چرا بازار سرمایه برای مهم‌ترین بخش از سبد دارایی خانوارها ابزار کمی دارد؟
جای خالی «بازار زرد» در بورس
با این میزان استقبال از خرید طلا و سکه، در گذشته بازار سکه طلا به بورس وارد شده و جزو کامل‌ترین بازارهای معاملاتی در بورس کالای ایران بود. آن‌طور که در گزارش‌ها منتشر شده، شمش طلا در بازار فیزیکی بورس کالا معامله و گواهی سپرده کالایی سکه نیز در دسترس بود. همچنین قراردادهای آتی سکه نیز رشد قابل‌توجهی داشت و جذابیت بسیاری برای این بازار ایجاد کرد. به‌نظر می‌رسد افزایش توجه و اقبال سهامداران و بورس کالا به داد و ستد بازار طلا و سکه، تیغ انتقاد را بر گردن بازار آتی سکه قرار داد. افزایش ورود سرمایه‌ها در بازار آتی سکه طلا، به ایجاد این ذهنیت منجر شد که شاید این بازار موجب رشد قیمت‌ها در بازار نقدی شده است. این انتقادها تا جایی پیش رفت که بازار سکه از معاملات آتی محروم شد. این موضوع علاوه بر اینکه سودآوری بورس کالا را کاهش داد، به رشد قیمت‌ها در بازار فیزیکی نیز منجر شد؛ اتفاقی که بازار آتی سکه در زمان فعال بودن، متهم به آن بود.
بازار آتی سکه، دست دلالان را کوتاه کرد
محمدرضا سرمدی، مدیرعامل مشاوره سرمایه‌گذاری آوای آگاه، درباره ریشه شکل‌گیری بازار آتی سکه به «دنیای اقتصاد» گفت: «ریشه شکل‌گیری بازار آتی سکه، جمع‌آوری آن از دست دلالان و ورودش به بازاری شفاف و امن بود. جای اینکه سکه در سبزه‌میدان معامله شود، به خزانه بانک وارد شده و در تابلوی بورس، معامله می‌شد که به راحتی مسیر این معامله قابل رصد شدن بود.»
سرمدی با اشاره به اینکه بازار آتی سکه منافع عده‌ای را که از نبود شفافیت سود می‌بردند، به‌خطر انداخته بود، تاکید کرد: «با تعطیلی بازار شفاف آتی سکه، سرمایه‌ها به بازارهای غیرشفاف منتقل شد که قابلیت کنترل چندانی هم ندارد.»
این کارشناس بازار سرمایه درباره تعطیلی بازار آتی سکه توضیح داد: «از سال ۹۱، بازار آتی سکه متهم به افزایش قیمت سکه در بازار نقدی و ایجاد نوسان در آن بود. در آن سال پیشنهاد تعطیلی این بازار با شکست روبه‌رو شد اما در نهایت در شهریور ۹۷ بازار آتی سکه تعطیل شد. هرچند با گذشت زمان ثابت شد این بازار هیچ تاثیری بر بازار نقدی نداشته اما اقدامی هم برای بازگشایی آن انجام نشد؛ بازار آتی در زمانی که قیمت هر سکه ۳ میلیون تومان بود تعطیل شد اما امروز با قیمت ۹ میلیونی سکه روبه‌رو هستیم.»
سایه تعطیلی بر گواهی‌های سپرده سکه
سرمدی با تاکید بر اینکه این بحران‌ها تنها برای بازار آتی سکه نبوده و تا حدودی گریبان گواهی سپرده‌های سکه را نیز گرفته، اعلام کرد: «گواهی سپرده سکه در برهه زمانی کوتاهی متوقف شد اما با تغییر دامنه نوسان، دوباره فعالیت خود را آغاز کرد. در ابتدا دامنه نوسان این بازار ۵ درصد بود که پس از چند روز توقف، با دامنه نوسان یک‌درصد آغاز به کار کرد. دامنه نوسان یک‌درصد در گواهی سپرده، بی‌شک به کاهش جذابیت منجر می‌شود و سرمایه‌گذار را به سمت بازار نقدی سوق می‌دهد؛ زیرا قیمت گواهی سپرده با بازار آزاد تفاوت چندانی ندارد، به‌علاوه اینکه در بازار نقدی امکان خرید تا هر میزانی که بخواهند فراهم است.»
