هفتمین صعود متوالی شاخص‌سهام چگونه رقم خورد؟
آرایش بورسی در زمین دارایی
مسعود کریمی: شاخص‌کل بورس تهران طی معاملات روز یکشنبه بعد از یک رفت و برگشت در نهایت با رشد حدود ۴/ ۰ درصدی همراه شد و به محدوده یک‌میلیون و ۲۳۸ هزار واحد رسید. بنابر این آنگونه که انتظار می‌رفت این روزها شاهد شناسایی سود از سوی معامله‌گران پس از هر رشد قیمتی هستیم. به‌نظر می‌رسد با توجه به تجربه تلخ سهامداران در ۱۰ ماه گذشته ناشی از سقوط قیمت‌ها و درگیر شدن در صف‌های فروش، هر نوع موج افزایشی در بازار با خودنمایی فروشندگان توام میشود. موضوعی که می‌تواند از شتاب آهنگ رشد بازار بکاهد. با این حال پس از حدود یک ساعت، قیمت‌ها مجددا تغییر مسیر دادند که برآیند آن افزایش ۴/ ۰ درصدی ارتفاع دماسنج تالار شیشه‌ای بود. این رشد قیمتی اما عمدتا ناشی از نگاه سرمایه‌گذاران به شرکت‌هایی بود که زمزمه افزایش سرمایه از مسیر تجدید ارزیابی دارایی‌های خود را سر داده‌اند، از این‌رو رشد بیش از ۴۷۰۰ واحدی شاخص‌کل بورس تهران در روز یکشنبه در حالی رقم خورد که ۳۷۰۰ واحد آن مربوط به معاملات شرکت‌های زیرمجموعه تامین‌اجتماعی بود. رشدی که از مصاحبه روز شنبه مدیرعامل «شستا» درخصوص رقم خوردن بزرگ‌ترین افزایش سرمایه از سوی «شستا» در تاریخ بورس نشات می‌گرفت. محمد رضوانی‌فر، مدیرعامل شستا در این‌باره گفته بود: «ما یک افزایش سرمایه ۱۲۰۰ درصدی از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها را در دستور کار داریم که رکورد افزایش سرمایه را خواهد شکست.» بر اساس شنیده‌ها به نظر می‌رسد تمام شرکت‌های هلدینگ زیرمجموعه «شستا» شامل «تاپیکو»، «تاصیکو»، «تیپیکو»، «صبا» و «سیتا» در حال انجام مقدمات افزایش سرمایه هستند.
بازی مالی در تالار شیشه‌ای
این‌گونه که به‌نظر می‌رسد موضوع داغ این روزهای تالار شیشه‌ای فقط یک بازی مالی است که تنها بر مبنای رشد تورمی دارایی شرکت‌ها (حجم زیادی از دارایی شرکت‌ها در ملک و زمین است) رقم خورده است و تاثیری بر سودآوری این بنگاه‌های اقتصادی نخواهد داشت اما باز‌هم شاهد نقد‌کردن سهام و تزریق منابع مالی به این قبیل از شرکت‌ها عمدتا از سوی سهامداران خرد هستیم.
به‌طور کلی این اتفاق ناشی از ایجاد تغییرات بنیادی در روند حرکتی شرکت‌ها نخواهد بود اما از لحاظ روانی سبب افزایش جذابیت این شرکت‌ها میشود. برخی معتقدند افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی باعث نزدیک‌شدن ارزش روز دارایی‌ها به قیمت واقعی آنها میشود به‌طوری‌که اگر ارزش اسمی هر سهم ۱۰۰ تومان باشد، با افزایش سرمایه از تجدید‌ارزیابی دارایی و افت قیمت سهم به کمتر از ۱۰۰ تومان پتانسیل رشد قیمت وجود خواهد داشت. درست است که برای بسیاری از معامله‌گران همین استدلال برای خرید سهام کافی است اما در واقع در چنین تحلیلی به کارآیی شرکت هیچ توجهی نشده است و تنها دارایی‌ها در مرکز تمرکز قرار گرفته‌اند.
