جایگاه جهانی صندوق‌های سرمایه‌گذاری بررسی شد
غایب بزرگ فرهنگ سهامداری
نبود فرهنگ سهامداری مناسب طی سال‌های اخیر سبب شده تا پس از هر دوره صعودی بازار سهام، شاهد چرخش رویکرد سرمایه‌گذاران به انتخاب بازار سرمایه به‌عنوان گزینه برتر سرمایه‌گذاری باشیم. امری که به جای بهره‌مندی از ابزارهای متعدد موجود در بازار و سرمایه‌گذاری غیرمستقیم، به ورود مستقیم این افراد به بازار ختم می‌شود. این امر که بدون پشتوانه لازم و نبود اطلاعات و تحلیل‌های مناسب برای خرید و فروش سهام صورت می‌گیرد، سبب می‌شود تا سرعت خروج این گروه از بازار به‌همان شدت هیجان ورود آنها باشد. به‌طوری‌که به محض یک رخداد ناخوشایند یا حتی استراحت چند روزه شاخص کل بورس، با خروج نقدینگی این گروه از سرمایه‌گذاران جدید مواجه می‌شویم. این موضوع نه تنها زیانی برای خود افراد به دنبال خواهد داشت، بلکه عوارض ناخوشایندی برای کلیت بازار سهام در پی دارد.این در حالی است که تجربه جهانی بیانگر میزان بالای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بازارهای مالی مطرح دنیا است؛ به‌طوری‌که بزرگ‌ترین بازارهای صندوق‌های قابل معامله در بورس‌های بین‌المللی به دو بازار آمریکا و اروپا تعلق دارد. بر اساس داده‌های مارس ۲۰۱۸، ایالات متحده آمریکا با داشتن ۷۱ درصد و اروپا با داشتن ۱۷درصد از کل ارزش دارایی‌های تحت مدیریت
ETFها،به ترتیب بزرگ‌ترین بازارهای صندوق‌های قابل معامله در بورس در کل جهان را در اختیار دارند. اما این روند در بازار سرمایه ایران بسیار متفاوت است. هرچند روند صندوق‌های قابلمعامله در بازار سرمایه ایران با افزایش تعداد و رشد ارزش طی سال‌های اخیر همراه بوده، اما افزایش مزبور در مقایسه با رشد تعداد صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک بسیار ناچیز است. کارشناسان معتقدند برخی شرایط حاکم بر صندوق‌های قابل معامله و نبود زیرساخت‌های مناسب از جمله نبود سازوکار مناسب برای انجام صدور و ابطال تهاتری و همچنین معاملات پایانی از جمله موانع جدی در برابر رشد این صندوق‌ها هستند. ضمن اینکه در بازارهای بین‌المللی عمده مدیریت صندوق‌ها به‌صورت غیرفعال است که این امر در بازار ایران عمدتا به‌صورت مدیریت فعال خواهد بود. این امر نیز نیازمند بازبینی صحیح است.
بورس؛ فرصت سرمایه‌گذاری بلند‌مدت برای افراد حرفه‌ای
در این راستا روح‌الله حسینی‌مقدم، معاون ناشران و امور اعضای شرکت بورس اوراق بهادار در نشست خبری روز گذشته با اعلام این نکته که بورس یک بازار کاملا حرفه‌ای است، تاکید کرد: بهتر است کسانی که اطلاعات و مهارت‌های لازم را برای سرمایه‌گذاری ندارند، وارد معاملات سهام نشوند. بورس یک فرصت سرمایه‌گذاری بلند مدت است که باید با آگاهی کامل وارد آن شد. وی در ادامه تاکید کرد: چنانچه افراد از مهارت‌های لازم برخوردار نیستند، بهترین گزینه برای ورود آنها به بازار سرمایه، سرمایه‌گذاری غیرمستقیم یا همان قرار دادن سرمایه در صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. حسینی‌مقدم در ادامه با اظهار این مطلب که سابقه فعالیت این صندوق‌ها به خصوص صندوق‌های قابل معامله (ETF) بسیار زیاد است، گفت: با این حال روند تاسیس و ایجاد صندوق‌های جدید در این زمینه طی سال‌های اخیر بسیار کند بوده که باید این موضوع عارضه یابی شود. این در حالی است که در برخی کشورها تعداد صندوق‌ها از شرکت‌های پذیرفته شده بیشتر است.
