بررسی عملکرد صنعت لاستیک نشان می‌دهد
دو ریسک تایرسازان
در سال ۱۳۹۹ با پاندمی ویروس کرونا، اندازه بازار تایر تحت تاثیر کاهش مسافرت‌ها و تردد‌ها قرار گرفت. در شرایط فعلی با راه اندازی طرح‌های جدید، میزان تولید برخی اندازه‌ها و انواع تایر از میزان مصرف کشور تجاوز کرده است و تولید بیشتر آنها در صورتی که صادرات، ولو به صورت محدود، آزاد نشود، فاقد توجیه خواهد بود.
یکی از مشکلاتی که هم اکنون صنعت لاستیک با آن درگیر است، ممنوعیت صادرات تایر سواری است. مشکلات تخصیص و تامین بهنگام ارز از دیگر موانع این صنعت محسوب می‌شود. این موضوع علاوه بر طاقت فرسا کردن تدارکات بهنگام ملزومات و نیازمندی‌ها، برای سرپا نگه داشتن تولید، امکان استفاده از موقعیت‌های خاص برای خریدهای با صرفه‌تر در بازارهای محدودی که حاضر به همکاری تجاری با صنایع داخلی هستند، را هم نامیسر می‌سازد.
عدم افزایش تعرفه تایرهای باری و به افتتاح رسیدن طرح‌های داخلی، موجب مازاد عرضه در این صنعت شده است. کاهش تعرفه واردات تایرهای رادیال باری-اتوبوسی از ۲۶ درصد به شش درصد، طی سال‌های گذشته که بازار با کمبود روبه‌رو شده بود، صورت گرفت؛ اما هم‌اکنون با توجه به سرمایه‌گذاری‌های انجام شده و آمادگی صنعت تایر برای تولید عمده نیاز کشور، اصرار بر تداوم این میزان تعرفه، منطقی و در راستای سیاست‌های پشتیبانی موثر از صنایع داخلی، نمی‌تواند باشد.
افزایش تولید
صنعت تایر در ۱۱ماه سال ۹۹، حدود ۲۷۸ هزار و ۱۱۳ تن تولید داشته که معادل بیش از ۴۶ میلیون و ۷۷۷ هزار حلقه تایر بوده است. این حجم از تولید به لحاظ وزنی ۱۹ درصد و به لحاظ حلقه‌ای ۲۶ درصد نسبت به مدت مشابه سال ۹۸ رشد داشته است. بیشترین افزایش ظرفیت در بخش تایرهای سواری بوده که ۲۲ درصد بیش از تعداد تولید مدت مشابه سال قبل بوده است. در تولید خودروهای وانتی و اتوبوسی، موتور و دوچرخه و حتی تیوپ هم رشد تولید داشته‌ایم. افزایش تولید و فروش کارخانه‌های به لحاظ حجمی در سال آینده هم انجام خواهد شد. بنابراین باید گفت اگرچه سال ۹۹، رشد درآمد فروش شرکت‌ها تا حد زیادی ناشی از چند مرحله افزایش نرخ محصولات بود؛ ولی رشد حجم تولید و فروش هم در رشد درآمد شرکت‌ها بی تاثیر نبوده است.
در حال حاضر شرکت کویر تایر طرح توسعه تولید 14هزار لاستیک رادیال سواری را برای سال 1401 برنامه‌ریزی کرده است. طبق برنامه‌ریزی‌ها در سال اول راه اندازی، ظرفیت طرح 85درصد و بعد از آن با ظرفیت کامل فعالیت خواهد کرد. در بهمن ماه در مجتمع صنایع لاستیک یزد، طرحی با افزایش ظرفیت3هزار حلقه انواع تایرهای رادیال سیمی (رینگ‌های 15 تا 18) به بهره برداری رسید که ظرفیت عملی فعلا هزار حلقه است.
