سارا مالکی،گروه بورس کالا: فولادسازان در حالی به دلیل «نبود تقاضا» در بازار با چالش‌های فراوانی در بخش تولید مواجه هستند که انجمن تولیدکنندگان فولاد چندی قبل با انتشار نامه‌ای خواستار حمایت ویژه دولت از صنعت فولاد به‌عنوان یکی از موتورهای محرک اقتصاد شد. این نامه که بیش از ۱۲۰ نفر از مدیران کارخانه‌های تولیدکننده فولاد (عضو انجمن تولید‌کنندگان فولاد ایران) با امضای خود از آن حمایت کرده‌اند، شامل ۲۵ راهکار برای خروج صنعت فولاد از رکود و بهبود وضعیت تولید فولاد است. اما چیزی که در میان بندهای این نامه توجه را جلب می‌کند این است که ۶ بند از ۲۵ بند این نامه به بیان مشکلات و راهکارهای مالیاتی فولادسازان پرداخته است.

اگرچه در این نامه تاکید شده است که «امضا‌کنندگان مجموعه راهکارهایی را در کنار تدابیر بسته ضد رکودی دولت با هدف حمایت از صنعت فولاد کشور برای خروج از رکود پیشنهاد می‌کنند» اما با نگاهی دقیق به بندهای این نامه می‌توان دریافت که راهکارهای ارائه شده چندان به خروج از رکود (که همان فروش به واسطه تحریک تقاضا است) اشاره نکرده است. در واقع محور اصلی این نامه ارائه راهکار برای حل مشکلات است که درحال حاضر بر سر راه تولیدکنندگان فولاد قرار گرفته است. در واقع حدود یک چهارم از ۲۵ راهکار انجمن تولیدکنندگان فولاد، به بحث‌های مالیاتی اختصاص یافته است؛ موضوعی که می‌تواند نشان‌دهنده عمق مشکلات فولادسازان با سیستم فعلی مالیاتی کشور باشد.

در نامه یاد شده برای عبور از چالش‌های مالیاتی با توجه به وضعیت شرکت‌های تولیدکننده پیشنهادهایی مانند استمهال بدهی‌های مالیاتی فولادسازان به مدت یک سال، بخشودگی مالیاتی در ازای صادرات، استمهال بدهی یک در هزار فروش و سه در هزار درآمد مشمول مالیات تولیدکنندگان فولاد جهت تمدید کارت بازرگانی و مواردی از این دست اشاره شده است. اما با توجه به اینکه دولت به واسطه سقوط قیمت نفت و کاهش‌ درآمدهایش راهی جز دریافت مالیات ندارد، آیا راهکارهای پیشنهادی فولادسازان برای حل مشکلات مالیاتی از سوی دولت پذیرفته می‌شود و در صورت پذیرش کارساز خواهد بود؟ سوال دیگری که در پی تاکید فولادسازان بر حل مشکلات مالیاتی آنها مطرح می‌شود این است که اصولا مشکل فولادسازان با پرداخت مالیات چیست و چرا عملکرد سازمان امور مالیاتی به مثابه مانعی بر سر راه تولید شناخته می‌شود؟

مدیر بازاریابی و فروش ذوب‌آهن اصفهان با اشاره به اینکه در بحث‌های مالیاتی مشکل اصلی این است که قوانین موجود و نحوه اجرای آنها از یکدیگر متفاوت است، می‌گوید: ما الان حال شاگردانی را داریم که معلم یک بخش از کتاب را برای امتحان به آنها معرفی می‌کند اما سوال‌ها را از بخش‌های دیگر مطرح می‌کند. نعمت‌الله محسنی در ادامه می‌گوید: اگرچه تردیدی در اجرای قوانین مالیاتی و پرداخت مالیات از سوی تولیدکنندگان وجود ندارد اما مشکلات فعلی از آنجا ناشی می‌شود که تکلیف تجار و تولیدکنندگان با قوانین فعلی چندان روشن نیست و آنها نمی‌دانند باید چگونه عمل کنند تا با سازمان امور مالیاتی به مشکل نخورند.