حسینی‌مقدم با اشاره به اینکه شفافیت و نقدشوندگی صندوق‌های سرمایه‌گذاری به مراتب بیشتر از سهام است، اظهار کرد: لازم است از همه ظرفیت‌های این ابزار در بازار سرمایه استفاده شود.وی در ادامه خاطر نشان کرد: عملکرد صندوق‌ها تاکنون نشان داده که این نهادهای مالی قابلیت اتکای لازم را برای فعالیت در بازار سرمایه داشته و مدیریت حرفه‌ای برای دارایی صندوق‌ها وجود دارد. به‌طوری‌که مدیر صندوق با توجه به امیدنامه‌ای که ارائه می‌کند، می‌داند که در کدام صنایع سرمایه‌گذاری کرده و چه زمانی از یک صنعت خارج شوند. حسینی‌مقدم در ادامه به رشد بازار سرمایه و ورود نقدینگی‌های جدید به بازار در روزهای اخیر اشاره و تاکید کرد: بهتر است کسانی که اطلاعات و مهارت‌های لازم را برای سرمایه‌گذاری ندارند، وارد معاملات سهام نشوند. بورس یک فرصت سرمایه‌گذاری بلند مدت است که باید با آگاهی کامل وارد آن شد.
زبان مشترک صندوق‌ها در دنیا
همچنین بهنام چاوشی، رئیس سابق اداره امور نهادهای مالی سازمان بورس نیز در این مراسم به مقایسه صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و صندوق‌های قابلمعامله پرداخت و گفت: مخاطبان این صندوق‌ها کاملا مجزا هستند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک مخاطبان خارج از بازار سرمایه دارند و الزامی برای دریافت کد سهامداری ندارند اما ETFها از طریق کد معاملاتی در بورس فعال هستند و معاملات روزانه‌ای را از سوی سهامداران شاهد هستند. وی در ادامه با اشاره به اینکه ارتباط مستقیمی میان رشد بازار و صعود شاخص کل بورس با روند رشد ETFها وجود دارد، گفت: رشد اخیر بازار سبب شد تا این صندوق‌ها نیز با روند صعودی قابل‌توجهی همراه شوند. چاوشی در ادامه با تاکید بر اینکه صندوق‌ها به‌طور کلی از ساختاری نوین برای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بازار برخوردارند، گفت: برخورداری از مدیریت حرفه‌ای در این ابزارها ضامن موفقیت آنهاست.به گفته وی با توسعه صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توان ادعا کرد در این حوزه با دنیا زبان مشترک داریم چرا‌که ساختار این صندوق‌ها با صندوق‌های سایر بازارهای دنیا یکسان است.چاوشی در ادامه خاطرنشان کرد: با توجه به شرایط مساعد بازار، باید برای تداوم این روند رشد نهادهای مالی و توسعه ابزارهای نوین مالی را در دستور کار قرار دهیم.
موانع توسعه کجاست؟
در ادامه این مراسم رضا کیانی، مدیر تحقیق و توسعه شرکت بورس اوراق بهادار با بررسی عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعال در بازار سرمایه گفت: در حالی صندوق‌های قابلمعامله در دنیا شاهد رشد مناسبی طی سال‌های اخیر بوده‌اند که این روند در ETFهای فعال در بازار سرمایه ایران مشاهده نمی‌شود. وی در ادامه به بررسی علت این موضوع پرداخت و اظهار کرد: رشد این ابزارهای مالی نیازمند وجود زیرساخت مناسب است؛ صدور و ابطال تهاتری واحدهای صندوق‌ها مزبور و همچنین معاملات پایانی (Trading at Last) از جمله موانعی هستند که توسعه این نهادهای مالی را با چالش مواجه ساخته است.
