صنایع بالادستی و پایین‌دستی پتروشیمی توأمان گرفتار بحران هستند
خودنمایی رکود پتروشیمی‌ها در آمارهای رسمی
محمد‌حسین بابالو: کاهش ادامه دار حجم معامله محصولات پتروشیمی در بورس کالا باعث شده تا یکی از بازارهای بالفعل برای تولیدکنندگان بزرگ صنایع بالادستی محدود شود که تاکنون به کاهش حجم تولید در صنایع پتروشیمی انجامیده است.
بی‌توجهی به واقعیت‌های بازار و عدم حمایت صنایع بزرگ از صنایع کوچک‌تر پایین‌دستی باعث شده تا وضعیت وخیم فعلی ایجاد شود، زیرا بسیاری از شرکت‌های بزرگ به دلایل مختلف تمایلی به توجه به واقعیت‌های بازار از خود نشان نداده و به گفته‌های دلسوزان این عرصه نیز بی‌توجه بودند.
هم اکنون انبارهای تولیدکنندگان بزرگ اغلب پر است، ولی کاهش خرید باعث شده تا مجبور شوند از حجم تولید خود بکاهند، ولی تن به کاهش قیمت‌ها در بورس کالا نداده و البته صادرات چندان جذابی نیز ندارند. به نظر می‌رسد در زمان فعلی بهتر است برخی استراتژی‌های پیشین و البته رنگ و رو رفته را بازتعریف کنیم، زیرا بازار منتظر کسی نخواهد ماند.
رکود واژه آشنایی است که در این سال‌ها با واقعیت‌های اقتصادی و شرایط تولید عجین شده است. در ادبیات اقتصادی زمانی حجم تولید در یک بنگاه یا یک جامعه اقتصادی کوچک یا بزرگ برای سه فصل پیاپی با کاهش رو‌به‌رو شود از واژه رکود برای توصیف شرایط استفاده می‌کنیم. این در حالی است که برخی از آمارهای رسمی حکایت از آن دارد که اقتصاد ایران مدتی است که از رکود خارج شده، ولی اما و اگرهای بزرگی در برابر این آمارها خودنمایی می‌کنند.
با توجه به کاهش نسبی حجم خرید مواد اولیه در بورس کالای ایران به‌عنوان یگانه بازار رسمی برای تغذیه صنایع پایین‌دستی، می‌توان اینگونه نتیجه گرفت که حجم تولید حداقل در سه فصل اخیر با کاهش رو به رو شده که نشان‌دهنده خودنمایی رکود در صنایع پایین‌دستی است. این مطلب در حالی در معاملات خودنمایی می‌کند که سایر آمارهای رسمی از کاهش حجم تولید در صنایع بزرگ پتروشیمی نیز حکایت دارد که دلیل اصلی آن را نیز ضعف تقاضا عنوان کرده‌اند. با توجه به این موارد بخش‌های بزرگی از صنعت پتروشیمی با رکود دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند که حمایت‌های جدی دولت را می‌طلبد.
حجم تولید در صنایع بزرگ پتروشیمی
همان‌گونه که در آمارهای رسمی وزارت صنعت، معدن و تجارت درج شده است حجم تولید محصولات پتروشیمی در فروردین‌ماه سال جاری برابر با ۱۳/ ۴ میلیون تن بود که در اردیبهشت ماه این نرخ به ۹۲/ ۳ میلیون تن کاهش یافت که نشان دهنده افت ۱/ ۵ درصدی حجم تولید است. از سویی باید به این مطلب نیز اشاره کرد که با وجود تعطیلات عید نوروز، شاید انتظار کاهش حجم تولید در این ماه چندان دور از ذهن نباشد ولی دقیقا عکس این مطلب یعنی کاهش حجم تولید در اردیبهشت‌ماه را شاهد بودیم بنابراین عقب نشینی واحدهای تولیدی در اردیبهشت ماه می‌تواند دردناک تر از کاهش آماری آن باشد. این در حالی است که در سال جاری حجم تزریق گاز طبیعی به شبکه سراسری افزایشی نزدیک به ۱۰۰میلیون مترمکعب در روز را تجربه کرد که باز هم پتانسیل دیگری برای افزایش حجم تولید و بهبود راندمان عملکردها به شمار می‌آید. این در حالی است که در کنار محصولات پتروشیمی، محصولات شیمیایی نیز چنین وضعیتی را به خود اختصاص داده بودند و در کل کاهش ۵/ ۴ درصدی این حجم را نیز تجربه کردیم.