شرکت ایران تایر با توجه به محدودیت‌های فیزیکی و قانونی و همچنین الزامات زیست‌محیطی در مناطق شهری روبه‌روست که از مهم‌ترین عوامل عدم توسعه ظرفیت شرکت همین موضوع در نظر گرفته می‌شود. ایران تایر، طرح توسعه و انتقال کارخانه به مهدی‌شهر سمنان را در دستور کار دارد که دارای 3 فاز است که در فاز اول ایجاد ظرفیت به میزان 25هزار تن تایر رادیال سبک در سال بوده، فاز دوم انتقال ظرفیت به میزان 15 هزار‌تن رادیال سواری در سال از کارخانه فعلی واقع در تهران به مهدی شهر سمنان است و در فاز سوم نیز ایجاد ظرفیت به میزان 20هزار تن در سال انواع تایرهای رادیال سنگین خواهد بود. گفتنی است که شرکت قصد دارد جهت تامین مالی بخشی از پروژه مهدی شهر سمنان از صندوق توسعه ملی تسهیلات ارزی دریافت کند که مراحل اولیه آن در دست اقدام است. همچنین در فاز بعدی نیز جهت تامین مالی نسبت به افزایش سرمایه از محل مطالبات حال شده و آورده نقدی سهامداران اقدام کند. تسهیلات درخواستی شرکت از محل صندوق توسعه ملی بابت پروژه مبلغ حدودا 46 میلیون یورو است.
شرکت آرتاویل تایر، خط تولید واحد لاستیک‌های سنگین TBR با ظرفیت 25هزار تن را دارد که در سال 1399 به بهره‌برداری رسیده است. شرکت ایران یاسا تایر، تایر دوچرخه و موتور تولید می‌کند به همین سبب شامل ممنوعیت صادرات نمی‌شود، بنابراین می‌تواند محصولات خود را صادر کند به طوری که تاکنون 23درصد از تولید تایر خود را صادر کرده است.
در 2سال اخیر بازار لاستیک دستخوش اتفاقات بسیاری بوده است، در نیمه اول سال 1397 پس از تصویب دولت، صادرات تایر متوقف و باعث از دست رفتن بازارهای در دسترس صادراتی شد. همین امر باعث شد تا رقبای چینی بازارهای صادراتی منطقه را قبضه کنند و توقف صادرات منجر به عدم امکان استفاده از ارز حاصل از صادرات نیز شد که این مهم در جای خود می‌توانست برای خرید مواد اولیه استفاده شود. در سال 1398 در پی اعتراضات سراسری کامیون‌داران، شاهد واردات بی رویه تایر باری رادیال بیش از نیاز سالانه این گروه تایر بودیم و تعرفه واردات این گروه محصول از 25 درصدبه 6 درصدکاهش یافت که عملا فرآیند واردات این گروه محصول را برای واردکنندگان تایر بدون درنظر گرفتن شرایط تولیدکننده ایرانی ونیاز مصرف کنندگان به تایر باکیفیت تسهیل کرد، اما اکنون که در بخش تولید تایرهای سنگین، مازاد ظرفیت داریم، تعرفه‌ها به سطح قبلی بازنمی‌گردد. در همین سال گروه لاستیک، مواد اولیه خود از جمله کائوچو و ستیل کورد را با ارز 4200تومان تامین می‌کردند که همین موضوع باعث افزایش زمان خرید حتی به بیشتر از 3ماه می‌شد، تا اردیبهشت 1399 که به گروه دوم منتقل شد و باید ارز نیمایی دریافت می‌کرد. این موضوع باعث افزایش بهای تمام شده شد و تا زمان دریافت افزایش نرخ از سازمان حمایت، حاشیه سود این شرکت‌ها را تحت فشار قرار داد. با فاصله 2ماه مجوز افزایش نرخ 30درصد تایر بایاس و رادیال در تیر ماه صادر شد. در مردادماه 1399، سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان نرخ فروش هر کیلوگرم تایر بایاس وانتی 34درصد، هر کیلوگرم تایر باری سنگین 32درصد، هر کیلوگرم تایرکشاورزی 32درصد و هر کیلوگرم تایر راهسازی را 16درصد نسبت به نرخ‌های فروش قبل افزایش داد. با افزایش قیمت دلار و بهای تمام شده، در ۲۸ آبان ماه نرخ فروش تایرهای سواری دوباره به میزان ۵۰ درصد افزایش پیدا کرد. در ۲۹ آذر ماه نیز براساس قیمت تمام شده تایرهای سنگین مقرر شد به میزان ۳۰ درصد نسبت به متوسط صنعت افزایش نرخ داشته باشند. در 23دی ماه، تایرهای کشاورزی و راهسازی (OTR)، 15درصد افزایش نرخ داشته‌اند. در ابتدای سال 1400، سایر شرکت‌ها نیز افزایش نرخ‌های خود را روی کدال قرار می‌دهند. باید دید سازمان حمایت چقدر افزایش نرخ به این گروه خواهد داد.