ورود صندوقی جدید به بازار
مسعود سلطان‌زالی، مدیرعامل تامین سرمایه بانک ملت نیز در ادامه این نشست با تاکید بر اهمیت و ضرورت فرهنگ‌سازی در بازار سرمایه عنوان کرد: افزایش تلاش‌ها در جهت معرفی بازار سرمایه، ارکان و نهادهای بازار سرمایه به عموم جامعه و انتقال نقدینگی از بازارهای موازی به سمت بازار سرمایه سبب رشد و اعتلای اقتصاد کشور خواهد بود. وی در ادامه توضیح داد: مهم‌ترین مشکلی که در میان صندوق قابلمعامله در بورس (ETF) فعال در بازار سرمایه مشاهده می‌شود، فقدان نقدشوندگی کافی است که عمدتا به سازوکارهای بازارگردانی صندوق‌ها بر‌می‌گردد. حال تلاش شده تا با همکاری رکن بازارگردان تا حد زیادی این نقیصه رایج میان صندوق‌های قابلمعامله برطرف شود. سلطان‌زالی بحث بازاریابی فعال مبتنی بر آگاهی بخشی را از دیگر مواردی دانست که درخصوص صندوق‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است و افزود: توجه همزمان به تبیین ریسک سرمایه‌گذاری برای مخاطبان و عدم تاکید صرف بر بخش بازده در هر ابزار سرمایه‌گذاری از دیگر نکات مهم در این راستا خواهد بود.
مدیرعامل تامین سرمایه بانک ملت در ادامه با بیان اینکه در حال حاضر بازار سرمایه ایران نیاز به صندوق‌های جدید دارد، گفت: درخصوص نوآوری‌هایی که در دنیا در زمینه صندوق‌های قابل معامله در بورس انجام شده بسیار عقب هستیم؛ به‌طور مثال صندوق‌های بخشی که مبتنی بر صنایع خاص هستند از جمله صندوق‌های متعارف و پر مخاطب در دنیا هستند که در ایران نیز می‌تواند یکی از گزینه‌های جذاب سرمایه‌گذاری باشد. در ادامه این نشست شاهد گشایش نماد صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله افق ملت در بورس بودیم. سلطان‌زالی استراتژی مدیریت پرتفوی صندوق افق‌ملت را تاکید بر سهام بنیادی دانست و گفت: بر همین اساس شرایط بازار به‌طور دائم رصد می‌شود.
نگاهی آماری به عملکرد ETFها در بازارهای بین‌المللی و ایران
در ادامه مهران محمدی از کارشناسان فعال در شرکت بورس اوراق بهادار تهران به بررسی آماری عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری طی سال‌های اخیر پرداخت و گفت: بر اساس آمارهای منتشر شده توسط شرکت مشاوره و تحقیق در زمینه‌های صندوق‌های قابلمعامله (ETFGI)، تعداد صندوق‌های قابل معامله هر ساله در جهان رو به افزایش است به‌طوری‌که روند رو به رشد تعداد صندوق‌های قابل معامله در سال ۲۰۱۸ نیز حفظ شده و تعداد این صندوق‌ها تا انتهای ماه مارس سال ۲۰۱۸ میلادی به ۵ هزار و ۴۸۹ صندوق رسیده است. وی در ادامه افزود: همچنین ارزش دارایی‌های تحت مدیریت صندوق‌های قابلمعامله نیز به روند صعودی خود از سال ۲۰۱۱ به بعد ادامه داده و به ۴ هزار و ۷۴۶ میلیارد دلار در انتهای ماه مارس سال ۲۰۱۸ میلادی رسیده است. نکته قابل‌توجه اینکه نرخ رشد سالانه مرکب (Compound Annual Growth Rate- CAGR) یعنی میانگین نرخ رشد سالانه یک سرمایه‌گذاری در طول دوره ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۶ معادل ۴/ ۲۴ درصد بوده که رقم قابل‌توجهی است. محمدی در ادامه با اظهار این مطلب که بر‌اساس داده‌های ماه مارس سال ۲۰۱۸، ایالات‌متحده آمریکا با داشتن ۷۱درصد و اروپا با داشتن ۱۷ درصد از کل ارزش دارایی‌های تحت مدیریت ETFها، به ترتیب بزرگ‌ترین بازارهای صندوق‌های قابلمعامله در بورس را در کل جهان در اختیار دارند، گفت: ژاپن نیز به تنهایی حدود ۶ درصد از دارایی‌های تحت مدیریت صندوق‌های قابل معامله را به خود اختصاص داده است.
