«دنیای اقتصاد» الزام انتشار معاملات اعتباری را بررسی می‌کند
نوبت تفکیک پول‌های داغ بورسی
پیگیری‌ها نشان می‌دهد نهادهای ناظر بازارهای مالی دنیا در دوره‌های مشخصی ارزش معاملات اعتباری را برای فعالان بازار منتشر می‌کنند. البته به گفته مسوولان بازار سرمایه کشور منع قانونی برای اعلام این داده‌های آماری وجود ندارد. سازمان بورس مدتی پیش با راه‌اندازی سامانه «سکنی» امکان دسترسی به این آمار را برای کارگزاران فراهم کرده، اما این اطلاعات که می‌تواند شاخص مهمی برای ترسیم مسیر حرکتی آینده بازار توسط تحلیلگران و فعالان باشد، هنوز در دسترس نیست. معاملات اعتباری موسوم به «پول‌های داغ» می‌توانند روند معاملات سهام را تغییر دهند. رکود بورس پس از رونق پرشتاب سال ۹۲ و زمستان ۹۴ یکی از دلایل ورود بی‌محابای این پول‌ها به بازار سرمایه بود. نبود اطلاعات دقیق از این نوع نقدینگی موجب سردرگمی معامله‌گران به ویژه در دوره‌های رونق می‌شود. به نظر می‌رسد این حلقه مفقوده هرچند برای افزایش شفافیت بازار سرمایه بسیار مهم است اما در نگاه مسوولان نهادهای ناظر هنوز موضوع با اهمیتی شناسایی نشده است.
معاملات اعتباری چیست؟
معاملات اعتباری روشی است که براساس آن کارگزاران می‌توانند در یک قرارداد دو‌جانبه اعتبار لازم مشتریان خود را از طریق منابع بانکی تامین کنند. به بیان ساده‌تر سهامداران می‌توانند سهام یک شرکت را به‌صورت اعتباری از یک کارگزار بخرند و کارگزار نیز در یک قرارداد جداگانه با بانک، اعتبار لازم را از طریق منابع آن بانک تامین می‌کند. در این قرار داد سه‌جانبه منافع هر سه طرف یعنی مشتری، کارگزار و بانک حفظ خواهد شد.
کارگزاری با انعقاد قراردادی با بانک از طریق منابع بانکی به مشتریان خود وام می‌دهد؛ اما سهامدار با کارگزار طرف است بنابراین دستورالعمل خرید اعتباری سهام شامل دو بخش رابطه مشتری با کارگزار و رابطه کارگزار با بانک است.
چرا سهامداران اعتبار می‌گیرند؟
اکثر سرمایه‌گذاران و فعالان بازارهای مالی همیشه تمایل دارند سرمایه بیشتری در اختیار داشته باشند تا بتوانند از طریق آن بازدهی بالاتری نیز شناسایی کنند. برای این گروه خریدهای اعتباری و استقراض برای خرید دارایی بهترین گزینه است. بر همین اساس معاملات اعتباری سهام همیشه بخشی از ارزش معاملات بازارهای سرمایه را به خود اختصاص می‌دهد.
به‌طور معمول مشتری‌های اعتباری بازارهای مالی سرمایه‌گذاران کوتاه‌مدت و بیشتر سفته‌بازانی هستند که با احساس کوچک‌ترین خطری صف‌های فروش سنگینی را برای بازار رقم می‌زنند. به همین دلیل است که تفکیک و شناسایی ارزش معاملات اعتباری با پول‌های واقعی می‌تواند گزینه مهم و تاثیرگذاری برای بازار باشد. بورس‌های بین‌المللی به‌طور معمول در بازه‌های زمانی مشخص آمار ارزش معاملات اعتباری سهام و مقایسه آن با ارزش معاملات واقعی را منتشر می‌کنند که از اهداف بررسی این داده‌ها شفافیت بازار، شناخت مشتری و شناخت بهتر بازارها مطرح شده است.
آمارهایی سخت و پیچیده
در حالی که کارشناسان حوزه بین‌الملل بر لزوم حرکت به سمت افزایش شفافیت و کاهش ریسک در معاملات اعتباری بازار سرمایه کشور تاکید دارند، مسوولان بازار سرمایه لازمه انتشار این اطلاعات را بررسی و تصویب در کمیته پایش عنوان می‌کنند.روح الله میرصانعی، دبیر کل کانون کارگزاران درخصوص اینکه چرا سازمان بورس ارزش معاملات اعتباری را به‌صورت دوره‌ای برای افزایش شفافیت بازار منتشر نمی‌کند، به «دنیای اقتصاد» گفت: استخراج این اطلاعات به خصوص در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت بسیار سخت و پیچیده است.