در تولید تایر باری رادیال با کمبود ظرفیت مواجه هستیم، به‌طوری که سالانه ۳۶۰ هزار حلقه از این تایرها در شرکت بارز تولید می‌شود، همچنین کارخانه آرتاویل تایر اردبیل با ظرفیت اسمی ۳۰۰ هزار حلقه در سال آماده بهره‌برداری است. نیاز سالانه به تایر رادیال باری یک میلیون و ۲۰۰ هزار حلقه است که در صورت راه‌اندازی واحدهای یاد شده، از سال ۱۴۰۰ به بعد حدود ۹۰۰ هزار حلقه از این تایرها قابل تولید در داخل بوده و بقیه آن باید از خارج از کشور تامین شود.
در 9ماهه 1399، گروه صنعتی بارز با تولید 67هزار تن رتبه اول را در بین کارخانه‌های تولیدی دارد و بعد از آن، کویر تایر با 30هزار تن و یزد تایر با 25هزار تن قرار گرفته‌اند. با نگاهی بر فروش ماهانه کارخانه‌های لاستیک‌سازی مشاهده می‌شود که مقدار فروش در آبان ماه بسیار کم بوده است و در آذر با دریافت افزایش نرخ، هم از نظر نرخی و مقداری رشد خوبی داشته‌اند.
بارز کردستان هم که تایرهای سنگین تولید می‌کند، با افزایش نرخی که در اواخر آذر دریافت کرده است می‌تواند سود خوبی در زمستان برای گروه صنعتی بارز بسازد. حدود 51 درصد از مواد اولیه این صنعت نظیر کائوچوی طبیعی، برخی از مواد گروه کائوچوی مصنوعی و تعدادی از مواد شیمیایی و سیم (استیل کورد) وابستگی خارجی دارد. بیش از ۶۰ درصد مواد اصلی تولید تایر را مشتقات نفتی تشکیل می‌دهد و این باعث تاثیر زیاد قیمت نفت در بهای تمام‌شده تایر می‌شود.
استایرن بوتادین از ابتدای سال با قیمت 14میلیون تومان به ازای هر تن به قیمت 48 میلیون تومان به ازای هر تن رسیده است که افزایش 243درصدی را به همراه داشته است. قیمت دوده نیز از 5/ 9میلیون تومان به ازای هر تن به 6/ 15 میلیون تومان رسیده است که افزایش 64 درصدی را نشان می‌دهد.
به طور معمول لاستیک‌های موجود در بازار در دو نوع بایاس و رادیال است. لاستیک‌های رادیال به دلیل به کارگیری رشته‌های سیمی در ساختار خود، تحمل سرعت بالاتری نسبت به تایرهای بایاس را دارند و عمر آنها نسبت به لاستیک‌های بایاس ۴۰تا۶۰ درصد بیشتر است و قیمت بالاتری دارند. در ناوگان حمل بار و مسافر در سال‌های قبل وزن تایرهای بایاس و رینگ‌های فولادی در مجموع سبب بالا رفتن وزن خودرو و کاهش ظرفیت حمل بار و مسافر می‌شود. تایرهای رادیال سیمی باعث طول عمر بالاتر (دو برابر) و اقتصادی‌تر شدن فعالیت‌های مرتبط با حمل بار و مسافر کاهش مصرف سوخت شده‌اند. به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود مصرف تایر با تکنولوژی قدیم بایاس هر سال کاهش یافته و تکنولوژی جدید رادیال جایگزین آن شود.
بازار تایرهای سواری رادیال (PCR) به تعداد خودروهای در حال تردد، میزان واردات از کشورهای صاحب تکنولوژی و سهم بازار تایرسازان در بازار بستگی دارد. سهم کشورهای مختلف در بازار تایرهای رادیال سواری ایران به ترتیب ایران ۷۱ درصد، کره 10 درصد، چین ۹ درصد و سایر کشورها ۱۰درصد است که تایرسازان ایرانی از بیشترین میزان سهم برخوردارند.گفتنی است «پکرمان» به واسطه لاستیک بارز کردستان و «پارتا» به واسطه به ظرفیت رسیدن طرح لاستیک‌های سنگین می‌توانند در سال پیشرو سودسازی خوبی داشته باشند. بهترین رشد درآمد فصلی زمستان گروه تایر مربوط به «پکرمان» و «پیزد» است که با انتشار گزارش زمستان موجب کاهش P/ E این دو نماد خواهد شد. در این گروه «پیزد» و «پکرمان» نسبت به سایر شرکت‌های صنعت P/ E forward پایین‌تری دارند.
