بورس‌بازان به نظاره انتخابات در ینگه دنیا نشسته‌اند
رکود عمیق در بورس تهران
بی‌توجهی بورس به افزایش پول
آخرین آمارهای پولی و بانکی منتشر شده از سوی بانک مرکزی نشان می‌دهد که رقم کل نقدینگی در شهریورماه به ۹/ ۲۸۹۵ هزار میلیارد تومان رسیده است. به این ترتیب به نقدینگی کل کشور در ۶ ماه ابتدایی سال‌جاری، حدود ۴۲۴ هزار میلیارد تومان افزوده شده است. به عبارتی هر روز شاهد افزایش بیش از ۲ هزار میلیارد تومان به حجم نقدینگی بودیم. از سوی دیگر، آمارها نشان می‌دهد رشد نقدینگی شهریور امسال به نسبت مدت مشابه سال گذشته، ۲/ ۳۶ درصد بوده که تقریبا از آبان ۹۳ به بعد تکرار نشده است. در این میان اما بررسی ترازنامه‌های ماهانه بانک مرکزی نشان از افزایش سهم پول نسبت به شبه‌پول از نقدینگی کل دارد. به این ترتیب در نیمه نخست سال‌جاری، حجم پول به رقم ۷/ ۶۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲/ ۸۰ درصد رشد داشته است. بالا رفتن سهم پول از نقدینگی می‌تواند شرایط را برای بازگشت روند صعودی تورم مهیا سازد. پول به بخش سیال نقدینگی اشاره دارد که در کنار تورم و افزایش عمومی قیمت‌ها می‌تواند فعالیت در بازارهای مختلف سرمایه‌گذاری را افزایش دهد. نرخ پایین بهره بانکی یکی از دلایل تبدیل شبه‌پول به پول به شمار می‌رود. بر اساس نظریه‌های اقتصادی، عرضه و تقاضای پول، تعیین‌کننده نرخ بهره هستند. عرضه پول توسط بانک مرکزی تعیین شده و تقاضای پول شامل سه مولفه تقاضای مصرفی، احتیاطی و سوداگرانه است. در حال حاضر از طرفی عرضه پول از دو محل افزایش پایه پولی و افزایش سهم پول از نقدینگی، افزایش پیدا کرده و از طرف دیگر کاهش تولید ناخالص داخلی منجر به کاهش تقاضای مصرفی پول شده است. این شرایط که از اواسط سال ۹۸ شکلی جدی به خود گرفت از افزایش انتظارات تورمی حکایت دارد و سال گذشته منجر به رشد پرشتاب سهام شد. در حال حاضر اما فعالان بورسی بی‌توجه به تحولات پولی-بانکی همچنان در صف فروش نظاره‌گر اخبار مربوط به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا هستند.
سایه انتخاباتی بر تالار شیشه‌ای
همانطور که بارها اشاره شده، مدت‌هاست شاهد سایه سنگین انتخابات آمریکا بر معاملات بورس تهران هستیم. در این میان برخی معتقدند در صورت انتخاب مجدد ترامپ با رشد نرخ دلار، سهام نیز رونق گرفته و شاهد بازگشت روزهای سبز به تالار شیشه‌ای هستیم. این دسته طی روزهای گذشته سهامی را که در دو ماه گذشته با افت قابل‌توجهی مواجه شده بودند را به پرتفوی خود افزوده و در حال حاضر تنها نظاره‌گر هستند. برخی دیگر نیز بایدن را رئیس‌جمهور بعدی آمریکا می‌دانند و با هول و ولا طی روزهای اخیر دست به ماشه فروش شدند. این دسته نیز در حال حاضر تنها منتظر نتایج انتخابات آمریکاست. از این رو دست نگه داشتن فعالان بازار نسبت به خرید و فروش سبب شده تا شاهد رکود عمیق در تالار شیشه‌ای باشیم. روز دوشنبه ارزش معاملات خرد سهام در بورس تهران حدود ۳۵۸۰میلیارد تومان بود که نسبت به روز ماقبل با افت ۲۸ درصدی و نسبت به میانگین روزانه ارزش دادوستدها در ۵ ماه نخست سال ۹۹ با کاهش حدود ۹۰ درصدی مواجه شد. در این میان کارشناسان معتقدند پس از اعلام نتایج این رخداد سیاسی، فارغ از شخصی که بر این کرسی تکیه می‌زند، بورس تهران در مدت کوتاهی راه خود را پیدا کرده و از حالت انتظاری خارج می‌شود.
