بورس تهران در معاملات روز گذشته سیمای سبزپوشی از خود به نمایش گذاشت. شاخص سهام پس از تجربه اصلاح شدید در معاملات ابتدایی هفته، در جریان دادوستدهای دیروز با بازگشت پررنگ سرمایه‌گذاران حقیقی در سمت خرید به مدار صعودی بازگشت و بخشی از اصلاح اخیر خود را جبران کرد. سهامدارانی که روز شنبه موج شدیدی از عرضه را به بازار تحمیل کرده و موجب افت قیمت‌ها شده بودند، طی معاملات دیروز با جهت‌گیری معکوس در سمت خرید ظاهر شدند و ضمن ایجاد تقاضای موثر زمینه را برای رشد بیش از یک‌هزار واحدی نماگر اصلی بازار فراهم کردند. فروکش فشار عرضه‌ها و در نقطه مقابل، بهبود نیروهای سمت تقاضا را می‌توان برآیندی از رویدادهای داخلی بازار و عوامل بیرونی موثر بر قیمت دانست. نکته جالب‌توجه، رفت و برگشت‌های اخیر شاخص سهام بر محور تردیدهای حاکم بر فضای اقتصادی-سیاسی است. در واقع، چنین می‌نماید که کشاکش بین دورنمای میان‌مدت سهام از حیث بنیادی و ریسک‌های محیطی همچون تحریم‌ها و نگرانی از رکود در بازار جهانی سبب شده تا روند شاخص در یک هفته اخیر دستخوش نوسانات و چرخش‌های متناوب شود.

رفت و برگشت‌های متناوب

رشد بیش از ۱۰۰۰ واحدی شاخص کل در معاملات دیروز در حالی رقم خورد که نوسان‌های رفت و برگشتی این نماگر طی هفته اخیر عمدتا حول مرز ۲۴۶ هزار واحد ثبت شده است. در واقع، پس از شکل‌گیری جبهه تازه‌ای از تقاضا در واکنش به انتشار گزارش‌های ماهانه و رکوردشکنی شاخص اصلی سهام، تردیدها نسبت به روند آتی قیمت‌ها به تدریج در بازار آشکار شد و در پی آن رشد شتابان شاخص جای خود را به افت‌های محدود و مقطعی و بروز روند زیگزاگی در قیمت‌ها داد. نتیجه این تحرکات را می‌توان در برآیند تقریبا صفر شاخص کل طی این هفته و قرار گرفتن آن در میانه کانال ۲۴۶ هزار واحد در معاملات دیروز مشاهده کرد.

اگرچه اصلاح قیمت‌ها پس از دریافت گزارش‌های ماهانه و انتشار بخش زیادی از صورت‌های مالی سالانه شرکت‌ها از منظر تحلیلی طبیعی می‌نمود اما همچنان امیدواری به عملکرد شرکت‌ها در فصل بهار انگیزه حضور ماندگار در بازار و عدم عقب‌نشینی تام و تمام را تقویت می‌کرد و سبب می‌شد تا همچنان میزان نوسان قیمت‌ها محدود بماند تا تکلیف سهام از مناظر بنیادی و غیربنیادی پس از رویدادهای مهم دو هفته پیش‌رو تا حدودی زیادی مشخص شود. از یک‌طرف بازار در دو هفته پیش‌رو، به استقبال نحوه عملکرد بنگاه‌ها در بهار می‌رود و از طرف دیگر، برجام در کشاکشی سرنوشت‌ساز بین طرف‌های متعهد قرار گرفته و توجه اهالی بورسی را در شرایط تحریمی بیش از پیش به خود مشغول داشته است.

تقابل رویکردها در اوج شفافیت

نیمه دوم تیرماه برای اهالی بورس تهران مقارن با آغاز دور تازه اطلاعات از محل انتشار صورت‌های مالی سه ماهه بنگاه‌هاست. انتشار کارنامه فصلی شرکت‌های بورسی به‌ویژه پس از ایجاد موج تورمی در حوزه فروش از اهمیت بسزایی برخوردار است. واقعیت این است که بخش عمده تحولات اخیر در حوزه سیاست‌های ارزی و تجاری(افزایش نرخ ارز در سامانه نیما و دریافت سریالی مجوزهای افزایش نرخ فروش از سوی شرکت‌ها) در بازدهی حدود ۴۰ درصدی بورس تهران تا اوج خود در هفته گذشته نمایان شد.

