخالص این شرکت‌ها شد. بر این اساس ریسک مورد‌نظر کاملا مشخص است. اگر این تخفیف به‌هر دلیلی مانند رفع تحریم‌های ایران حذف شود، به‌تنهایی می‌تواند فشار قابل‌توجهی بر سودآوری این شرکت‌ها داشته باشد. از ذکر اعداد در گزارش خودداری می‌شود تا موجب انحراف معامله‌گران نشود. این موضوع تنها متوجه پالایشگاه‌ها نیست و پتروشیمی‌هایی مانند نوری یا پتروشیمی شازند یا شاید پتروشیمی جم (در بخش خوراک نفتا) نیز از همین تخفیف منتفع شده‌اند و حذف تخفیف‌ها اثر چشمگیری در کاهش سودآوری این شرکت‌ها خواهد داشت.
ریسک اوپک برای نفت
کاهش تولید اوپک یکی از عوامل اصلی حمایت از قیمت نفت است. در شرایطی‌که به‌دلیل اثرات مخرب محیط‌زیستی سوخت‌های فسیلی و گازهای گلخانه‌ای آینده این سوخت‌ها اصلا روشن نیست اما ضعف عرضه در پساکرونا و بازگشت ناگهانی تقاضا، نفت را به‌بالاتر از ۷۰ دلار هدایت کرد. پایبندی اعضای اوپک به‌توافق خود عجیب است و با توجه به‌وضعیت نابسامان اقتصادهای کشورهای عربی انتظار برای عهدشکنی و افزایش زودتر از موعد اعضا وجود داشت اما این‌بار اعضا هماهنگ‌تر از همیشه عمل کرده‌اند. با همه این‌ها تقریبا فضای غالب این است که در میان‌مدت هیچ‌امیدی به‌حفظ سطوح کنونی قیمت نفت نیست. این موضوع در نتیجه اثر تورمی رشد قیمت سوخت در اقتصادهای بزرگ و احتمال مقابله بانک‌های مرکزی با سیاست‌های انقباضی، افزایش تولید نفت آمریکا (افزایش تعداد چاه‌های نفت)، تشدید سیاست‌های حفاظت از محیط‌زیست علیه سوخت‌های فسیلی، افزایش تولید کشورهای عضو توافق اوپک‌پلاس در کنار احتمال احیای برجام همگی آینده قیمت نفت را تیره ساخته‌اند. گرچه برای نوسان کوتاه‌مدت نمی‌توان پیش‌بینی دقیقی داشت. اثر افت احتمالی قیمت نفت گرچه موجب کاهش قیمت خوراک می‌شود اما در عین حال با کاهش قیمت فرآورده‌ها و احتمال کاهش کرک‌اسپرد (اختلاف قیمت فرآورده‌ها و نفت) می‌تواند بر سودآوری شرکت‌های پالایشی اثر منفی قابل‌توجهی داشته باشد.
ریسک برجام برای پالایشی‌ها
احیای برجام با حضور نفت ایران در بازارهای بین‌المللی می‌تواند بر قیمت نفت فشار وارد کند و از طرفی موجب افت قیمت دلار خواهد شد. افت نرخ دلار می‌تواند بر سهام شرکت‌های کالایی مانند پالایشی یا سایرین اثر منفی داشته باشد. اما علاوه بر احتمال فشار افت قیمت نفت و نرخ دلار با احیای برجام، پالایشی‌ها باید در انتظار حذف احتمالی تخفیف صادرات نفت کشور نیز باشند. بر این اساس لازم است که به‌ریسک‌های قابل‌توجه که متوجه سهام پالایشی یا دیگر سهام مانند نوری یا شاراک هست، اهمیت بیشتری داده شود. معاملات روزهای اخیر سهام پالایش نفت بندر‌عباس (شبندر) و هیجان مازاد در این سهم ریسک زیان را برای حقیقی‌ها بیشتر کرده است. در این‌خصوص البته برخی از تحلیلگران از احتمال سود خوب برای سال‌جاری شبندر می‌گویند اما هیچ‌اشاره‌ای به‌ریسک‌های مزبور نداشته‌اند.
