عطش خرید سهام، فروشندگان را عقب راند
سود ۵۰ درصدی بورس در یک ماه
بازار سهام روند اعجاب‌آور خود را طی روز گذشته در همان مسیر مورد انتظار و البته با سرعت بسیار بیشتری طی کرد. شاخص کل بورس اوراق بهادار در جریان دادوستدهای روز شنبه جهش ۷/ ۳ درصدی را به ثبت رساند و با عبور شتابان از ۲۸ کانال، در ارتفاع تاریخی ۷۶۹ هزار واحدی قرار گرفت. به این ترتیب، بازدهی کل بورس تهران از ابتدای سال به رقم خیره‌کننده ۵۰ درصد رسید. بیشترین رشد روزانه شاخص سهام طی سه ماه و نیم اخیر درحالی رقم خورد که با وجود تقاضای زیاد و تشکیل صف‌های طولانی خرید، فروشندگان میل کمتری به عرضه سهام از خود نشان دادند. همین امر ارزش معاملات خرد را به نحو ملموسی تنزل داد و در ضمن، اشتهای متقاضیان را برای ماندن در صف خرید بیشتر کرد. به‌طوری که ارزش دادوستدها با ارزش صف‌های خرید به نسبت در یک سطح قرار گرفتند. به عبارت دیگر به بزرگی همان عددی که مورد معامله قرار گرفت؛ نقدینگی آماده انجام معامله بود که البته موفق به خرید نشد. علاوه بر انتظارات خوش‌بینانه از دولت در حمایت از بازار سرمایه، به‌نظر می‌آید تبلیغ و اشاعه روایت‌های وسوسه‌آمیز از صعود سهام هم در هجوم عموم مردم برای پیوستن به بورس هم بی‌تاثیر نبوده است.
مسیر سهام بر وفق مراد بورس‌بازها
معاملات سهام طی روز شنبه همان‌طور که انتظار می‌رفت با تداوم رشد همه‌جانبه قیمت‌ها آغاز شد. مازاد سهمگین تقاضا در صف‌های خرید به‌جا مانده از معاملات چهارشنبه، بهبود نسبی قیمت‌های جهانی و خاصه جدایی محسوس نفت از کف تاریخی خود در کنار زمزمه‌های کاهش نرخ سود سپرده بانکی و همچنین، پرداخت وام یک میلیون تومانی دولت به بیش از ۱۷ میلیون نفر از صاحبان خانوار همه و همه این انتظار را به‌وجود آورد که سهام تا اطلاع ثانوی «پایین» ندارد و صعود خود را در ابعاد وسیع ادامه خواهد داد.
این تلقی هم در بین کارشناسان و هم در بین سهامداران به یک اندازه پررنگ و جدی بود. ۸۷ درصد از کارشناسان حاضر در نظرسنجی هفتگی سایت تحلیلی «دنیای‌بورس» رشد قیمت‌ها در هفته جاری را ادامه‌دار خوانده‌اند. به اعتقاد این افراد نقدینگی موجود در بازار سهام تا حدی بالاست که همچنان می‌توان انتظار ثبت رکوردهای متعددی را در این بازار داشت. از سوی دیگر صفوف طولانی برای دریافت کد بورسی و درخواست بسیاری از افراد برای ورود به بورس نوید تداوم ورود نقدینگی تازه به بازار را می‌دهد و این موضوع قدرت پول‌های موجود در بازار را دوچندان می‌کند. کمتر از تنها ۱۰ درصد از تحلیلگران شرکت‌کننده در این نظرسنجی پیش‌بینی می‌کنند که قیمت سهام در هفته جاری افت می‌کند و بازدهی هفتگی بورس تهران منفی می‌شود. در بین سهامداران هم چنین رویکرد مثبتی به سهام وزن غالب داشت. ۸۳ درصد از سهامداران شرکت‌کننده در این نظرسنجی هم انتظار تداوم روند صعودی شاخص سهام در هفته پیش‌رو را داشتند.
ایجاد عطش در صف خریداران
ازحادم فزاینده متقاضیان برای خرید سهام طی روز گذشته در نوع خود جالب توجه و در عین حال بی‌سابقه بود. در همان یک ساعت نخست علاوه بر جابه‌جایی ۵/ ۴ هزار میلیارد سهام بورسی، حدود ۵/ ۶ هزار میلیارد تومان هم در صف خرید نشسته و منتظر سهم ماندند. از طرفی، با وجود جذب حجم زیادی از تقاضای جدید در معاملات هفته‌های اخیر، گستره صف‌های خرید در دادوستدهای دیروز وسعت و شدت بیشتری گرفت. تنها پنج نماد بورسی در جریان معاملات شنبه از رشد قیمت باز ماندند. درحالی‌که نزدیک به ۹۰ درصد از تعداد کل نمادهای فعال بورسی (۳۰۴ نماد) با صف خریدی بیش از ۶/ ۴ هزار میلیارد تومان به کار خود پایان دادند. هزار میلیارد تومان از این رقم به سهام تازه‌وارد ولی بزرگ «شستا» اختصاص داشت.
