در گزارش تفسیری یکی از شرکت‌های تولید فلزات رنگین که اخیرا مشاهده کردم از دلیل کاهش ۴۵ درصدی فروش در سه ماهه، هیچ اطلاعاتی ارائه نشده بود. گزارش‌های تفسیری هر سه ماه برای این ارائه می‌شوند که فعالیت‌های سه ماه مالی را توضیح دهد و هر اتفاقی که می‌افتد و بر صورت‌های مالی تاثیر‌گذار است را به‌صورت کیفی بیان کند. در یک گزارش ۳۰ صفحه‌ای به هر مطلبی اشاره شده است جز اینکه چرا فروش شرکت به این مقدار کاهش یافته است. این نمونه‌ای از مواردی است که بارها دیده می‌شود.

بسیاری از این گزارش‌ها به نحوی تهیه می‌شود که احساس می‌شود این مدیران مجبور شده‌اند و از روی اکراه گزارش می‌دهند درحالی‌که مدیران برای این قبول مسوولیت کرده‌اند که یک‌سال فعالیت‌های شرکت را مدیریت کنند و فعالیت خود را به عموم سهامداران گزارش دهند. این حداقل کاری است که با صرف حداقل چند ساعت کاری گزارش‌های کیفی لازم را به سهامداران ارائه دهند.

اما آنچه دیده می‌شود ظرف چند دقیقه گزارش‌های سال‌های قبل کپی می‌شود و فقط عدد صورت‌های مالی تغییر می‌کند. این مدیران حتی به خود زحمت دستکاری چند خط از گزارش‌های قبلی را نمی‌دهند. در گزارش هیات مدیره یکی از شرکت‌های پایین‌دستی فولاد که در هفته قبل مطالعه کردم فقط سعی شده بود که چک‌لیست بورس را پر کنند و حتی در قسمت معرفی، شرکت را از سال ۶۹ تا سال ۸۱ معرفی کرده و از سال‌های بعد از آن هیچ توضیحی نداده بود.

این گزارش برای سال ۹۸ تهیه می‌شود و نشان می‌دهد که از سال ۸۱ به بعد، مطلبی اضافه نشده و این مدت فقط مطالب سال‌های قبل کپی شده است. این موارد مشخص می‌کند که گزارش‌های ارائه شده در کدال برای برخی ناشران آنقدر بی‌اهمیت است که فقط از روی اجبار و اکراه انجام می‌شود تا برای شرکت ایجاد دردسر نکند. همین شرکت زیان خود را در سال مالی ۹۸ به دو برابر سال ۹۷ رساند در حالی‌که قرار بود تولید خود را در حد ظرفیت برساند اما در این گزارش هیچ گونه اشاره‌ای به علت آن نکرده است.

با شرکت تماس گرفتم و علل افشا نشدن در گزارش را جویا شدم. کارمند شرکت گفت در مجمع این مسائل توضیح داده خواهد شد. مشکلی که در فضای بورس چیره شده است شرکت‌ها به دلایلی تمایل ندارند مشکلات را در گزارش‌های کدال ارائه دهند و در مجامع سعی می‌شود به‌صورت خصوصی و محدود پاسخ داده شود. مهم‌تر اینکه مطالبی که برای فعالان بازار مهم است و در قیمت سهام بسیار موثر خواهد بود از نوع داده‌هایی است که شرکت‌ها تمایل دارند مخفی بماند. البته نه لزوما به خاطر اینکه از آن سوء‌استفاده شود بلکه تصور می‌شود تحقق فعالیت‌های شرکت به خطر بیفتد و شرکت‌ها سعی می‌کنند پشت پرده مسائل را حل کنند. در مورد این شرکت از سوی تولید‌کننده مواد اولیه تحت فشار بود که مواد اولیه را به این شرکت نمی‌فروخت و صادر می‌کرد و به همین خاطر تولید شدیدا کاهش یافته و شرکت زیان‌ده شده است.

شرکت نگران است با افشای این موارد راه‌های خروج از مشکلات را به مخاطره بیندازد. امری که در بازار سرمایه به‌طور غالب اتفاق می‌افتد. بارها شاهد بودم شرکت‌هایی که فعالیت‌های خوبی برای راه‌اندازی معادن و صنایع پایین‌دستی انجام دادند در گزارش‌ها افشا نمی‌شود و نگران هستند در صورت افشا، راه‌اندازی فعالیت‌ها به خطر ‌افتد و رقیبان را علیه آنها فعال کند.

به نظر می‌رسد بخش نظارتی سازمان بورس باید برای حل آن ورود کند. سازمان، شرکت‌ها را ملزم کند علل تغییرات را به‌صورت کیفی توضیح دهند و گزارش‌ها را چک کند و درصورت ناکافی بودن توضیحات این موارد را از شرکت‌ها بخواهند و قبل از عمومی شدن در بخش نظارتی کیفیت‌سنجی شود. سازمان نباید به چک‌لیست‌های تیتروار که شرکت‌ها را از افشای اطلاعات فراری می‌دهد اکتفا کند.

چک لیست‌هایی که در آن فعل دیده نمی‌شود و کلی و تیتروار و با جداول خام می‌تواند به آگاهی سهامداران لطمه وارد کند و آنها را گمراه کند.

ما نیاز به اعلام علت‌ها و چرایی اتفاق داریم و راهکارهایی که برون‌رفت از مشکلات را توضیح دهد. گزارش‌هایی را لازم داریم که از صد‌ها صفحه خسته‌کننده که سایه‌ای بر شفافیت است و وقت فعالان بازار را می‌گیرد پرهیز کنیم. واقعیتی است که برای پر کردن صدها صفحه بی‌اهمیت برای اینکه اعلام کنیم کار و فعالیت کرده‌ایم اهمیت قائلیم اما از اعلام یک جمله با اهمیت به‌خاطر عواقب احتمالی می‌ترسیم. باید از کپی کردن گزارش‌های قبلی در هر سه ماه بپرهیزیم.

بخش نظارتی سازمان می‌تواند به کیفیت این امر کمک کند و جلوی کپی کردن گزارش‌های قبلی را بگیرد و در عین حال کانالی را برای ارائه اطلاعات سهامداران از تخلفات موجود در گزارش‌ها ایجاد کند تا مردم هم به سازمان بورس در نظارت کمک کنند. همچنین لازم است سازمان و ارکان اقتصادی دولت از شرکت‌ها برای افشای مطالبی که از افشای آن نگرانی دارند حمایت‌های لازم را انجام دهند.