یکه‌تازی سهام طی این دوره اهالی بازار را از منظر تحلیلی دچار شکاف کرد. گروهی از تحلیلگران با اشاره به صعود شتابان قیمت‌ها به‌ویژه در گروه‌های کوچک‌تر، امکان ادامه رشد در شماری از سهم‌ها را از حیث بنیادی دشوار قلمداد کردند و با اشاره به ظرفیت‌ محدود متغیرهای کلان(نقدینگی، تورم و نرخ ارز) معتقد به ایجاد جو اصلاحی در بورس تهران بودند و نقطه عطف روند شاخص را برخورد سهام با آمار واقعی عملکرد در سه ماه نخست عنوان کردند.

در نقطه مقابل، گروهی از فعالان سهام با توجه به پتانسیل محدود بازدهی در بازارهای رقیب و انتظار خروج طیف زیادی از شرکت‌ها از منطقه زیان و جهش سودآوری در فصل بهار دل به تداوم حرکت صعودی قیمت‌ها بسته‌اند و همچنان امید به ادامه رشد بورس را دارند. وجود این دو رویکرد حاصل انتظارات متضاد به نحوه عملکرد شرکت‌ها در سه ماه پرتحول بهار و تغییرات خاص در قیمت‌هاست.  

طی دو سه روز اخیر، چند بنگاه با رونمایی از عملکرد خود در فصل گذشته طلایه‌دار ایجاد موج جدید گزارش‌های فصلی در بورس تهران شدند. مطالعه محتوای این گزارش‌ها نشان می‌دهد که این جریان اطلاعاتی همچنان ظرفیت غافلگیرکنندگی چه از حیث مثبت و چه از لحاظ منفی را برای معامله‌گران دارد. در واقع، از یک طرف، محور تورم به روی بهای تمام شده شرکت‌ها در حال انتقال است و از طرف دیگر، جهش نرخ‌های فروش منجر به تحول در سودآوری طیفی از بنگاه‌ها شده و توجه تحلیلگران و سهامداران را به خود جلب کرده است. مجموعه این تحولات همزمان که فرصتی برای غربالگری سهام ارزنده و غیرارزنده فراهم می‌کند، در هدایت نقدینگی به سمت سهم‌های مستعد نیز موثر ارزیابی می‌شود. البته چنان‌که می‌دانیم این دو رویکرد بر مفروضاتی کلان استوار است و بنابراین هر‌گونه تغییر در چشم‌انداز روابط خارجی کشور، تحول در بازار ارز و همچنین روند قیمت‌های جهانی می‌تواند مبانی مدل‌های تحلیلی را دستخوش تغییر کند.یکی از مهم‌ترین عوامل عام تعیین‌کننده در شرایط کنونی، ریسک مرتبط با تحریم‌ها و رفت و آمدهای دیپلماتیک است که می‌تواند سطح عمومی قیمت‌ها را از طریق کاهش یا افزایش صرف ریسک سهام به واکنش‌های منفی و مثبت وادارد.

بیم و امیدهای بورسی برجام

روز گذشته، همزمان با پایان یافتن مهلت ۶۰ روزه ایران به طرف‌های اروپایی، از تصمیم جدید کشورمان برای کاهش تعهدات برجامی و شروع غنی‌سازی بالای ۶۷/ ۳ درصد رونمایی شد. همزمان، معاون سیاسی وزیر امور خارجه، ضمن تاکید بر ادامه روند کاهش تعهدات برجامی، از ایجاد زمینه برای دور جدید مذاکرات در گفت‌وگوی سازنده رئیس‌جمهور کشورمان با همتای فرانسوی‌اش خبر داد. بازتاب این اظهارات را در تردید و احتیاط حاکم بر معاملات بورس تهران می‌توان مشاهده کرد. از یک‌طرف، باز نگه‌داشتن درهای دیپلماسی در بهبود نسبی تقاضا و حضور موثر سرمایه‌گذاران حقیقی در تالار شیشه‌ای جلوه‌گر شد و از طرف دیگر، وجوه تردیدآمیز این چشم‌انداز زمینه را برای تنزل ارزش معاملات خرد به زیر میانگین هفتگی میسر کرد.