یکی از نکات جالب توجه معاملات دیروز عقب‌نشینی ملموس سهامداران در سمت عرضه بود. با ورود «شستا» به بازار سهام و ارتقای رکورد ارزش معاملات خرد به بالای ۱۰ هزار میلیارد تومان، به‌طور متوسط روزی ۱/ ۸ هزار میلیارد تومان سهم در بین فعالان بورس تهران دست به دست شده است. این رقم در معاملات دیروز به سطح ۱/ ۵ هزار میلیارد تومان تنزل کرد. یعنی کاهشی معادل ۳۷ درصد نسبت به متوسط ۶ روز کاری اخیر. این اتفاق در شرایطی افتاد که ورود تقاضای جدید از سوی سرمایه‌گذاران خرد الگوی اخیر را تداوم بخشید و طی روز گذشته هم حدود هزار میلیارد تومان به ارزش دارایی‌های خود در بورس تهران افزودند. با وجود این، سهامداران، به‌خصوص مالکان عمده شرکت‌های بزرگ تمایل چندانی به عرضه سهام از خود نشان ندادند و به این ترتیب، سطح ارزش معاملات همچون هفته قبل کاهش نسبتا قابل ملاحظه‌ای را به ثبت رساند. عدم عرضه موثر سهام خاصه از سوی سهامداران بزرگ را می‌توان به انتظارات صعودی حاکم بر بازار نسبت داد. گسیل سیل خروشان نقدینگی به سمت تالار بورس، تلقی سهامداران را نسبت به روند آتی بازار تغییر داده و با تقویت احتمال رشد فزاینده قیمت‌ها، فروش سهام را به روزهای آتی و در قیمت‌های بالاتر موکول کرده است.
گمانه‌زنی در مورد افزایش ساعات معاملات
طی روزهای اخیر شاهد کاهش بار هسته و ارتقای نسبی کارآیی سامانه مرکزی معاملات در پاسخگویی به موقع به درخواست معامله‌گران در سیستم‌های برخط و تابلوهای چندگانه در بورس و فرابورس بوده‌ایم. پیش از این، به‌دلیل افزایش بی‌سابقه ضریب نفوذ بازار سرمایه و هجوم آحاد مردم برای خرید سهام، دائما شاهد روند مختل سفارش‌گذاری‌ها و دمیدن هیجان کاذب به معامله‌گران و ایجاد موج‌های فروش ناشی از قطع رابطه خریداران و فروشندگان بودیم. نه تابلوی قیمت‌ها در TSETMC از سرعت لازم برخوردار بود و نه سامانه‌های برخط کارگزاری‌ها. اما از دو هفته قبل و درست پس از ورود «شستا» به تابلوی معاملات، شاهد تغییرات پایدار در ساعات سفارش‌گذاری سامانه‌های معاملاتی و افزایش دو ساعتی زمان انجام معاملات برای نمادهای پرتقاضای عرضه‌اولیه تا ساعت۱۴:۳۰ بودیم. به این ترتیب، تصمیم‌گیری درست ناظر بازار با بسط زمانی انجام معاملات سبب شد تا حدی از بار سنگین حاکم بر سامانه مرکزی بازار سرمایه کاسته شود و سرعت سفارش‌گذاری و سفارش‌گیری در بازار ارتقا پیدا کند و ضمن فروکاستن اضطراب و هیجان ناشی از این اختلال، امکان مبادله با اطمینان خاطر بیشتر نزد معامله‌گران فراهم شود. حال با موفقیت نسبی این طرح، از روز گذشته موضوع دیگری پیرامون همین اتفاق در محافل بورسی قوت گرفت. در واقع، شایعه افزایش ساعات انجام کل معاملات موضوعی بود که طی روز گذشته در شبکه‌های اجتماعی مرتبط با بورس و سهام مطرح و محل بحث و گفت‌وگوی اهالی بازار قرار گرفت. در صورت صحت این شایعه، می‌توان چنین برداشت کرد که ناظر بازار در شرایط کنونی راه‌حل موقت اما کارآیی را برای کاهش اختلال و کم کردن هزینه مبادله مدنظر قرار داده و موفق شده از بار روانی ناشی از این موضوع در بین معامله‌گران بکاهد. با این حال، همچنان برخی از تحلیلگران معتقدند که چاره پایدار رفع این اختلال، در حذف محدودیت دامنه نوسان و آزادی قیمت‌ها از قیود ناظر و سپردن به‌دست معامله‌گرانی است که در این سال‌ها از حیث روانی به پدیده صف عادت کرده‌اند و آن را در ناخودآگاه خود به‌عنوان ملاک ارزندگی سهام در نظر گرفته‌اند. به نظر این گروه از فعالان بازار، حذف دامنه نوسان، معامله‌گران را با ریسک واقعی یا واقعیت ریسک ناشی از ارزندگی به‌طور مستقیم مواجه کرده و با از بین بردن صف‌های نابجا و هیجانی، از بار سنگین هسته مرکزی معاملات تا حد زیادی خواهد کاست.
