خریداران سهام، فروشندگان را غافلگیر کردند
جدال سنگین در بورس‌تهران
با وجود این، دیروز جدال بسیار نزدیکی بر سر فتح ابرکانال ۴۰۰ هزار در بین فعالان بورسی درگرفت. این جدال را می‌توان هم در نحوه رفتار قیمت‌ها و هم در ابعاد فراگیر عرضه و تقاضا مشاهده کرد. شاخص کل در ابتدای معاملات دیروز تا یک‌قدمی سطح ۴۰۰ هزار واحد رفت اما پس از برخورد با سقف ۳۹۸ هزار و ۹۲۰ واحد برگشت. در واقع، قیمت‌ها در معاملات دیروز طی اصلاح نسبی از سقف روزانه فاصله گرفتند و عقب‌نشینی حدود ۳ هزار واحدی را به شاخص کل تحمیل کردند. با این حال، حضور تقاضای قوی در بازار و ثبت ارزش حدود ۳۲۰۰ میلیارد تومانی معاملات خرد در کنار انجماد ۶۵۰ میلیارد تومان پول پشت صف‌های خرید از این واقعیت پرده برمی‌دارد که همچنان انتظارات بالایی از ادامه روند صعودی قیمت در بازار وجود دارد.
بهانه‌هایی برای چکاندن ماشه فروش
شاخص کل بورس تهران دو هفته قبل و پیش از بروز تنش‌های شدید سیاسی به سطح ۳۸۴ هزار واحد رسیده بود. اما نگرانی از وقوع جنگ پس از اقدام تروریستی آمریکا موج همه‌جانبه فروش در بازار سهام را فعال کرد و قیمت‌ها را به‌طور دسته‌جمعی تا سطح ۱۰ درصد تنزل داد. اما فروکش تنش‌ها با اظهارات مقامات ایرانی و آمریکایی، سطوح قیمتی قبل از شوک وقوع احتمالی جنگ را به نقطه مبدایی برای تصمیم‌گیری بورس‌بازان مبدل کرد. در واقع تمام تلاش بورس‌بازان در هفته جاری این بود که قیمت‌ها به محدوده‌های قبل از شوک قیمتی بازگردند. این اتفاق به ویژه از سوی خریداران بزرگ‌مقیاس بازار و طیف وسیعی از سهامداران ناکام در هفته گذشته، انگیزه‌های قوی‌تری برای رسیدن قیمت‌ها به سطوح قبل از شوک و چکاندن ماشه عرضه ایجاد کرد.
سرانجام دیروز قیمت طیف گسترده‌ای از سهام بنگاه‌های بورسی به سطوح قبل از شوک بازگشت و حتی در برخی از سهم‌ها سطح قیمت‌ها در ارتفاع بی‌سابقه‌ای قرار گرفت. رسیدن به سطوح قبلی که معمولا برای بزرگان بازار سطوح مقاومتی به‌شمار می‌آید می‌تواند واکنش معامله‌گران سهام را به دنبال داشته باشد و بخشی از سهامداران با دید سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت را ترغیب به فروش سهام و ذخیره سود کند.
طبق برآوردهای «دنیای اقتصاد» شاخص ۱۳ صنعت بورسی با احتساب نوسانات دیروز به سطحی بالاتر از وقوع شوک برگشته است. در این بین، نام گروه‌های بزرگی چون فلزات، پتروشیمی، پالایشی، معدنی‌ها، هلدینگ‌های مرتبط و حتی خودرویی و بانک‌ها هم دیده می‌شود. عنوان بیشترین بازدهی پس از شوک متعلق به گروه‌های فلزات و پتروشیمی است که ۵ تا ۶ درصد بالاتر ایستاده‌اند. مجموعه این تغییرات در رشد بیش از ۳ درصدی شاخص کل از نقطه شروع تنش‌ها مشاهده می‌شود. از این منظر طبیعی است که بخشی از سهامداران دست به کار شوند و بازدهی کسب‌شده را طی یک هفته اخیر ذخیره کنند.