محمدی در ادامه افزود: بررسی‌ها نشان می‌دهد در ایالات متحده آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین بازار صندوق‌های قابل معامله در دنیا، از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۶ یک جریان خروجی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک با مدیریت فعال به صندوق‌های قابل معامله شاخصی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک شاخصی رخ داده است. این امر بیانگر آن است که از میان دو گزینه صندوق‌های با مدیریت فعال و صندوق‌های با مدیریت غیرفعال، استقبال عمده سرمایه‌گذاران به سمت صندوق‌های با مدیریت غیرفعال یا همان صندوق‌های شاخصی است. از طرفی در چند سال اخیر در آمریکا، درصد تخصیص دارایی‌های سرمایه‌گذاران به صندوق‌های قابل معامله افزایش و درصد تخصیص دارایی‌های سرمایه‌گذاران به صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک کاهش یافته است که نشان‌دهنده استقبال روز افزون از صندوق‌های قابل معامله در مقابل صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک است.
وی در ادامه افزود: نکته قابل توجه دیگر این است که بیش از ۹۰ درصد صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در آمریکا، شاخصی و مابقی با مدیریت فعال هستند، در حالی که این نسبت برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک بر عکس است و عمده صندوق‌های مذکور به‌صورت فعال مدیریت می‌شوند. این کارشناس بازار سرمایه در ادامه به بررسی صندوق‌های قابل معامله در بازار ایران پرداخت و گفت: تعداد صندوق‌های قابلمعامله از ۵ صندوق در سال ۹۲ به ۲۱ صندوق در فروردین ۹۷ رسیده است. در همین راستا ارزش صندوق‌های قابلمعامله نیز در این بازه زمانی رشد ۱۲ برابری را تجربه کرده و به ۴/ ۲ هزار میلیارد تومان در سال ۹۷ رسیده است. در این میان صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک نیز از ۱۱۰ صندوق در سال ۹۲ به ۱۵۰ صندوق در سال ۹۷ افزایش یافته اما رشد ارزش این صندوق‌ها به مراتب بالاتر بوده است. به‌طوری‌که در حال حاضر ارزش دارایی این صندوق‌ها بالغ بر ۱۴۶ هزار میلیارد تومان است.
وی در ادامه افزود: بر این اساس بررسی روند ETFها در بازار سرمایه ایران نیز نشان می‌دهد که تعداد این صندوق‌ها در مقایسه با صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک از سال ۹۲ تاکنون رشد سریع‌تری داشته اما نسبت ارزش صندوق‌های قابل معامله به ارزش صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک در دوره مذکور روند کاهشی داشته است.محمدی در ادامه اظهار کرد: این مطلب بیانگر آن است که صنعت صندوق‌های قابل معامله در ایران نه تنها همگام با بازارهای جهانی رشد نکرده، بلکه نسبت به صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک در ایران نیز رشد کمتری داشته است. در این راستا برخی شرایط در بازار صندوق‌های قابل معامله، مانع جدی در برابر رشد این صندوق‌ها هستند؛ از جمله اینکه فرآیند صدور و ابطال صندوق‌های قابل معامله در بورس‌های معتبر به‌صورت غیر نقدی و با تحویل سبد اوراق بهادار صندوق انجام می‌شود (In-Kind) که این امر سبب می‌شود با فراهم شدن امکان آربیتراژ، فاصله قیمت ابطال و قیمت پایانی از بین رود. وی در ادامه افزود: اما در کشور ما فرآیند صدور و ابطال به‌صورت نقدی انجام می‌شود و همین امر سبب می‌شود که فاصله قیمت ابطال و قیمت پایانی در روزهای زیادی تجربه شود. محمدی نکته دیگر را مدیریت غیرفعال در این صندوق‌ها دانست و گفت: همان‌طور که گفته شد صندوق‌های قابل معامله در جهان، عمده صندوق‌ها به‌صورت غیر فعال مدیریت می‌شوند که مزایای فراوانی برای این ابزار ایجاد می‌کند. اما در کشور ما در حال حاضر از ۲۱ صندوق قابل معامله در بورس و فرابورس، تنها دو صندوق شاخصی هستند و نسبت ارزش این دو صندوق به ارزش کل صندوق‌های قابل معامله کمتر از ۵/ ۱ درصد است. این در حالی است که تعداد صندوق‌های قابل معامله شاخصی در ایالات متحده بیش از ۱۰ برابر صندوق‌های قابل معامله با مدیریت فعال است.
ارسال نظر