گروه بورس- هدیه لطفی: یکی از مهم‌ترین سیاست‌های دولت برای حل چالش تنگناهای مالی، توسعه بازار بدهی است به‌طوری‌که پس از رفع تحریم‌ها و به‌خصوص از ابتدای سال جاری، اهتمام دولت به تقویت اقتصاد کشور با گسترش و توسعه مولفه‌های داخلی بیشتر شده تا جایی که در اردیبهشت ماه امسال وزیر اقتصاد در راستای ابلاغیه معاون اول رئیس جمهور، ماموریت‌های ویژه‌ای به چهار معاون وزارت اقتصاد و نیز خزانه‌دار کل کشور برای پیاده‌سازی اقتصادمقاومتی در این وزارتخانه محول کرد و طی احکام جداگانه‌ای آنها را به‌عنوان مجری پروژه‌های مرتبط با حوزه سازمان و معاونت متبوع خود منصوب کرد. در این راستا رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار نیز طی حکمی از سوی وزیر اقتصاد به‌عنوان «مجری پروژه تقویت نقش بازار سرمایه در تامین سرمایه بنگاه‌ها» منصوب شد.

به‌طور قطع استفاده از ظرفیت‌های بازار سرمایه برای تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی گام مثبتی است و بازار سرمایه ایران نیز از ظرفیت‌های زیادی برای کمک به دولت برای پرداخت بدهی‌ها و همچنین تامین مالی شرکت‌ها برخوردار است، اما در این میان باید شرایطی فراهم شود تا بتوان از ظرفیت بالای بازار بدهی، بیشترین استفاده را نه تنها در توسعه بازار سرمایه بلکه اقتصاد کشور داشت، موضوعی که علاوه بر دولت، سایر بنگاه‌های اقتصادی نیز می‌توانند مشارکت خود را در آن افزایش دهند.

از آنجا که سهم بازار بدهی از کل بازار سرمایه در کشورمان بسیار پایین است، پتانسیل بالایی برای جذب اوراق بدهی وجود دارد که نه تنها رقیب فعالان بازار سهام نیست، بلکه با حفظ بیشتر نقدینگی می‌تواند زمینه‌ساز تعمیق بازار سهام نیز شود. در همین راستا به دستور محمد فطانت، رئیس سابق سازمان بورس، کارگروه ویژه‌ای شامل نمایندگانی از سازمان بورس، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه و مدیریت دارایی مرکزی تشکیل شد تا بررسی‌های لازم برای رفع موانع انتشار اوراق به ویژه صکوک توسط این کارگروه به عمل‌ آید و راهکارهای عملیاتی لازم در این زمینه اتخاذ شود.

پس از تغییر رئیس سازمان بورس، این موضوع متوقف نشد و شاپور محمدی در نخستین اظهارات خود به‌عنوان رئیس سازمان بورس، به تقویت بازار بدهی در کنار توسعه دیگر ابزارهای بازار سرمایه تاکید کرد. در این میان دکتر محمدرضا محسنی، مدیرعامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات)، یکی از ماموریت‌های ویژه بازار سرمایه در سال ۹۵ را تسریع تامین مالی بنگاه‌های بزرگ اقتصادی اعلام کرد و افزود: در پنج ماهه نخست امسال بیش از ۱۳هزار و ۶۰۰ میلیارد ریال اوراق اجاره، مرابحه و رهنی در بازار سرمایه منتشر شد که انتشار این میزان اوراق در یک بازده زمانی کوتاه در تاریخ بازار سرمایه بی‌سابقه بوده است.

محسنی با بیان اینکه کل انتشار صکوک بازار سرمایه در ۷ سال گذشته هزار و ۲۷۹ میلیارد ریال بود، افزود: بررسی این آمارها نشان از تقویت بازار بدهی دارد اما این بازار از ظرفیت بالایی برخوردار است و باید در این کارگروه موانع بر سر راه گسترش هر چه بیشتر این بازار شناسایی شود تا بتوان به توسعه آن کمک شایانی داشت. وی در ادامه به اوراق منتشر شده توسط ۶ شرکت در سال جاری اشاره کرد و گفت: بانک مسکن در ماه گذشته برای نخستین بار مبلغ ۳ هزار میلیارد ریال اوراق رهنی در بازار سرمایه منتشر کرد تا ابزار جدیدی در این بازار معرفی شود. وی ادامه داد: شرکت فولاد مبارکه اصفهان برای توسعه فعالیت‌های خود مردادماه سال جاری، مبلغ یک هزار میلیارد ریال اوراق مرابحه منتشر کرد تا این شرکت بزرگ نیز بتواند بخشی از منابع مالی مورد نیاز خود را از طریق بازار سرمایه تامین کند. مدیرعامل سمات خاطر‌نشان کرد: سیمان شرق، قطار مسافربری جوپار، رایتل و ماهان دیگر شرکت‌هایی بودند که در پنج ماه نخست امسال اوراق اجاره یا مرابحه در بازار سرمایه منتشر کردند. وی با بیان اینکه تقاضاهای متعددی برای انتشار صکوک به شرکت مدیریت دارایی مرکزی ارائه شده است، افزود: کارشناسان در حال بررسی مدارک و مستندات این شرکت‌ها هستند تا هرچه سریع‌تر فرآیند انتشار اوراق مختلف برای شرکت‌های متقاضی در بازار سرمایه مهیا شود.

چه شرکت‌هایی در راه هستند؟

برخلاف بازار بانکی که دارای نرخ سود تقریبا ثابت و غیرمنعطف بوده و این نرخ‌ها نیز معمولا به‌صورت دستوری توسط بانک مرکزی یا هیات مدیره بانک‌ها تعیین می‌شوند، در بازار اوراق بدهی، نرخ‌ها به‌صورت روزانه توسط بازار تعیین می‌شوند و در بازاری که موسسات پولی غیرمعتبر همچنان نرخ‌های بالای ۲۰ درصد را در لیست خود دارند، تامین مالی شرکت‌ها از طریق بازار بدهی با نرخ‌ سودهای حدود ۱۸درصد، مناسب‌ترین گزینه در این میان باشد؛ این بازار نه تنها به تامین مالی بنگاه‌ها و پرداخت بدهی‌های دولتی کمک می‌کند، بلکه مسیری جدید برای کسب درآمد است و به ‌این ترتیب نه تنها فشار بر سیستم بانکی کاسته خواهد شد، بلکه شرکت‌های بزرگ بورسی با انتشار اوراق به تامین مالی مورد نیاز پرداخته و به‌این ترتیب فضا برای تامین نقدینگی شرکت‌های کوچک‌تر از طریق بانک مهیا می‌شود که در نهایت بازار سرمایه عمق بیشتری پیدا می‌کند.

به این ترتیب بازار بدهی آن هم با وجود سابقه درخشانی در فروش اوراق با حجم بالا و در کسری از ثانیه به بازاری جذاب برای شرکت‌ها تبدیل شده تا تامین مالی مورد نیاز را از طریق انتشار اوراق خود از طریق بازار مزبور انجام دهند که شنیده‌ها حاکی از آن است که شرکت «شاتل» در راه آماده‌سازی انتشار اوراق در بازار سرمایه است. همچنین دو مجموعه بزرگ مناطق آزاد تجاری و وزارت نفت نیز در‌صدد اقدام برای انتشار اوراق هستند.