او در ادامه عقیده دارد عملکرد کند سازمان در برخی موارد، مشکلاتی را بر سر راه تولیدکنندگان قرار می‌دهد که دلیلی ندارد جز تاخیر سازمان در اعلام یک خبر. محسنی با ذکر یک مثال می‌گوید: ممکن است یک تولید‌کننده سال گذشته کالایی را به شخص یا شرکتی فروخته باشد که آن شخص یا شرکت حالا ممنوع‌المعامله شده باشد، با این وجود امروز شرکت فروشنده به خاطر فروش یک سال قبل و در حالی‌که هنوز حرفی از ممنوعیت معامله نبوده است، مورد مواخذه قرار می‌گیرد. این کارشناس صنعت فولاد یکی دیگر از مشکلات را رشد مالیات در برابر افت قیمت‌ها می‌داند، اتفاقی که فشاری مضاعف را به تولیدکنندگان فولاد وارد می‌آورد. او به این نکته اشاره می‌کند که یکی دیگر از چالش‌های تولیدکنندگان با سازمان امور مالیاتی این است که این سازمان اصولا چیزی به نام زیان فروش را از سوی تولیدکننده نمی‌پذیرد و محاسبات خود را به گونه‌ای انجام می‌دهد که در نهایت به یک سود مشخص رسیده و مالیات را بر اساس آن وضع می‌کند. از نظر محسنی این اتفاق فشار زیادی را خصوصا بر دوش تولیدکنندگان کوچک‌تر در بخش خصوصی تحمیل می‌کند که ادامه داشتن این روش می‌تواند منجر به خسارات جبران ‌ناپذیر شود.

دولت از سهم خود می‌گذرد؟

همان‌طور که اشاره شد، بخش قابل توجهی از نامه انجمن تولیدکنندگان فولاد به دولت شامل پیشنهادهای مالیاتی برای کمک به تولید است. در میان راهکارهای پیشنهاد شده، چند مورد بیش از سایر موارد پررنگ جلوه می‌کند. یکی از این راهکارها درنظر گرفتن فرصتی یک ساله برای پرداخت بدهی مالیاتی واحدهایی است که خوداظهاری کرده‌اند. این راهکار از آنجا پیشنهاد شده است که به گفته کارشناسان، فولادسازان (به خصوص فولادسازان نیمه دولتی) بخش زیادی از درآمدهای مالیاتی که از دریافت ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده ناشی می‌شود را به دلیل کمبود نقدینگی به جای تحویل به خزانه دولت در بدنه تولید هزینه کرده‌اند. به این ترتیب چنین واحدهایی حالا با مشکلات فراوانی برای پرداخت بدهی‌های سنگین خود مواجه هستند که تنفس یکساله از سوی سازمان امور مالیاتی می‌تواند کمک فراوانی به آنها کند. امضاکنندگان نامه یاد شده در حالی چنین درخواستی دارند که به عقیده نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، به نظر نمی‌رسد دولت حاضر به پذیرش این درخواست شود. پدرام سلطانی که با توجه به شرایط فعلی اقتصاد کشور سازمان امور مالیاتی را سازمانی غیرمنعطف می‌داند، به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: سازمان امور مالیاتی به واسطه نیاز دولت به نقدینگی برای وصول مالیات بسیار انقباضی عمل می‌کند. به این ترتیب نمی‌توان چندان به اجرای سیاست‌های انبساطی مالیاتی از سوی دولت خوش‌بین بود.

سلطانی در حالی چندان به اجرای این بند از نامه یاد شده خوش‌بین نیست که محسنی اجرای این بند را کمکی اساسی به چرخه تولید می‌داند.

سلطانی به تنفس یکساله بدهی‌ها چندان خوش‌بین نیست و عقیده دارد اصولا سازمان امور مالیاتی خود را با شرایط امروز تولید وفق نداده است. او در این زمینه می‌گوید: سازمان امور مالیاتی مبنای عملکرد خود را همچنان بر اساس وضعیت تولید در سال‌های قبل گذاشته است؛ در صورتی‌که شرایط فعلی تولید با پنج سال قبل بسیار متفاوت است، به این ترتیب حالا ما شاهد هستیم که در برهه‌ای سخت از شرایط اقتصادی تولیدکنندگان به جای تمرکز بر تولید باید بر حل چالش‌های خود با سازمان امور مالیاتی تمرکز کنند.

