چرا اصلاح سهام به سرعت متوقف شد؟
کمین خریداران در منفی بورس
شاخص بورس اوراق بهادار تهران روز گذشته با ثبت رشد ۲۳۵۶ واحدی (معادل ۶/ ۰ درصد) بار دیگر سطح ۴۲۰ هزار واحدی را پس گرفت و به عدد ۴۲۰ هزار و ۶۶۸ واحد رسید. این اتفاق درحالی رخ داد که در نیم ساعت نخست دادوستدهای روزانه شاهد عقبگرد بیش از ۳ هزار واحدی نماگر اصلی بورس بودیم اما موج تقاضای شکل گرفته در قیمت‌های منفی با عقب راندن عرضه‌ها به رقابت خرید منجر شد که حرکت صعودی قیمت‌ها و معکوس شدن روند دماسنج بازار را در ادامه جریان معاملاتی روزانه در پی داشت. نکته مهم درخصوص معادلات بورس در فضای کنونی این است که حجم نقدینگی موجود در این بازار و عدم خروج نقدینگی از تالار شیشه‌ای تا حد بسیار زیادی از اصلاح قیمتی سهام جلوگیری کرده و پول‌های آزاد شده از سهام در بازار بار دیگر به شکل تقاضا برای سهام جدید خودنمایی می‌کند. در چنین وضعیتی اصلاح سریع و پرشتاب قیمت‌ها به‌عنوان فرصت‌های خرید در قیمت‌های پایین جلوه کرده و از تداوم ریزش جلوگیری می‌کند.
ارزش خرید و فروش‌های خرد با حذف بلوک و اوراق با درآمد ثابت در روز گذشته ۳۱۶۴ میلیارد تومان بود که حاکی از عقبگرد معنادار این متغیر با اهمیت نسبت به رکورد ۴۶۰۰ میلیارد تومانی روز یکشنبه است. در تفسیر علت بروز چنین پدیده‌ای می‌توان به کاهش هیجان‌های خرید و فروش با توجه به حضور تقاضای پرقدرت در قیمت‌های منفی و عدم تشکیل صف‌های فروش پرقدرت به‌رغم عرضه‌های فراوان و انعکاس این رفتار در دادوستدهای دیروز اشاره کرد. تقاضایی که اثر اصلی آن در کاهش هیجان منفی بازار بود و تکاپوی خرید و فروش را در بازه قیمتی وسیع به شدت محدود کرد.
در پایان معاملات دیروز از ۳۱۴ نماد فعال بورسی، قیمت پایانی ۱۶۴ نماد مثبت و ۱۵۰ نماد منفی بود. نکته جالب توجه حفظ همین ترکیب مثبت و منفی در آخرین قیمت معاملاتی بود که یکی از علائم بازگشت آرامش به فضای تالار شیشه‌ای و بیانگر نوعی ثبات روند در جریان روزهای آتی خواهد بود. تشکیل صف خرید به ارزش ۵۲۱ میلیارد تومان در ۷۱ نماد بورسی در مقابل تشکیل صف فروش در ۹ نماد بورسی به ارزش ۹ میلیارد تومان نیز حاکی از عطش بیشتر خرید در سقف‌های قیمتی نسبت به فروش در پایین‌ترین قیمت‌های مجاز روزانه است. این عامل خود را در خالص تغییر مالکیت ۲۸۶ میلیارد تومانی از سهامداران حقوقی به حقیقی نیز نشان می‌دهد. به بیان بهتر پس از دوره پرفشار بروز ریسک‌های سیستماتیک و بازگشت سرمایه‌های خرد به تالار شیشه‌ای، همواره خالص خرید حقیقی‌ها را در بازار روزانه شاهد بوده‌ایم که این روند به‌رغم کاهنده بودن ادامه دارد.
کشیده شدن ترمز شاخص هم‌وزن
درحالی‌که شاخص کل رشد ۶/ ۰ درصدی را در معاملات روز گذشته به ثبت رساند، شاخص کل هم‌وزن به‌عنوان نماگری که اثر تمام نمادهای بورسی را به‌صورت یکسان در نظر می‌گیرد و وزن ارزش بازار سهام را از اندازه‌گیری‌ها حذف می‌کند، رشد ۷/ ۰ درصدی را پشت‌سر گذاشت. این اتفاق درحالی رخ می‌دهد که پس از برطرف شدن ریسک‌های ژئوپلیتیک در خاورمیانه و شروع روند رو به رشد قیمت‌ها در بازار سهام، شاخص کل بورس رشد ۲/ ۱۸ درصدی را تا پایان روز یکشنبه داشته است که در قیاس با رشد ۹/ ۲۶ درصدی شاخص کل هم‌وزن در همین بازه زمانی فاصله زیادی را نشان می‌دهد. مقایسه مسیر حرکتی این دو نماگر کلان بورسی میل بیشتر فعالان بازار سهام به سهم‌های کوچک و متوسط بازار را بیش از پیش نمایان می‌کند. امری که می‌تواند تحت‌تاثیر عوامل مختلفی باشد. عوامل مختلفی در بروز چنین پدیده‌ای نقش داشته‌اند. قدرت جریان‌سازی تجمیع سرمایه‌های خرد در سهم‌های کوچک‌تر، تکیه بیشتر سهام شرکت‌های بزرگ بر مولفه‌های بنیادی نظیر تولید، فروش و هزینه‌ها، انتشار گزارش‌های پاییزی نسبتا ضعیف در اکثر شرکت‌های بورسی و متاثر شدن قیمت سهام شرکت‌های بزرگ‌تر از این موضوع و حضور بازارگردان‌های تسهیل‌کننده جریان قیمتی در سهم‌های بزرگ از مهم‌ترین عوامل حرکت کند قیمتی سهام بزرگ‌تر نسبت به سهام کوچک و متوسط بورسی است.
