معاملات هفتگی بازار سهام با جدی‌ترین افت‌های روزانه مواجه شد
نخستین التهاب بورس ۹۹
یک هفته با تپیکس
در همین حال، همزمان با افت بازار سهام، تحرکات افزایشی در ارز و سکه قابل رصد است که با حضور پر رنگ طرف عرضه، تاکنون باعث افزایش پر دامنه‌ای در قیمت‌ها نشده است. به‌نظر می‌رسد در صورت ادامه رکود بازار سهام و با عنایت به جذب بخش مهمی از نقدینگی در این حوزه، سایر بازارهای موازی در کوتاه مدت فاقد زمینه بروز التهاب باشند و از این‌رو، یک رکود سراسری با عنایت به رشد نامتوازن قیمت‌ها در برابر حجم نقدینگی مهمان کوتاه‌مدت بازارها باشد.
وقتی تحلیل تعطیل می‌شود
رفتار بورس تهران چند وقتی است که از پیروی از معیارهای تحلیلی و اقتصادی فاصله گرفته است. دیگر نه تورم کنونی و نه تورم انتظاری می‌تواند قیمت‌های کنونی بخش مهمی از سهام را در بازار توجیه کند و نه نسبت‌های ارزش‌گذاری و مقایسه آن با بازارهای در حال توسعه؛ ضمن آنکه نرخ ارز و قیمت‌های جهانی نیز از پشتیبانی منطقی سودآوری شرکت‌ها و فراهم‌کردن زمینه برای رشد قیمت سهام ناتوان هستند. در چنین فضایی، با رنگ باختن تحلیل، عنان فضا در هفته‌های اخیر به دست احساسات و عواطف سرمایه‌گذاران سپرده شد، تا جایی‌که با غلبه ترکیبی از طمع و خوش‌بینی زیاد، نقدینگی فزاینده‌ای به سمت بازار سهام روانه شد. علاوه بر این، با توجه به انفعال طرف عرضه، سیل تقاضای موجود به سمت همه سهام سرازیر شد و با چشم‌پوشی از تفکیک شرکت‌ها به لحاظ ضعف و قوت بنیادی، یک رالی صعودی همه‌جانبه در بازار شکل گرفت که به‌طور طبیعی باعث تشکیل حباب قیمتی و فاصله‌گیری قابل‌ملاحظه ارزش از قیمت‌های معاملاتی در بخشی از سهام بازار شد. پیامد این رفتار فاقد تحلیل، در هفته جاری نیز در بورس تهران مشهود بود به‌نحوی که با آغاز تضعیف معاملات بخشی از سهام، به تدریج این روند به بقیه بازار هم سرایت کرد و در دو روز گذشته، در نهایت موجی از عرضه گسترده و هراسان باز هم بدون کوچک‌ترین تفکیکی در بین سهام شرکت‌های مختلف بر بازار حاکم شد. این رفتارها که عمدتا از عدم آمادگی برای پذیرش موج نقدینگی در سال جاری نشات می‌گرفت، باعث شده تا با انباشت برخی از سهام غیرارزنده نزد بخشی از سرمایه‌گذاران، جو فروش و تسری آن به دیگر سهام را موجب شود. با توجه به ناگزیر بودن تخلیه اثر هیجان اخیر در قیمت‌ها، این احتمال وجود دارد که کلیت بازار تحت‌تاثیر افت سهام ضعیف‌تر در شرایط اصلاحی باقی بماند تا پس از افت نسبی نرخ‌ها و فراهم شدن انگیزه بنیادی برای خریداران، با حاکمیت دوباره جو تحلیل بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران، روند رفتارهای یکپارچه و هیجانی بازار متوقف شود.
