«دنیای‌اقتصاد» صنعت فولاد را بررسی می‌کند
استحکام فولادسازی
طی سال‌های اخیر میزان مصرف فولاد خام در جهان با افزایش رو به رو شده است. به گونه‌ای که در سال ۲۰۱۹ تولید فولاد خام در دنیا به حدود ۱۸۷۰ میلیون تن رسیده است. چین بزرگ‌ترین تولید‌کننده فولاد خام در جهان و در سال ۲۰۱۹ با تولید ۹۹۶ میلیون تن فولاد خام بوده است. پس از چین، هلند و سپس ژاپن با تولید ۱۱۱ و ۹۹ میلیون تن بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان فولاد در جهان محسوب می‌شوند.
صنعت فولاد در ایران
ایران با تولید ۳۲ میلیون تن فولاد در سال ۲۰۱۹ در رتبه دهم تولید فولاد خام جهان قرار گرفت. صنعت فولاد در ایران علاوه بر تامین نیاز داخل توانسته به کشورهای جهان نیز صادرات داشته باشدکه فروش محصولات داخلی این صنعت عموما در بورس کالا انجام می‌شود. صادرات فولاد خام کشور علاوه بر توجیه افزایش تولید شرکت‌ها منجر به تامین ارز مورد نیاز کشور نیز می‌شود. با توجه به عدم صادرات یا سختی صادرات نفت خام ایران که به دلیل تحریم‌ها روی داده، به نظر می‌رسد صنعت فولاد به دلیل ارزآوری مورد توجه دولت به دلیل افزایش صادرات قرار گیرد. این موضوع علاوه بر ارزآوری برای کشور منجر به سودآوری برای سهامداران شرکت‌های فولادسازی نیز می‌شود.
شرکت‌های بورسی فعال در صنعت فولاد
شرکت‌های فعال در حوزه فولادسازی و تولید محصولات فولادی در گروه فلزات اساسی در بازار سرمایه هستند که ما هر روزه شاهد معاملات سهام آنها در بازار سرمایه هستیم. شرکت‌های بزرگی همچون فولاد مبارکه اصفهان، فولاد خراسان، فولاد خوزستان و ذوب آهن اصفهان از جمله مهم‌ترین شرکت‌های فعال در بازار سرمایه محسوب می‌شوند. البته شرکت‌های کوچک‌تری همچون فولاد ارفع، صنایع فولاد آلیاژی یزد و لوله و تجهیزات سدید نیز جزو این گروه به حساب می‌آیند. گروه فلزات اساسی در بورس ایران به دو گروه تولید محصولات اولیه فولاد و تولید محصولات نهایی فولاد طبقه‌بندی می‌شوند.
مواد اولیه صنعت فولادسازی
مواد اولیه تولید فولاد عمدتا از سنگ آهن، کنسانتره، گندله و کلوخه آهن است. کنسانتره از آسیاب کردن سنگ آهن به دست می‌آید و گندله نیز در کارخانه‌های گندله‌سازی تولید شده و ماده اولیه محصولات فولادی است. تولید فولاد عموما به دو روش کوره بلند و احیای مستقیم انجام می‌شود. در روش کوره بلند گندله آهن به همراه آهک و کُک وارد کوره بلند شده و پس از ذوب در دمای بالا آهن خام تولید می‌شود. کربن اضافی آهن خام گرفته شده و فولاد خام حاصل می‌شود. از این روش در شرکت ذوب آهن اصفهان استفاده می‌شود. در روش احیای مستقیم که از دو بخش تولید آهن اسفنجی و سپس ذوب در کوره‌های الکتریکی تشکیل می‌شود با استفاده از جریان قوی برق تولید می‌شود. در این روش سنگ آهن در تماس با گازهای احیاکننده مثل هیدروژن و مونواکسید کربن در دمای ۷۵۰ تا ۹۰۰ درجه سانتی‌گراد احیا شده و به آهن اسفنجی تبدیل می‌شود. سپس آهن اسفنجی به دست آمده در کوره‌های الکتریکی بسیار بزرگی قرار گرفته و با استفاده از جریان بالای برق فرآیند ذوب و فولادسازی صورت می‌گیرد. در روش احیای مستقیم به دلیل عدم نیاز به کک و استفاده از جریان برق، آلودگی‌های زیست محیطی کمتر است.