اما در روز گذشته شاهد کشیده شدن ترمز رشد شاخص کل هم‌وزن و کاهش سرعت رو به رشد این نماگر بورسی بودیم. افزایش فشار فروش در نمادهای صنایعی چون سیمان، دارویی، انبوه‌سازی که در مجموع ۶۹ نماد فعال بورسی را در لیست زیرمجموعه‌های خود در اختیار دارند، یکی از مهم‌ترین دلایل این اتفاق به شمار می‌آید. رشد بی‌وقفه قیمت‌ها در نمادهای گروه‌های مزبور ترغیب فروش سهامداران در قیمت‌های فعلی و تمایل به عرضه در قیمت‌های پایین‌تر را به‌دنبال داشته است. موضوعی که می‌تواند به داغ شدن جریان معاملات در سایر گروه‌های ناشی از وجه نقد آزاد شده از فروش سهام این شرکت‌ها شود. از سوی دیگر در گروه خودروسازی و ساخت قطعات و به‌طور ویژه در نمادهای پرتعداد قطعه‌سازی نیز فشار فروش نسبت به روزهای گذشته جلوه بیشتری داشت.
آثار اولیه کرونا در بازارهای جهانی
شاید عجیب به‌نظر بیاید که شیوع یک ویروس بتواند بازارهای جهان را تا این حد تحت فشار قرار دهد. به‌صورت معمول شیوع یک بیماری سخت، بازار سهام کشور درگیر را متاثر می‌سازد؛ اما این بار کشور درگیر در این مساله چین است و این به آن معنی است که تعطیلی شهرهای چین می‌تواند به معنای کند شدن رشد اقتصادی این کشور و تحت‌الشعاع قرار گرفتن اقتصاد جهانی باشد. در ماه‌های اخیر هنگامی که جنگ تجاری بین آمریکا و چین نشانه‌هایی از کندتر شدن آهنگ رشد اقتصادی چین را به‌دست داد قیمت کالاهای پایه مصرفی تا کف‌های چند ماهه نزول کردند و حتی پایین‌تر از سطوح فعلی قرار گرفتند. با این حال کشف واکسن برای این بیماری و کنترل آن می‌تواند ورق بازارها را به کل برگرداند و احتمالا این مساله بورس تهران را نیز تحت‌تاثیر قرار خواهد داد.
از سه‌شنبه هفته گذشته که اخبار مرتبط با شیوع سریع و پرخطر این بیماری شدت گرفت، قیمت کالاهای پایه مصرفی ریزش‌های چشمگیری را تجربه کرده است. قیمت هر تن مس از سطوح نزدیک به ۶۳۰۰ دلار تا کمتر ۵۸۰۰ دلار نیز فرو ریخت؛ هر بشکه نفت برنت نزدیک به ۱۱ درصد ریزش قیمت را تجربه کرده و بیش از ۷ دلار از بهای خود را از دست داده است. قیمت هر تن روی از نزدیکی ۲۴۵۰ دلار به کمتر از ۲۳۰۰ دلار رسیده و وضعیت سرب و آلومینیوم نیز چندان متفاوت نیست. در مقابل طلا به‌عنوان دارایی امن بار دیگر مورد استقبال قرار گرفته و قیمت هر اونس آن از کف ۱۵۵۰ دلاری در روز سه‌شنبه تا نزدیکی ۱۵۹۰ دلار در روز گذشته پیش رفت. با این حال بازیگران بازار جهانی نیز به وضوح در کمین نشانه‌هایی از کنترل وضعیت نشسته‌اند.