بازار بدهی، تشنه عرضه
بسیاری از کارشناسان معتقدند فرصت طلایی ایجاد شده در بازار سهام به منظور عرضه خرد دولتی آن‌طور که باید و شاید مغتنم شمرده نشد و این موضوع علاوه بر عدم کمک به حل مساله کسری بودجه، باعث تشدید رشد هیجانی بازار و ایجاد فاصله بیشتر با ارزش ذاتی شد که شمه‌ای از عواقب آن در معاملات هفته جاری قابل‌رصد بود. در شرایط کنونی اما موقعیت مشابهی در بخش اوراق بدهی در بازار سرمایه وجود دارد که حضور تقاضا کاملا چشمگیر است، اما عرضه متناسبی حضور ندارد. در همین راستا نرخ معادل بانکی سود اسناد خزانه اسلامی در هفته جاری به‌طور میانگین به زیر مرز ۱۵ درصدی نفوذ کرد که از ابتدای فعالیت این بازار بی‌سابقه است. همزمان، رئیس‌کل بانک مرکزی از کاهش نرخ سود بین بانکی به محدوده ۱۲ درصد خبر داده است. این در حالی است که هنوز تورم میانگین بالای ۲۰ درصد است و چشم‌انداز کاهش شدید آن در کوتاه‌مدت وجود ندارد. این وضعیت، منجر به ایجاد یک فرصت استثنایی برای انتشار اوراق بدهی شده است تا با توجه به عرضه بالای پول در سیستم بانکی و کاهش چشمگیر بازده مورد انتظار، تامین مالی مناسبی به‌ویژه برای دولت و شرکت‌های بزرگ صورت پذیرد. با عنایت به نرخ معادل اوراق و سپرده‌ها، این احتمال وجود دارد که اوراق ۱۸ درصدی هم در چنین فضایی با استقبال مناسبی روبهرو شوند. با توجه به تاکید رئیس‌کل بانک مرکزی از یکسو و تداوم مشکلات مربوط به کسری بودجه از سوی دیگر، تقویت طرف عرضه در بازار بدهی در ماه‌های پیش‌رو از جمله گمانه‌های محتمل است که برای توسعه و تعمیق بازار سرمایه و ایفای نقش آن در عرصه واقعی اقتصاد گام مهمی به‌شمار می‌رود.
دلار جهانی در سراشیبی؟
از بین همه بانک‌های مرکزی جهان که در شرایط مقابله با کرونا به سیاست‌های انبساطی مشغولند، ابعاد پاسخ فدرال‌رزرو از همگی جسورانه‌تر بوده است. بر این اساس، نرخ رشد نقطه به نقطه نقدینگی دلار در یک سال گذشته برای اولین‌بار پس از جنگ‌جهانی دوم به بیش از ۲۰ درصد رسیده است! برای آنکه ابعاد موضوع بهتر درک شود باید توجه داشت که بیش از ۱۲ درصد رشد مزبور تنها در دو ماه گذشته اتفاق افتاده است. این اتفاق که حتی قابل‌مقایسه با پاسخ نهاد مزبور به بحران ۲۰۰۸ نیست، گمانه‌ها از احتمال تضعیف تدریجی شاخص دلار در کوتاه‌مدت را افزایش داده است. در سال ۲۰۰۹ نیز پس از یک تقویت کوتاه مدت، شاخص دلار رو به ضعف گذاشت و در اثر پاسخ انبساطی شدید فدرال‌رزرو تا ۱۵ درصد نسبت به رقبای بین‌المللی در همان سال تضعیف شد. این در حالی است که نه‌تنها ابعاد رشد نقدینگی این‌بار به مراتب شدیدتر بوده بلکه روند مزبوراحتمالا با عنایت به آثار مزمن اقتصادی ویروس ادامه خواهد یافت. به این ترتیب، این گمانه را می‌توان مطرح کرد که در نیمه دوم ۲۰۲۰ شاخص جهانی دلار مسیر نزولی معناداری را در برابر سبدهای ارزهای بین‌المللی تجربه کند. پیامد کوتاه‌مدت این روند البته هم برای اقتصاد آمریکا و هم برای اقتصاد جهانی مثبت خواهد بود. انتظار می‌رود با برداشته شدن فشار از تقاضای دلار آمریکا، زمینه برای حرکت سرمایه‌ها به سمت دارایی‌های ریسک‌پذیر‌تر فراهم شود. در این مسیر، کشورهای در حال توسعه، سهام جهانی و بازارهای کالایی از کاندیداهای سنتی منتفع از شرایط تضعیف دلار هستند که می‌توانند رونق نسبی را شاهد باشند؛ فضایی که در صورت تعدیل آثار اقتصادی ناشی از ویروس کرونا، از منظر تاثیر‌گذاری بر قیمت‌های جهانی نفت و کالاها برای بورس تهران و شرکت‌های بزرگ صادر‌کننده مواد خام آن نیز مثبت تلقی می‌شود.