به گفته این فعال اقتصادی، بازار سرمایه ترجیح می‌دهد خود را درگیر تاسیس دوباره بازار آتی سکه نکند. او در این باره توضیح داد: « بورس کالا برای راه‌اندازی دوباره بازار آتی سکه، نیازمند تایید شورای بورس است. در این مورد باید گفت علاوه بر اینکه سازمان بورس برای پذیرش ریسک راه‌اندازی دوباره چنین بازاری در شرایط فعلی تمایلی ندارد، بورس کالا نیز منفعل برخورد کرده است. بازار سرمایه ترجیح می‌دهد بازار را هرچقدر کوچک، حفظ کند. هرچند تمایل بازار به بازگشایی است و اعتراض در تمام ارکان وجود دارد اما به باور من تا زمانی که مشکلات اقتصادی و سیاسی برطرف نشود، بازار آتی سکه فعال نخواهد شد. تمام ارکان بازار باور دارند که فعالیت بازار آتی سکه و گواهی سپرده شناور و صندوق‌های طلا به هدایت سرمایه به بازارهای ساختارمند منجر شود اما این پذیرش ریسک باید از جوانب مختلف بررسی شود. بنابراین در موضوع فعلی نهادهای دیگر نیز تاثیرگذار بوده و صاحب‌نظر هستند.» هرچند زمان فعالیت بازار آتی سکه، این بازار متهم به ایجاد بحران‌های بسیاری در بازار نقدی بود اما به گفته بسیاری از کارشناسان، توقف بازار آتی محرک مضاعفی برای رشد قیمت‌ها در بازار نقدی شده است.
بازار آتی پنهان‌کاری‌ها را نمایان می‌کرد
علی حیدری، کارشناس بازار سرمایه با اشاره به اینکه بازار آتی سکه، از بهترین بازارهای فعال در بورس کالا بود، به «دنیای اقتصاد» گفت: «به نظر من تعطیلی معاملات آتی سکه، فقط بر اساس اعمال‌نظر و سلیقه‌های شخصی بود و این تصمیم نگاه کارشناسانه‌ای نداشت. شاید شفافیت این بازار، مانع برخی پنهان‌کاری‌ها در بطن جامعه می‌شد. به باور من بخش قابل‌توجهی از افزایش قیمت طلا و سکه، به‌دلیل تورم بالایی است که نشان‌دهنده ضعف مدیریت اقتصادی است. در این میان مدیران میانی، بدون اینکه شناخت دقیقی از شرایط داشته باشند اقداماتی مانند تعطیلی بازار آتی سکه انجام می‌دهند.» او با اشاره به اینکه هنوز هم بهترین راهکار برای بهبود خرید و فروش سکه در بورس کالا راه‌اندازی بازار آتی سکه است، اعلام کرد: «به باور من، بازار سرمایه با توجه به تورم و نوسان‌های چشمگیر نرخ ارز، شاید همین که تا دو سال آینده بتواند خود را سرپا نگه داشته و از این بحران‌ها به سلامت عبور کند، کافی است اما اگر شرایط بسامان شود، بهترین تصمیم، راه‌اندازی مجدد بازار آتی است، زیرا شفافیت و استقبال قابل‌توجه آن، اتفاق خوشایندی در بورس کالا بود.» او با تاکید بر بی‌ثباتی کنونی وضعیت اقتصادی اعلام کرد: «بحران‌های اقتصادی که امروز شاهد آن هستیم، هر شهروندی را با هر میزان سرمایه، ترغیب می‌کند که برای جلوگیری از کاهش ارزش سرمایه پولی خود، نقدینگی‌اش را در هر فعالیتی که سودده است، وارد کند.» این کارشناس بازار سرمایه در مورد راه‌اندازی مجدد بازار آتی سکه توضیح داد: «پیشنهاد شخصی من و تمایل بسیاری از فعالان بازار سهام این است که در شرایط کنونی برای حفظ سرمایه افراد، خرید و فروش گواهی‌های سپرده سکه انجام شده و بازار آتی نیز دوباره راه‌اندازی شود، زیرا راه‌های نگهداری و حفظ آن بسیار راحت‌تر از سایر شیوه‌های سرمایه‌گذاری در بازار طلا است اما به نظر می‌رسد با شرایط کنونی بازار سرمایه، این پیشنهاد حداقل تا چند سال آینده اجرایی نشود.»
