چرا بورس‌تهران به صعود نرخ ارز توجهی نکرد؟
عامل واگرایی دلار و سهام
کارشناسان عدم‌تثبیت نرخ ارز، رشدهای افسارگسیخته قیمت سهام در ماه‌های نخست سال، نگاه سرمایه‌گذاران به چشم‌انداز سیاسی کشور و البته انتظار برای تعیین سرنوشت رئیس‌جمهور بعدی آمریکا را از عوامل عدم‌تاثیر افزایش نرخ دلار بر بازار سرمایه می‌دانند.
«دلیل اینکه قبلا بازار سرمایه به افزایش قیمت دلار واکنش نشان می‌داد، تثبیت قیمت دلار بود»؛ این تحلیل محمد مومن‌زاده، کارشناس بازار سرمایه از وضعیت فعلی بازار است. او این تحلیل را که بازار سرمایه به دلار با قیمت خیلی بالا واکنش منفی نشان می‌دهد، قبول ندارد و میگوید: «طبیعتا بازار باید با رشد دلار رشد کند چون یکی از روش‌هایی که شرکت‌ها را ارزش‌یابی می‌کنیم، ارزش دارایی شرکت است. دارایی‌های بسیاری از شرکت‌ها وقتی دلار بالا می‌رود رشد پیدا میکند. در حالی اکنون بازار به افزایش قیمت دلار واکنش نشان نمی‌دهد که همین سهم‌هایی که الان صف فروش هستند، قبلا در قیمت‌هایی بالاتر از این قیمت‌ها با قیمت دلاری بسیار پایین‌تر صف خرید بودند! این مساله چند عامل دارد که یکی از آنها آینده سیاسی در آمریکا است.» مومن‌زاده توضیح می‌دهد: «بسیاری از سرمایه‌گذاران منتظرند انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا برگزار شود و بعد از آن برای سرمایه‌گذاری تصمیم بگیرند. دلیل دیگری که بازار را منفی کرده، عدم‌اعتماد به بازار سرمایه است. در شرایط فعلی دلار نیست که بازار را مثبت و منفی میکند بلکه این عدم اعتماد به بازار و سیاستگذار بورس است که سبب‌شده بازار منفی شود و عملا بازار به قیمت دلار واکنش نشان دهد.» این کارشناس بازار سرمایه دلیل دیگر عدم‌واکنش بازار به افزیش قیمت دلار را ثابت نبودن نرخ ارز می‌داند و میگوید: «در حال‌حاضر دلار در وضعیت ناپایداری به‌سر می‌برد. همان‌طور که دیدیم هفته گذشته قیمت دلار چند روزی مقداری پایین رفت اما دوباره افزایش یافت، بنابراین قیمت دلار هنوز تثبیت نشده و به همین دلیل وضعیت ناپایداری در بازار به‌وجود آورده است. قبلا که بازار به افزایش قیمت دلار واکنش نشان می‌داد به این دلیل بود که دلار در عددهایی تثبیت شده بود و بازار خودش را با آن ارزش‌گذاری می‌کرد اما الان قیمت دلار تثبیت نشده است و بازار به‌راحتی نمی‌تواند ارزش‌گذاری کند.» او بر این باور است اگر همین الان دلار بر قیمت ۳۰ هزار تومان به ثبات برسد، بازار خودش را با دلار ۳۰ هزار تومانی به تعادل می‌رساند.
نگاه سرمایه‌گذاران به آینده سیاسی آمریکاست، نه نرخ دلار
علی تیموری، یکی دیگر از تحلیلگران بازار سرمایه ساختار اقتصادی کشور را به گونه‌ای می‌داند که فروش و تولید محصولات مختلف متاثر از نرخ ارز است. او اما دلایلی را که باعث می‌شود افزایش نرخ ارز منجر به افزایش ارزش بازاری شرکت‌ها نشود، برمی‌شمرد و میگوید: «قاعدتا وقتی ریال تضعیف می‌شود به‌صورت حسابداری سودآوری شرکت‌ها هم بهبود پیدا میکند. هرچند این اتفاق عموما با یک فاصله زمانی بوده است چرا‌که سیاست‌گذاران و متولیان اقتصادی تلاش می‌کنند از سرایت افزایش نرخ ارز بر محصولات و خدمات تاحدی جلوگیری کنند ولی در عمل برای اینکه تولید متوقف نشود، متناسب با افزایش نرخ ارز قیمت محصولات و خدمات هم رشد میکند. اما اینکه چرا در برهه‌هایی شاهد موارد نقض بوده‌ایم چند دلیل دارد که یکی از آنها عدم‌تثبیت نرخ ارز است.» او توضیح می‌دهد: «اکنون نگاه بازار و سرمایه‌گذاران به افزایش نرخ ارز این است که این افزایش‌ها تحت‌تاثیر هیجانات و موقتی است و در بلندمدت استمرار ندارد. همین نگاه باعث می‌شود با یک فاصله زمانی شاهد تاثیر افزایش نرخ ارز در روند حرکتی سهام باشیم.» تیموری با بیان اینکه «رشد بازار از ابتدای سال تا مقاطع تیر نسبت به رشد دلار خیلی بیشتر بود و تحلیل‌ها نشان می‌داد اگر نرخ ارز ۳۰ هزار تومان شود، آن قمیت‌ها پذیرفتنی باشد. در همین حال پیشی‌گرفتن بازار سرمایه از نرخ رشد ارز باعث شد که درست یا غلط این