نفس سهام در دست سیاست‌گذار
علاوه بر افزایش محسوس رکود در معاملات سهام، نقدشوندگی بازار نیز مدت‌هاست به چالش کشیده شده است. «دنیای‌اقتصاد» در گزارش پیشین خود با عنوان «متهم اصلاح فرسایشی بورس» به دلایل زمانبر شدن ابرنوسان سهام چه در دوره‌های صعودی و چه نزولی اشاره کرد. نگارنده در این گزارش تاکید کرد وجود محدودیت‌های خودساخته‌ای همچون دامنه نوسان سبب شده تا سهامی که می‌تواند در عرض یک روز به محدوده ارزندگی خود رسیده و معاملات متعادلی را تجربه کنند، با یک قانون محدودکننده، در دوره‌های صعودی حبابی شوند و در دوره‌های نزولی نیز کفی برای آنها شناسایی نمی‌شود. سیاست‌گذاری که پیش‌تر نگرانی خود از حذف دامنه نوسان را از دست رفتن سرمایه مردم عنوان می‌کرد در حال حاضر می‌تواند به این سوال پاسخ دهد که اگر دامنه نوسان نبود چه اتفاقی بدتر از اصلاح اخیر برای معامله‌گر بورسی رخ می‌داد؟ سهامداری که در دو ماه گذشته حتی بالغ از ۷۰ درصد از ارزش پرتفوی خود را از دست داده و پایانی نیز برای آن متصور نیست. در این شرایط سیاست‌گذار به جای مداوای بدنه مریض بازار، با سیاست‌های جدید خود بیش از گذشته نقدشوندگی سهام را کاهش داد و معاملات روزانه را نیز ممنوع اعلام کرد. ممنوعیتی که قرار بود موقتی باشد اما در حال حاضر با گذشت بیش از یک ماه صحبتی درخصوص بازگشت Day trading نیست. در این میان معامله‌گران زیادی دیده می‌شوند که مدت‌هاست سهامشان در صف‌های فروش قفل شده و توان نقد کردن دارایی خود در نقدشونده‌ترین بازار مالی را ندارند. شاید پربیراه نباشد اگر بگوییم در این روزها فروش ملک از نقدکردن سهام در بورس تهران آسان‌تر شده و مقصر این شرایط تنها سیاست‌گذاری است که با ترس از جراحی، هر روز حال بازار را وخیم‌تر می‌کند.
نگاهی به معاملات روز دوشنبه
در روزی که شاخص سهام با افت ۲/ ۱ درصد به کف جدید یک میلیون و ۲۶۴ هزار واحدی نزول کرد، بیش از ۷۰ درصد سهام با افت قیمت مواجه شدند و در این میان نیمی از نمادها شاهد انتظار بیش از ۴هزار میلیارد تومانی نقدینگی برای خروج از گردونه معاملات بودند. در این بین سهامداران حقیقی برای یازدهمین روز متوالی، خالص فروش مثبتی را ثبت کردند و شاهد جابه‌جایی سهامی به ارزش ۵۵۱ میلیارد تومان در مسیر حقیقی به حقوقی بودیم. در این میان خودرویی‌ها با بیشترین خروج پول حقیقی مواجه شدند. در این گروه روز دوشنبه شاهد انتقال سهامی به ارزش ۵/ ۱۴۵ میلیارد تومان از سبد سهام حقیقی‌ها به پرتفوی معامله‌گران عمده بازار بودیم. پس از آن زیرمجموعه‌های گروه فلزات اساسی در لیست فروش سهامداران خرد قرار گرفتند و شاهد خالص خرید مثبت حقوقی‌ها در این گروه به میزان ۶/ ۱۰۳ میلیارد تومان بودیم.