با این تفاسیر با توجه به شرایط اقتصادی دولت و همچنین سیاست‌های فعلی سازمان امور مالیاتی در وصول مالیات، به نظر می‌رسد اجرای یکی از مهم‌ترین بندهای مالیاتی نامه فولادسازان با اما و اگرهایی همراه است. همچنین بند دیگر نامه فولادسازان مبنی بر «استمهال بدهی یک در هزار فروش و سه در هزار درآمد مشمول مالیات تولیدکنندگان فولاد برای تمدید کارت بازرگانی با توجه به اثرات آن بر توقف کسب و کار واحدهای تولیدی» نیز از نگاه بهادر احرامیان، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی به تصمیم دولت و مجلس بستگی دارد. احرامیان در رابطه با این بند به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: صنعت فولاد گردش مالی بسیار بالایی دارد؛ اما حاشیه سود آن بسیار پایین و پرنوسان است؛ به همین دلیل برخوردهای سازمان امور مالیاتی با این صنعت تا‌کنون مشکلات فراوانی ایجاد کرده است. او در ادامه با اشاره به اینکه اکثر اتاق‌های بازرگانی موافق دریافت « یک در هزار فروش» از فولادسازان نیستند، می‌گوید: حاشیه سود در صنعت فولاد بسیار پایین است و به همین دلیل اکثر اتاق‌ها به دریافت این مبلغ از سوی فولادسازان عقیده‌ای ندارند؛ اما برای لغو این مورد ما به دستور دولت و مجلس نیاز داریم که تا کنون نیز اقدامی صورت نگرفته است.

اما در شرایطی که کارشناسان چندان به اجرای راهکارهای اساسی یاد شده در زمینه حل مشکلات مالیاتی امیدوار نیستند، یک کارشناس صنعت فولاد با در نظر گرفتن شرایط فعلی دولت به اجرای راهکاری اعتقاد دارد که در نهایت دو طرف آن، یعنی دولت و فولادسازان برنده باشند؛ زیرا واضح است که دولت با افت قیمت نفت چندان قادر به چشم‌پوشی از درآمدهای مالیاتی خود نخواهد بود. رضا زائرحیدری با اشاره به این نکته به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: یکی از پیشنهادهای مالیاتی انجمن اعطای مشوق‌های صادراتی از طریق برخورداری از بخشودگی‌های مالیاتی به میزان ۱۰ درصد ارزش محصولات فولادی صادر شده است که به نظر منطقی می‌رسد (زیرا مالیات برارزش افزوده در سال آینده ۱۰ درصد خواهد بود). زائرحیدری عقیده دارد احتمالا دولت با راهکار اخیر موافقت خواهد کرد؛ زیرا اصولا دولت با پیشنهاد‌هایی موافقت می‌کندکه به درآمدهای مالیاتی پیش بینی شده آسیبی وارد نکند. به عقیده این کارشناس وقتی پیشنهادی مبنی بر کاسته شدن از درآمدهای مالیاتی مطرح می‌شود، این پیشنهاد احتمالا از سوی دولت پذیرفته نخواهد شد، بنابراین پیشنها‌دهای انجمن باید به‌صورت برد- برد باشد که یک طرف آن نیز دولت است. به عقیده زائر حیدری ۱۰ درصد بخشودگی صادراتی می‌تواند به افزایش تولید و در نهایت رشد درآمدهای مالیاتی دولت منجر شود.

اما اگرچه تحلیل‌های فراوانی از سوی کارشناسان در رابطه با نامه انجمن تولیدکنندگان فولاد وجود دارد، اما جدای از جزئیات باید دید آیا اصولا سازمانی غیردولتی مانند انجمن تولیدکنندگان فولاد قادر به عملیاتی کردن راهکارهای پیشنهادی خود برای حل مشکلات صنعت فولاد خواهد بود؟