به‌طور عمومی ارتقای قیمت‌ها به سطوح قبل از شوک به‌خصوص در گروه‌های لیدر می‌تواند موج شناسایی سود را فعال کند. چه سرمایه‌گذاران کوچک‌مقیاس که از ابتدای این هفته وارد مدار خرید شدند و چه سرمایه‌گذاران بزرگ‌مقیاس که از موج خروشان عرضه در دو هفته قبل استقبال و صف‌های فروش را جمع کردند. از سوی دیگر، مساله برخورد شاخص به مرز روانی ۴۰۰ هزار از سوی فعالان نمودارگرا هم عامل دیگری است که به نظر می‌رسد در نقش مانع روند صعودی قیمت‌ها عمل کرده است.
رویدادی غیربورسی برای اهالی بورس
البته خبر غیربورسی دیگری که دیروز انتشار گسترده‌ای داشت هم می‌تواند از یک منظر عامل فشار بر قیمت‌ها تلقی شود. روز گذشته سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان طی بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند که ساز و کار حل اختلاف در توافق‌نامه هسته‌ای برجام، موسوم به «مکانیزم ماشه» را روز سه‌شنبه علیه ایران فعال کرده‌اند. در این بیانیه که روز سه‌شنبه ۲۴ دی‌ماه صادر شده، سه کشور اروپایی اظهار کرده‌اند: «با توجه به اقدامات ایران، هیچ انتخاب دیگری برای ما باقی نمانده، جز ثبت نگرانی‌هایمان مبنی بر عدم تحقق تعهدات ایران در برجام.» این اتفاق با توجه به پیامدهای آن برای تجارت خارجی کشور و محدودیت‌های بیشتر در تراکنش‌های پولی و مالی با شرکای فعلی، می‌تواند ریسک سیستماتیک را در بورس تهران افزایش دهد. البته روی دیگر این سکه برای اهالی سهام که معمولا به آثار دلاری این رویداد نظر دارند می‌تواند اثر جبرانی داشته باشد و در صورت عدم فشار بر حجم صادرات غیرنفتی کشور یک اتفاق جمع صفر برای سهامداران تلقی شود.
محرک‌های سه‌گانه پایداری تقاضا
در نقطه مقابل، بسیاری از فعالان بازار سهام به عوامل مهمی همچون انتشار فزاینده کارنامه‌های فصلی شرکت‌ها در هفته پیش رو، موج جدید اخبار مرتبط با تجدید ارزیابی دارایی‌ها و همچنین کاهش محسوس سطح ریسک‌ها در اقتصاد جهانی و ارسال سیگنال‌های موافق از سوی دو قدرت بزرگ اقتصادی دنیا نظر دارند و این نیروهای سه‌گانه را تقویت‌کننده قیمت سهام در صنایع مختلف بورسی می‌دانند.
چندین شرکت در دو روز اخیر عملکرد فصلی خود را در پاییز منتشر کرده‌اند که از وضعیت مثبت ولی قابل انتظار و در مواردی جهش سود فصلی نسبت به دوره‌های ماقبل حکایت دارد. اهمیت تحلیل کارنامه‌های فصلی به مبدأ تحلیل قیمت‌ها باز می‌گردد. در واقع، اگر مبدأ مقایسه را روند فصلی سودآوری در نظر بگیریم، سود پاییزی شرکت‌ها افزایشی بوده است اما اگر بر اساس نسبت تحلیلی قیمت به درآمد بسنجیم، بسیاری از سهم‌ها از این آزمون سربلند بیرون نمی‌آیند. در اینجا عوامل دیگری دست در دست هم دارند که می‌تواند دست کم در جذب منابع خرد فارغ از جنبه‌های بنیادین موثر باشند. روز دوشنبه آیین‌نامه اجرایی افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی شرکت‌ها از سوی هیات دولت ابلاغ شد. بر این اساس، پوشش زیان از محل مازاد تجدید ارزیابی، انتقال این مازاد به حساب سود و زیان یا اندوخته یا توزیع آن به هر شکل بین صاحبان سرمایه می‌تواند به‌عنوان یکی از بازوهای تورمی رشد تقاضا عمل کند.