سنجش ضمانت‌های دولت در رونق بورس
در شرایط کنونی حمایت‌های گفتاری یا کلامی مقامات ارشد دولت از بازار سرمایه به یکی از انگاره‌های مسلط در بازار سهام مبدل شده و در پرتو همین نگاه، شتاب برای ورود سریع‌تر به تالار سهام و سهامداری افزون‌تر از قبل شده است. البته سیاستهای دولت از طریق سرکوب نرخ سود سپرده و نرخ ارز و همچنین هدایت منابع مالی خرد به سمت بازار سرمایه و تشویق مردم به «سرمایه‌گذاری مولد» هم عملا در تقویت این تلقی و نگاه موثر بوده است. ناگفته پیداست در شرایطی که راه برای سرمایه‌گذاری در سایر بازارها بسته است و دولت هم برای تامین بودجه خود (در سایه بحران کنونی در بازار نفت) نیاز به جذب منابع داخلی دارد، بازار سرمایه به‌عنوان محلی مناسب برای ایجاد رونق سهام به‌شمار آید و سیاست‌گذار هم در این راستا از بازار سرمایه حمایت کند و به این طریق از رونق حاصله درآمد بیشتری به‌دست آورد. البته برخی از تحلیلگران و فعالان بازار معتقدند که نمی‌توان و نباید نقش دولت را بیش از آنچه هست برجسته کرد و در ترازوی تحلیل، وزن بزرگنمایی‌شده و اغراق‌آمیزی برای سیاست‌گذار در رونق بورس قائل شد. از نگاه این دسته، موقعیت روانشناختی بورس‌بازان در نگاه به روند پرشتاب قیمت‌ها و سازوکار خودتاییدشونده حدس و گمانه‌های اهالی بازار در کنار امواج رسانه‌ای حامی روند، به رونق بورس دامن زده است. به بیان دیگر، رشدهای ۵ درصدی و حتی بیش از این رقم در طول یک روز چنان وسوسه‌کننده است که افراد فعال در مشاغل دیگر که نسبتی با کسب‌وکار پرریسک و سرمایه‌گذاری در بورس ندارند را ترغیب می‌کند تا وارد کارزار سهام شوند و چنان که برخی از اهالی قدیمی سهام با لحنی شوخ‌طبعانه عنوان می‌کنند، «بورس» بخرند. به بیان دیگر، نوعی ساخت‌وساز روانشناختی در چنین شرایطی در افراد فعال می‌شود و تب ورود به جریان معاملات سهام را تشدید می‌کند. به زعم این طیف از تحلیلگران نمی‌توان دولت را عامل اصلی ازدحام بی‌سابقه مردم در صف دریافت کدهای بورسی و هجوم گسترده به سمت سهام دانست بلکه باید متغیرهای دیگری از جمله عوامل روانشناختی را هم وارد تحلیل کرد.
صدای پای غول‌های خودرویی
دیروز پتروپالایشی‌ها و فلزات به‌عنوان سه صنعت بزرگ بورس تهران همچون جلسات معاملاتی قبل بیشترین ارزش معاملات را با اختلاف نسبت به سایر صنایع بورسی به خود جذب کردند. بانک‌ها با عقب‌نشینی جدی عرضه در این جدول تا رتبه ششم پایین آمدند. به‌نظر می‌آید در پیشتازی بازار، جای بزرگان خودرویی که سهامداران پرشماری هم دارند خالی است. در فهرست شرکت‌هایی که طی این مدت برای افزایش سرمایه متوقف شده‌اند، شرکت‌های خودرویی حضور پرتعدادی داشته‌اند.
در این میان، نماد معاملاتی دو غول خودرویی بازار سهام، یعنی ایران‌خودرو و سایپا، که از اواخر اسفند سال قبل به‌دلیل فرآیند ثبت افزایش سرمایه متوقف شده‌اند بیش از بقیه سهامداران پرتعداد خود را بی‌قرار نگه داشته است. نماد شرکت گسترش سرمایه‌گذاری ایران‌خودرو (خگستر) روز گذشته پس از انجام افزایش سرمایه و ثبت آن به تابلوی معاملات پیوست و تا مرحله کشف قیمت هم رفت. این نماد به محض بازگشایی با صف خرید بیش از یک میلیاردی مواجه شد. نکته جالب دراین‌باره، اشتهای زیاد اهالی بازار برای خرید سهام این شرکت در سقف مجاز قیمت - بدون محدودیت دامنه نوسان تا ۱۰۰ درصد - بود. حتی جهش ۱۰۰ درصدی قیمت پس از رشدهای شدید قبل از افزایش سرمایه هم عطش تقاضا در این سهم را فروننشاند. البته تقاضای زیاد و عدم عرضه و همچنین رشد حداکثری قیمت، ناظر بازار را بر آن داشت تا بازگشایی این نماد به روز بعد موکول شود. در مجموع، بازگشایی عجیب «خگستر» و تقاضای خیره‌کننده برای آن در سقف مجاز و پس از جهش ۱۰۰ درصدی، انتظارات را نسبت به بازگشایی نماد دو غول خودرویی، یعنی «خساپا»و «خودرو» بیشتر کرد.