به گفته وی تنها داده مشخص که توسط سامانه «سکنی» برای کارگزاران و آماری که از سوی سازمان بورس قابل انتشار است مانده کل اعتبار است. به این ترتیب که رقم مانده بدهی مشتری‌ها به کارگزاران در هر لحظه قابل رویت است. وی درباره نبود چنین داده آماری و لزوم دسترسی بازار به این اطلاعات گفت: انتشار این اطلاعات به دلیل وجود حالت‌های خاص و استثنا دغدغه‌هایی برای سازمان بورس به‌عنوان مقام ناظر به دنبال دارد. به‌عنوان مثال ممکن است مانده بدهی مشتری بر اساس خریدهایی باشد که بخشی از آن در بازار پایه و پشتوانه آن سهام بازار پایه است که در سامانه سکنی درج نشده و به‌عنوان پشتوانه محسوب نمی‌شود. چنین مواردی ریسک اعتبارات را بیش از واقعیت نشان می‌دهد و باعث تحلیل‌ها و تصمیم‌های اشتباه کارشناسان و فعالان بازار خواهد شد. این ملاحظات مانع انتشار اطلاعات مورد بحث است. سازمان بورس از طریق «سکنی» مجموع اعتبارها و تضامین کارگزارها را رصد می‌کند اما تمایلی برای افشا ندارد، چون نتیجه‌گیری‌ها براساس این اطلاعات ممکن است پالس‌های اشتباه به بازار مخابره کند.
رصد «سکنی»
فردین آقابزرگی، کارگزار بازار سرمایه نیز درخصوص الزام افزایش شفافیت در معاملات اعتباری سهام و انتشار ارزش این روش معاملات همانند بورس‌های بین‌المللی دنیا گفت: آمار مستندی دال بر اینکه چه میزان اعتبار از چه کانال‌هایی به چه کارگزارهایی اختصاص یافته در سامانه مدیریت ریسک «سکنی» به‌طور مستند وجود دارد. خارج از این فضا هر آنچه منتشر شود مستند نیست و انحراف ایجاد می‌کند. به گفته وی در فضای بین‌الملل نحوه معاملات اعتباری متفاوت است. مشتری‌ها در بازار ایران برای دریافت اعتبار به کارگزاری مراجعه می‌کنند اما ساز و کار مدیریت ریسک متناسب با فرآیند اعتباری مثل فریز سهام یا فروش وجود ندارد. این در حالی است که در سایر بازارها کل سهام در اختیار کارگزار قرار می‌گیرد. به همین دلیل کارگزاران برای افزایش اهرم و گردش معاملات از خریدهای اعتباری استقبال می‌کنند.
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به اینکه در گذشته پس از مذاکراتی مقرر شد کل دارایی سهام اعتباری در خزانه‌ای به نام شرکت کارگزاری با کد سرمایه‌گذار بلوکه شود تا به هر دلیلی اگر مشتری از تعهدات نکول کرد، سهام در اختیار کارگزار بماند، گفت: اما اجرای این فرآیند هنوز نهایی و تصویب نشده است.
لزوم پوشش ریسک تا نقطه صفر
آقابزرگی با تاکید بر اینکه اگر سازو کار مدیریت ریسک خریدهای اعتباری وجود داشته باشد، این ابزار بهترین گزینه برای بازارهای مالی است، گفت: اما در شرایط فعلی بازار ایران این روش معاملاتی ریسک بالایی دارد چون اطلاعات مستندی موجود نیست و تحلیل درستی نمی‌توان داشت. وی تاکید کرد: اطلاعات مستند و شفاف به‌طور قطع لازمه این معاملات و نبود آن نقص بازار سرمایه کشور است. عرف بین‌الملل تاکید کرده باید ریسک‌های فرآیند اعتباری تا نقطه تقریبا صفر پوشش داده شود. به‌طور قطع بدون اهرم اعتبارات بخش عمده‌ای از معاملات بازارهای مالی انجام نمی‌شود.
اختیارات کارگزاران کم است
حمیدرضا مهرآور، دیگر کارگزار بازار سرمایه و رئیس هیات مدیره کانون کارگزاران بورس نیز در بررسی کاستی‌های پوشش ریسک معاملات اعتباری در بازار کشور گفت: اعتبار ابزاری مثل اوراق بدهی و مشتقه است و همه دنیا از آن استقبال می‌کنند، در بورس‌های بین‌المللی در صورتی که خریدار و اعتبارگیرنده به تعهدات عمل نکنند، کارگزار بر اساس قانون می تواند مطالبات خود را وصول کند.