در این میان تجربه شیرین کسب سود از شرکت‌هایی با وضعیت مشابه در سال‌های اخیر سبب شده تا باز‌هم احتمال تکرار این مهم وجود داشته باشد. در سال‌های ۹۷ و ۹۸ بود که شاهد این‌گونه افزایش سرمایه در شرکت‌هایی بودیم که عموما در معرض ورشکستگی قرار داشتند. بر اساس قانون امکان افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها برای شرکت‌های زیان‌ده و مشمول اصل ۱۴۱ قانون تجارت فراهم است. بر این اساس شرکت‌هایی که زیان انباشته آنها سبب از بین رفتن نیمی از سرمایه شود، باید با برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده درخصوص ادامه بقا یا انحلال شرکت تصمیم‌گیری شود. از آنجا که اغلب این شرکت‌ها از نظر عملیاتی چشم‌انداز بهبود سودآوری به‌منظور جبران زیان انباشته را ندارند، از تنها راهکار موجود یعنی افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی استفاده می‌کنند. در آن سال‌ها که چندان دور نیز نیستند، شرکت‌هایی با این مشخصات چنان مورد اقبال سرمایه‌گذاران قرار گرفته و با رشد قیمتی همراه می‌شدند که گویا هیچ مشکلی از منظر مالی نداشته و روی ریل سودزایی قرار گرفته‌اند.
البته روی صحبت این گزارش شرکت‌هایی نیست که طی روزهای اخیر به این بهانه مورد اقبال واقع شده‌اند بلکه نفس افزایش جذابیت سهام تنها با نگاه به افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی است. ممکن است شرکتی با دارا بودن تمام معیارهای بنیادی مناسب با انتشار اخباری از این دست موردتوجه قرار گیرد و شرکتی دیگر بدون داشتن پتانسیل به‌اصطلاح داغ شود و سودهای قابل‌توجهی نیز از آن سهامداران خود کند. در برخی مواقع نیز این‌گونه افزایش قیمت شرکت‌های بزرگ و البته اثر‌گذار در روند شاخص‌کل به سایر شرکت‌های بورسی و فرابورسی تسری پیدا می‌کند به‌طوری‌که معامله‌گران در دام جامه سبز رنگ نماگر اصلی می‌افتند و روز به روز تزریق منابع مالی خود را در شرکت‌های فاقد‌ارزش به لحاظ فاندامنتالی تداوم می‌بخشند.
ورود پول حقیقی به نمادهای خاص
با مروری بر آمار و ارقام، خالص تغییر مالکیت روز یکشنبه ۱۰۰ میلیارد تومان برآورد میشود که بیشترین سهم از این رقم به دو نماد معاملاتی «شستا» و «تاپیکو» اختصاص پیدا کرد. نمادهایی که بر اساس آنچه پیش‌تر ذکر شد دیروز در اولویت نخست سهامداران خرد برای خرید قرار گرفتند و در مجموع حدود ۱۵۰ میلیارد تومان نقدینگی خرد را جذب کردند به‌طوری که در صورت کسر این دو نماد از معاملات روز گذشته، تغییر مالکیت سهام بورسی به سمت معامله‌گران حقوقی تغییر می‌کرد.
روایت آماری بورس یکشنبه
با توجه به اینکه شاخص‌کل در نخستین روز کاری هفته از سد مقاومت تکنیکال یک‌میلیون و ۲۳۰ هزار واحدی به واسطه تزریق جریان نقدینگی تازه‌نفس به‌راحتی عبور کرد، بنابراین کمی تعلل در پیرامون محدوده تکنیکالی فعلی به بهانه‌های متفاوت می‌تواند امری منطقی و عقلایی ارزیابی شود. در دومین روز کاری هفته‌جاری ارزش معاملات خرد بورس تهران به رقم ۵۶۳۳ میلیارد تومانی رسید و ارزش معاملات خرد فرابورس نیز توانست رقم ۱۲۸۷ میلیارد تومانی را به‌خود اختصاص دهد. در بازار روز گذشته عمده خالص خرید حقیقی‌ها در گروه‌هایی نظیر محصولات شیمیایی، غذایی به‌جز قند، چند رشته‌ای صنعتی و سیمان به ثبت رسید. در نقطه مقابل نیز بانک‌ها، فرآورده‌‌های نفتی و فلزات اساسی در صدر فهرست بیشترین خالص خرید حقوقی‌ها قرار گرفتند.