از طرف دیگر، ابرهای باران‌زای بازار جهانی هم از ابتدای این هفته به حرکت درآمده‌اند. بازارهای جهانی پس از فروکش تنش‌ها بین ایران و آمریکا شاهد کاهش قیمت دارایی‌های امن و افزایش قیمت فلزات پایه بودند. در واقع، با رفع نگرانی از رویارویی نظامی در خاورمیانه و سپس انتشار خبرهای مساعد از توافق تجاری چین و آمریکا، موجی صعودی در قیمت فلزات و به‌طور مشخص در بهای فلز مس به‌عنوان دماسنج بازارهای کالایی رقم خورد. روز سه‌شنبه آمریکا در آخرین اقدام خود چین را از فهرست سیاه کشورهایی که ارز خود را دستکاری می‌کنند خارج کرد و گام دیگری در جهت بهبود روابط با این کشور برداشت. همچنین، بر اساس آخرین گزارش‌ها متن نهایى فاز نخست توافق تجارى بین آمریکا و چین قرار است امروز - چهارشنبه - (ساعاتى قبل از امضاى توافق) رسما منتشر شود. مجموعه این تحولات می‌تواند بخش زیادی از سهام کالایی بورس تهران را مستقیما متاثر کند. از همین رو رصد اخبار این تحولات طی معاملات امروز می‌تواند حائز اهمیت زیادی باشد.
سناریوبندی مشروط برای سهام
در مجموع می‌توان چنین نتیجه گرفت که روند آتی قیمت سهام به عوامل مهمی همچون انتظارات بورسی‌ها از رویدادهای غیربورسی نظیر فعال شدن «مکانیسم ماشه» از سوی اروپایی‌ها، موج جدید تجدید ارزیابی‌ها و همچنین برآیند مثبت تحولات بازار جهانی و کاهش نبرد تجاری بین چین و آمریکا وابسته است. در این میان، نکته مهم آن است که بتوانیم بر اساس جریان ورود و خروج نقدینگی به تصمیم درستی برسیم. بر اساس آمار موجود، حدود ۳۷۰۰ میلیارد تومان پول از سوی سرمایه‌گذاران حقیقی بورس تهران از جریان معاملات هفته قبل خارج شد. نکته جالب اینکه حدود ۲۶۰۰ میلیارد تومان از این پول از ابتدای این هفته به جریان معاملات پیوست. از این منظر، می‌توان گفت که هنوز تقاضای بالقوه برای ورود دوباره پول‌های خرد به جریان معاملات وجود دارد. حال اگر انتظار داریم که پول‌های جدید همچنان به بورس تهران روانه شوند، طبیعتا می‌توان شکست عرضه‌کنندگان و ادامه رشد دسته‌جمعی قیمت‌ها را انتظار داشت. اما اگر جریان پول‌های تازه چندان قدرتمند نباشد یا عامل محیطی از حضور پررنگ بازیگران خرد در بازار بکاهد، باید به پول‌های فعال فعلی در سهام امید بست. در این شرایط دو عامل می‌تواند جریان پول‌ها را متاثر کند. یکی آنکه مشابه ماه‌های پیشین، بورس‌بازان به سمت سهامی حرکت کنند که عرضه‌کنندگان ضعیف‌تری دارند و با وجود علم به حبابی شدن قیمت در این طیف از سهم‌ها (که عموما به سهام کوچک‌تر بازار شناخته می‌شوند) در سودای سودهای سریع باشند. اما عامل دوم آن است که با توجه به ریسک‌هایی که اخیرا تجربه شد و عوامل بنیادی که نشانه‌هایی از آن قابل رصد است، جریان پول به سمت شرکت‌های سودساز بورسی حرکت کند. در واقع رشد قیمت‌های جهانی که با خوش‌بینی‌های جدید به صلح تجاری چین و آمریکا به‌وجود آمده، رشد نرخ دلار در سامانه نیما و گزارش‌های سودآوری فصل پاییز می‌تواند توجه معامله‌گران را به این گروه از سهام جلب کند. براساس آنکه به کدام عامل وزن بیشتری می‌دهیم، شاید چینش پرتفوی این روزها نیز باید سبدی متناسب با این وزن‌ها باشد.