هم‌اکنون ضعف تقاضا و کاهش حجم خرید از شرکت‌های پتروشیمی یک واقعیت است که باعث شده تا تولید را در کل تحت‌الشعاع قرار دهد. از سویی با توجه به نوسان قیمت دلار و همچنین پایین بودن قیمت‌های جهانی و حتی جهت‌گیری نزولی و مجدد آن، می‌توان گفت که جذابیت صادرات به حدی کاهش یافته که نمی‌تواند از تولید کل در صنایع بالادستی بزرگ حمایت کند. این وضعیت تنها یک راه حل دارد و آن توجه مجدد به بازارهای مصرف داخلی است تا شاید بتواند با افزایش مجدد تقاضا، تولید محصولات پتروشیمی را تحریک کند.
وضعیت صنایع کوچک‌تر پایین‌دستی
شرایط تولید در صنایع مصرف‌کننده محصولات پتروشیمی که به صنایع تکمیلی یا پایین‌دستی مشهور شده‌اند را می‌توان دقیقا برابر با تقاضای مؤثر داخلی برشمرد که البته چندان حال و روز مطلوبی ندارند. با توجه به قوانین بالادستی و جایگیری بورس کالای ایران به‌عنوان مرجع اصلی و مرکز تغذیه مواد اولیه به بازار در صنعت پتروشیمی، می‌توان حجم معامله این قبیل محصولات را با محوریت پلیمرها به‌عنوان میزان تقاضای واحدهای تبدیلی یا حجم تولید آنها برشمرد زیرا عرضه مستقیم پتروشیمی‌ها اغلب ناچیز و انگشت‌شمار است.
همان گونه که در نمودار مشخص است حجم معامله پلیمرها از مهرماه سال گذشته تاکنون کاملا در مسیر کاهش قرار داشته تا جایی که با گذشت زمان این روند کاهشی با ثبت رکوردهایی وخیم، به حرکت کاهشی خود ادامه می‌دهد. به‌عنوان مثال در صورت نادیده گرفتن دومین هفته فروردین ماه سال جاری که بازارها و حتی معاملات بورس کالا به حالت نیمه تعطیل بود، هم اکنون حجم معامله پلیمرها در کمترین حد از ابتدای بهمن ماه تاکنون قرار دارد. البته در زمانی که قیمت‌های جهانی جهت‌گیری افزایشی پیدا کرد حجم معامله پلیمرها نیز با اهداف سفته‌بازی و واسطه‌گری افزایش یافت تا جایی که به بیش از ۷۰ هزار تن نیز رسید. اگر این حجم را نقطه اوج ماه‌های اخیر برشمریم در هفته گذشته حجم معامله پلیمرها کمتر از یک‌سوم این حجم بوده است.
این موارد را باید با ذکر یک نمونه دیگر تعقیب کنیم زیرا در تیرماه سال گذشته ملاک قیمت‌گذاری محصولات پتروشیمی در بورس کالا از دلار مبادله‌ای به دلار آزاد تغییر یافت که باعث شد با افزایش قیمت‌ها در بورس و بازار رو‌به‌رو شویم. این وضعیت نیز تاثیر منفی بزرگی بر بازار گذاشت زیرا در همان زمان به‌صورت نسبی حجم معامله پلیمرها با ۱۵ درصد کاهش همراه شد که نقطه آغاز کاهش حجم معاملات به شمار می‌رود.
با توجه به موارد فوق هم‌اکنون شاهد کاهش شدید و البته ادامه‌دار حجم تولید در صنایع پایین‌دستی هستیم که در آمارهای رسمی و حجم معاملات نیز منعکس شده که می‌تواند برای کل اقتصاد و نرخ اشتغال موثر واقع شود. به نظر می‌رسد در صورت عدم حمایت‌های دولتی این وضعیت نامطلوب ادامه یافته و حتی به سطوح و شرایط وخیم‌تری نیز منجر شود.
ارسال نظر