تحلیل شکل گیرد که روند بازار حبابی است. بنابراین عرضه‌ها بیشتر شد و خریداران با احتیاط بیشتری خرید کردند اما اینکه چرا در این مقطع به‌‌رغم اینکه دلار به تارگت‌های قبلی خود رسیده ولی بازار در برخی سهم‌ها حتی تا ۵۰ درصد اصلاح کرده، عوامل متعددی دارد که یکی از آنها ترس سرمایه‌گذاران از قیمتگذاریهای دستوری است.» این کارشناس بازار سرمایه می‌افزاید: «این ترس ذاتی در بین سرمایه‌گذاران وجود دارد که شاید دلار گران شود ولی اثر این گرانی به واسطه قیمتگذاریهای دستوری در نرخ کالا و خدمات دیده نشود که این مساله باعث می‌شود لزوما افزایش نرخ ارز به معنای افزایش بازاری شرکت‌ها نشود.» او همچنین با بیان اینکه «در خرداد و تیر ماه و حتی اواخر اردیبهشت شاهد کمترین سطوح نرخ بهره در چند سال اخیر بودیم» میگوید: «این اتفاق باعث شده بود که خیلی از منابع در آن مقطع به‌جای اینکه در بانک باشد به واسطه تورم انتظاری به سمت بازار سرمایه سرازیر شود و این گاهی باعث می‌شود سطوح قیمت به درآمد (P/ E) در بازار نسبت به سطوح قبلی خود چند واحد رشد کند. در این مقطع از آنجا که سطوح نرخ بهره آرام‌آرام رشد میکند، ارزش بازار و شاخص نیز متناسب با افزایش نرخ ارز افزایش می‌یابد.» تیموری انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا را دلیل دیگر می‌داند و میگوید: «اثر انتخاب هر‌کدام از کاندیداهای فعلی و اثر آن بر چشم‌انداز سیاسی کشور و نهایتا گشایش‌های اقتصادی که به دنبال خواهد داشت نیز باعث‌شده که سرمایه‌گذاران در این مقطع تصمیمات جدی برای سرمایه‌گذاری نداشته باشند.»
بازار فعلی متاثر از قیمت دلار نیست
مجتبی معتمدنیا نیز معتقد است وضعیت بازار فعلی متاثر از قیمت دلار نیست و ریشه آن به نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و عدم‌تثبیت نرخ ارز برمی‌گردد. او میگوید: «اکنون بازار با دلار ۲۰ تا ۲۱ هزار تومان معامله می‌شود؛ این به آن معنی است که وضعیت بازار متاثر از قیمت دلار نیست. اما اینکه چرا این اتفاق افتاده باید گفت که مهم‌ترین عامل موثر در قیمت دلار انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکاست که کاملا میتواند تاثیر متفاوتی نسبت به روند نرخ دلار حداقل در کوتاهمدت بر اقتصاد ایران بگذارد.» او اضافه میکند: «نظر برخی تحلیلگران بر این است که پیامد انتخاب ترامپ، افزایش بیشتر نرخ دلار است که در صورت این اتفاق حجم نقدینگی در کشور به علت رشد قیمت دلار میتواند تا ۳۰ میلیارد دلار کاهش پیدا کند. علاوه بر این طبیعتا هزینه کالا و خدمات بالا می‌رود و به‌تبع آن شاخص میتواند اعداد خیلی رویایی را در خود ببیند. در مقابل اما برخی منتظر برگزیده شدن بایدن در انتخابات هستند. آنها معتقدند در صورتی‌که بایدن انتخاب شود، فروش دو میلیون بشکه نفت توسط ایران تقریبا چیزی حدود ۳۰ میلیارد دلار سالانه نصیب ایران میکند که باعث می‌شود قدرت اقتصادی دولت بالاتر برود. در همین حال قیمت دلار نیز تا ۲۰ هزار تومان میتواند کاهش پیدا کند، طبیعتا حجم نقدینگی نیز میتواند تا ۱۷۰ میلیارد دلار افزایش پیدا کند و بنابراین در بازارها یک رکود به‌وجود می‌آید که میتواند به بازار سرمایه هم تعمیم داده شود. بنابراین به‌‌رغم اینکه بازار سرمایه اصلاح خود را انجام داده است با این حال سرمایه‌گذاران منتظر نتیجه انتخابات هستند تا بر اساس نتایج انتخابات نسبت به سرمایه‌گذاری در بازار اقدام کنند.»
معتمدنیا تاکید بر اینکه عدم‌تثبیت نرخ ارز منجر به عدم‌واکنش بازار به افزایش نرخ دلار شده است، میگوید: «بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، فارغ از اینکه چه فردی انتخاب می‌شود، دلار حداقل در کوتاهمدت در یک نرخ ثابت می‌شود.» او تاکید دارد که رشد نرخ ارز در بلندمدت هیچ‌گاه باعث تضعیف بازار سرمایه نمی‌شود و در بلندمدت این رشد با توجه به افزایش سودآوری شرکت‌های صادرات‌محور که بیش از ۶۰ درصد از ارزش کل بازار سهام را در اختیار دارند، به رشد شاخص‌های بورسی می‌انجامد.