انواع محصولات در گروه فولادسازی
اولین محصول در کارخانه‌های فولادسازی شمش فولاد است، این محصول ماده اولیه محصولاتی از قبیل تیرآهن، میلگرد، فولادهای آلیاژی ورق و ... است. شمش شامل بلوم بیلت و اسلب است که به ابعاد، اشکال و مقطع آن بستگی دارد.
عوامل موثر بر قیمت‌گذاری محصولات صنعت
قیمت محصولات یکی از مهم‌ترین عوامل موثر بر سودآوری شرکت‌های فولادسازی است، قیمت فروش صادراتی این شرکت‌ها براساس قیمت‌های جهانی بلوم، بیلت و اسلب تعیین می‌شود که با توجه به نرخ دلار نیما سودآوری شرکت‌های این گروه را متاثر می‌کند. نرخ فروش داخل نیز از طریق عرضه در بورس کالا تامین می‌شود. البته قیمت‌های بورس کالا نیز از قیمت‌های جهانی تاثیر می‌گیرند اما عموما این تاثیر با تاخیر حدود یک ماهه است، اگر قیمت‌های جهانی بالا رود و قیمت محصولات داخلی با آن هم‌سو نشود صادرات ارجحیت می‌یابد و در نتیجه قیمت‌های داخلی به دلیل نیاز به محصول نیاز به اصلاح دارند. پیگیری قیمت‌های بورس کالا و قیمت‌های جهانی برای بررسی تک‌تک شرکت‌های فولادسازی بسیار مهم است. قیمت‌های جهانی نیز متاثر از عوامل کل اقتصاد جهان، میزان تقاضا، سیاست‌های بانک مرکزی آمریکا (افزایش یا کاهش نرخ بهره) و همچنین شرایط بحرانی ناگهانی همچون شرایط شیوع کرونا وابسته است.
نرخ‌گذاری و تامین مواد اولیه
همان‌طور که عنوان شد مواد اولیه محصولات فولادسازی گندله، کنسانتره و سنگ‌آهن است، بنابراین قیمت‌گذاری و تامین این مواد برای شرکت‌های فولادسازی مهم است. بخش قابل‌توجهی از بهای تمام شده محصولات فولادی نیز مربوط به این محصولات است. طی سال‌های اخیر قیمت این مواد اولیه براساس فرمول قیمت‌گذاری به شرکت‌ها اعلام می‌شد که درصدی از شمش فولاد را برای آن در نظر می‌گرفتند. بر روی این درصد نیز بین شرکت‌ها مباحثی مطرح بوده و به نظر روش قابل قبولی است، این فرمول به گونه‌ای طراحی شده که حاشیه سود شرکت‌های فولادسازی و تامین‌کنندگان سنگ آهن و گندله به خوبی حفظ شود. آخرین تغییرات آن به شرح زیر است، هر ساله جلساتی درخصوص تغییر در این فرمول‌ها برگزار می‌شود که تاکنون بی‌نتیجه مانده است.
قیمت کنسانتره = براساس ۱۶ درصد نرخ شمش فولاد خوزستان
قیمت گندله= براساس ۵/ ۲۳ درصد شمش فولاد خوزستان
قیمت آهن اسفنجی= براساس ۵۰ درصد شمش فولاد خوزستان
محصول پرمصرف دیگر در صنایع فولادسازی الکترود گرافیتی است، از الکترود گرافیتی در روش احیای مستقیم استفاده می‌شود، ایران الکترود گرافیتی تولید نمی‌کند و تمام الکترود کشور از طریق واردات تامین می‌شود. الکترود گرافیتی جزو موارد تحریمی بوده و واردات آن روز‌به‌روز سخت‌تر می‌شود، سال گذشته نیز این موضوع بار دیگر مطرح شد که شرکت‌های فولادسازی اعلام کردند انبار مواد ما تماما از الکترود گرافیتی پر بوده و نگرانی به جهت تولید محصولات وجود ندارد. نکته قابل‌توجه در مورد الکترود گرافیتی این است که طرح الکترود گرافیتی اردکان با ظرفیت ۳۰ هزار تن در سال به زودی به بهره‌برداری خواهد رسید که با به بهره‌برداری رسیدن این طرح بسیاری از نیازهای الکترود ایران برآورده خواهد شد و می‌توان گفت کشور به جهت تامین این ماده آنچنان مشکلی نخواهد داشت.