به گفته وی در دنیا به محض کال مارجین شدن مشتری کارگزار سهام را می‌فروشد اما در ایران کارگزار چنین اختیاری ندارد. البته کانون کارگزاران در حال پیگیری است تا چنین اختیاری را برای کارگزاران ایران نیز فراهم کند تا کارگزارها نیز به سرنوشت بانک‌ها با مطالبات معوق سنگین دچار نشوند. در بورس‌های دنیا کارگزار همیشه در منطقه امن است و به همین دلیل آنها از پرداخت اعتبار استقبال می‌کنند. مشتری هم بدون تحلیل اعتبار دریافت نمی‌کند تا ضرر و زیان نداشته باشد.
نقص بورس تهران در ترازوی جهانی
آمار و اطلاعات منتشرشده بورس‌های جهانی نشان می‌دهد اکثر بازارهای مالی در دوره‌های مشخصی به انتشار ارزش خریدهای استقراضی و مقایسه نسبت آن با ارزش کل معاملات و شاخص‌ها اقدام می‌کنند. کارشناسان تاکید دارند ارزش معاملات اعتباری نباید از ارزش کل معاملات بیشتر باشد، چراکه چنین روندی زنگ خطر برای افزایش ریسک در بازار است.یکی از آخرین اطلاعات معاملات اعتباری گزارشی است که نهاد ناظر بورس نیویورک منتشر کرده که از سال ۱۹۹۵تا پایان ماه ژوئن ۲۰۱۸ حجم «مارجین تردینگ» را در بورس‌های نیویورک منتشر و آن‌را با شاخص‌های مختلف این بازارها مقایسه کرده است.شروین شهریاری درخصوص انتشار دوره‌ای این اطلاعات در بورس نیویورک به «دنیای اقتصاد» گفت: جزئیات ارزش معاملات اعتباری سهام یک بانک اطلاعاتی است که مشارکت‌کنندگان در بازار سرمایه با تحلیل و بررسی آن تصمیم‌گیری می‌کنند. به‌عنوان مثال افزایش قابل توجه حجم معاملات اعتباری نشان از افزایش موج سفته‌بازی دارد که هدفش سرمایه‌گذاری بلند‌مدت نیست.
به گفته وی در چین نیز که از نظر دسترسی آزاد اطلاعاتی به کشور ما نزدیک است این آمار به‌صورت دوره‌ای منتشر می‌شود و در دسترس قرار می‌گیرد. نبود چنین آماری در بازار سرمایه کشور ما یک نقص است که باید برطرف شود. فعالان بازار سرمایه برای اخذ بهترین تصمیم حق دارند به چنین اطلاعاتی دسترسی آزادانه داشته باشند. به نظر می‌رسد ناشناخته بودن بازار سرمایه برای اکثریت مردم در ایران و نگاه منفی به این بازار باعث شده تا شفافیت اطلاعاتی همیشه با ترس و احتیاط همراه شود. شهریاری در این رابطه معتقد است: در این خصوص تنها نگرانی، تحلیل اشتباه غیرحرفه‌ای‌ها از بازار سرمایه است. اینکه تصور شود تمرکز یا رونق بازار با خریدهای استقراضی و غیرحقیقی رخ داده، می‌تواند برای نهاد ناظر نگران‌کننده باشد اما تجربه در افشای سایر اطلاعات مهم در بازار سرمایه ایران نشان داده که چنین نگرانی‌هایی بی‌مورد است و سرمایه‌گذاران واقعی بازار سرمایه همیشه از افزایش شفافیت استقبال می‌کنند.
بورس در انتظار «افشا»
امیرعباس زینت‌بخش، دیگر کارشناس بازار سرمایه نیز با تاکید بر اینکه بررسی ارزش معاملات اعتباری گزینه مهمی برای تحلیلگران بازارهای مالی است، گفت: معامله‌گران اعتباری که به‌صورت اهرمی معامله می‌کنند در مقایسه با سرمایه‌گذارانی که با سرمایه خود وارد بازار شده‌اند، رفتارهای متفاوتی دارند و ریسک‌هایی را به بازار تحمیل می‌کنند. بر همین اساس برای افزایش شفافیت، انتشار اطلاعات معاملات اعتباری مهم است. در حالی که کارشناسان بر لزوم حرکت به سمت افزایش شفافیت و کاهش ریسک در معاملات اعتباری بازار سرمایه کشور تاکید دارند، مسولان بازار سرمایه لازمه انتشار این اطلاعات را در کمیته پایش در حال بررسی عنوان می‌کنند. همچنین تاکید دارند این اطلاعات آنقدر شفاف و یکدست نیست که امکان انتشار دوره‌ای آن وجود داشته باشد.
ارسال نظر