مولفه‌های بازار داغ
بازاری که بر مبنای جریان نقدینگی روند پرشتابی را آغاز می‌کند و روزانه با ورود نقدینگی خرد فعالان تازه‌وارد و کم‌تجربه‌ای را به خیل سرمایه‌گذاران در این حوزه جذب می‌کند، مشخصات ثابتی دارد. یکی از مهم‌ترین مشخصات این بازار لیدرمحوری جریان خرید و فروش‌های روزانه است. به این معنی که سرمایه‌گذاران برای تشخیص روند روزانه قیمت‌ها با نگاه به چند نماد خاص به‌عنوان دماسنج اوضاع خوب یا بد، تصمیم‌گیری می‌کنند. تغییر و تحولات خرید و فروش در این نمادها می‌تواند تاثیر محسوسی بر جریان کلی عرضه و تقاضا داشته باشد و شکل‌گیری موج‌های خرید و فروش را در پی داشته باشد. به‌عنوان مثال عرضه صف‌های خرید پرحجم در نمادهای بزرگ خودرویی به‌عنوان یکی از لیدرهای ذهنی بازار سهام در روزهای گذشته موج عرضه را در سایر نمادهای بورسی به‌دنبال داشت. تغییر جهت سرمایه‌گذاران به سمت نمادهای بانکی بزرگ نظیر صادرات و تجارت نیز می‌تواند این نمادها را در روزهای آینده به‌عنوان لیدرهای جدید معرفی کند. یکی دیگر از مشخصات مهم بازار داغ تکیه بر داده‌های سطحی و پردازش نشده است که عموما به‌صورت اخبار به‌عنوان تجلیل در میان عموم فعالان بورسی پذیرفته می‌شود. از سویی به علت سرعت عملکرد خرید و فروش اگر این اخبار پردازش‌نشده نشانه‌های مثبت یا منفی را در جریان خرید و فروش روزانه منعکس کند، شدت تاثیرگذاری رویداد بسیار بیش از وضعیت نرمال خواهد بود که می‌تواند به پدید آمدن جریان‌های رشد یا نزول قیمتی منجر شود. از دیگر مشخصات مهم بازار داغ باید به موضوع تعادل ذهنی قیمتی در کل بازار اشاره کرد. تعادل ذهنی به این معناست که در روندهای رو به رشد، یکی از مهم‌ترین مولفه‌های انتخاب سهام، پیدا کردن نمادهایی است که رشدهای کمتری را نسبت به جریان عمومی به ثبت رسانده‌اند. این انتخاب‌ها عموما بدون توجه به دلایل عقب ماندن سهام یادشده از جریان عمومی اگرچه با زیاد شدن چنین دیدگاهی رشد قیمتی تا حضور پرقدرت جریان نقدینگی را به‌دنبال دارد اما ریسک بنا شدن سازه‌ای با زیرساخت سست را با رشد روزافزون قیمت به‌طور فزاینده‌ای افزایش می‌دهد. در نهایت نیز باید به این نکته اشاره کرد که به دلیل خارج شدن قیمت تعداد زیادی از نمادهای بورسی از محدوده ارزش‌گذاری منطقی، قدرت تخمین رشد و اصلاح قیمتی در چنین بازاری به حداقل خود خواهد رسید.
بانکی‌ها در کانون توجهات
چرخش نقدینگی به سمت سهام و صنایع کم‌بازده‌تر در دوره‌های گذشته از مواردی است که در خرید و فروش‌های روز گذشته کاملا به چشم می‌آمد. میل به فروش در سهام رشد کرده با توجه به نزدیک شدن شاخص کل به سقف تاریخی و خرید سهامی که بهره چندانی از حرکت صعودی بازار در ماه‌های گذشته نبرده‌اند، موج تقاضا در سهام بانکی و به‌طور ویژه دوقلوهای صادرات و تجارت را در روز دوشنبه تقویت کرد. تشکیل صف‌های خرید پرحجم در این دو نماد باوجود حجم عرضه‌های زیاد حاکی از تغییر ذائقه سرمایه‌گذاران به سمت سهام این گروه است. علاوه بر موارد یاد شده، داده‌های اولیه گزارش‌های ماهانه بانکی‌ها نظیر تداوم روند بهبود تراز سود سپرده‌ها و درآمد تسهیلات اعطایی در بانک‌های بزرگ (به‌عنوان یک تحلیل بسیار ابتدایی) بخشی از پازل توجیه خرید سهام بانکی به‌شمار می‌آید. هرچند همان‌طور که اشاره شد این دلیل بیش از آنکه به‌عنوان یک تحلیل جامع مدنظر سرمایه‌گذاران باشد، به‌عنوان یک بهانه دم‌دستی برای اقبال فعالان بورسی مطرح است. امری که در خرید و فروش‌های روزانه با کاهش اثر تحلیل همه‌جانبه بسیار فراگیر شده‌است. از طرفی با شکسته شدن برخی از سطوح مقاومتی بااهمیت مجموعه نشانه‌های کم‌قدرت اما متنوع برای پرواز قیمتی سهام بانکی‌ها فراهم آورده شده است. البته حرکت کند قیمت سهام بانک ملت به‌عنوان بزرگ‌ترین وزنه تاثیرگذار بر شاخص این صنعت و عدم تغییر قیمت پایانی نماد بانک‌های بزرگی چون صادرات و تجارت به‌دلیل عدم عرضه صف‌های خرید پس از انجام معاملات پرحجم در قیمت‌های مثبت، در نهایت به ثبت رشد ۵/ ۱ درصدی شاخص این گروه منجر شد.