نرخ ارز
نرخ ارز در ایران همیشه از جمله پارامترهای کلان و بسیار تاثیر‌گذار در اقتصاد محسوب می‌شود. افزایش نرخ ارز طی سال‌های اخیر به شدت مشاهده شده و تاثیر قابل‌ملاحظه آن در بازار مختلف به خصوص بازار سرمایه و سودآوری شرکت‌های صادراتی مشاهده شده است. افزایش تحریم‌ها و ریسک‌های بین‌المللی منجر به افزایش نرخ ارز شده (به دلیل کاهش صادرات و کاهش ارز وارداتی به کشور) و سود شرکت‌های صادراتی از ناحیه تبدیل ارز به ریال افزایش می‌یابد. این موضوع نیز بر قیمت سهام آنها روی تابلوی بورس تاثیر می‌گذارد.
برنامه‌های توسعه
ایران با داشتن ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تن ذخایر سنگ‌آهن یکی از ۱۰ کشور برتر در این حوزه به حساب می‌آید، بنابراین از پتانسیل کافی جهت توسعه صنعت فولادسازی برخوردار بوده و این ظرفیت در کشور قرار دارد. به نظر می‌رسد به دلیل شرایط تحریمی و همچنین وجود این پتانسیل توجه به صنعت فولاد بیش از پیش صورت گیرد. همان طور که عنوان شد رشد صنایع فولادسازی منجر به رشد اقتصادی در کشور می‌شود.
عوامل موثر بر قیمت سهام صنعت فولادسازی
با توجه به تمام موارد بالا موارد زیر را می‌توان از عوامل موثر بر قیمت سهام صنعت فولادسازی دانست:
قیمت‌های بورس کالا و نحوه قیمت‌گذاری محصولات داخل، میزان فروش صادراتی و داخلی، نرخ ارز، قیمت‌های جهانی محصولات فولادی، قیمت مواد اولیه و برنامه‌های توسعه‌ای شرکت‌ها و در نهایت سیاست‌های دولت.
صنعت فولاد یکی از صنایع مهم و تاثیر‌گذار بر اقتصاد کشورها به خصوص کشورهای در حال توسعه است. ایران نیز به‌عنوان یکی از کشورهای در حال توسعه و با داشتن پتانسیل‌ها و منابع در دسترس می‌تواند با برنامه‌ریزی به یکی از قطب‌های بزرگ جهان تبدیل شود. از طرف دیگر صنعت فولادسازی به دلیل ارزآوری و همچنین تحریم‌ها و سختی صادرات نفت خام می‌تواند با توسعه‌های زیادی رو به رو باشد. در کنار این موضوع با انتخاب بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهور بعدی ایالات متحده پس از ترامپ به نظر می‌رسد در یک بازه میان‌مدت اندکی از فشار تحریم‌ها برداشته شود؛ این موضوع می‌تواند هزینه‌های تحریم را برای شرکت‌های فولادی کاهش دهد. علاوه بر آن در کنار اصلاح بزرگ شاخص از مردادماه تاکنون بسیاری از شرکت‌های فعال در این صنعت ارزنده بوده و می‌توانند برای سرمایه‌گذاری مورد توجه قرار گیرند.
شرکت‌های فعال در این صنعت می‌توانند به یکی از سودآورترین شرکت‌ها طی سال‌های آتی تبدیل شوند.
